Odpust w Markowicach z udziałem Prymasa Tysiąclecia - lata 50. XX w.

Raz do roku, Markowice, jedną z niewielkich wsi Kujaw Zachodnich, nawiedzają tysiące pielgrzymów. Przybywają oni tutaj niemalże z całego pogranicza kujawsko-wielkopolskiego, jak również z różnych zakątków kraju by pokłonić się Pani Kujaw Królowej Miłości i Pokoju. Taki bowiem tytuł nadał naszej Kujawskiej Pani Prymas Tysiąclecia, kardynał Stefan Wyszyński. Od lat dla wielbicieli kultu Maryi dniem szczególnym jest pierwsza niedziela lipca. Wówczas to, niebo nad sanktuarium Matki Boskiej Markowickiej przybiera kształt baldachimu osłaniającego największą w tym dniu kujawską świątynię wystawioną na wolnym powietrzu. Ojciec Kazimierz Łabiński, misjonarz Oblat Maryi Niepokalanej, wieloletni proboszcz markowicki i kustosz sanktuarium, miejsce to nazwał Bezcennym Skarbem Ziemi Kujawskiej.

Jak każde sanktuarium, tak i Markowice mają swoje dni szczególne, dni świąteczne, od dawien dawna zwane odpustami. Główny odpust odbywa się zawsze w pierwszą niedzielę lipca, a kończy w drugą niedzielę lipca, tzw. odpust dla ludzi dotkniętych chorobą. Równie uroczyście obchodzone są odpusty: 19 marca - św. Józefa, 25 marca - Zwiastowanie NMP, 31 maja - Nawiedzenie NMP, 15 sierpnia - Wniebowzięcie NMP, 8 września - Narodzenie NMP, 8 grudnia - Niepokalanego Poczęcia NMP.

Od wczoraj w sanktuarium markowickim trwają uroczystości odpustowe, które trwać będą przez całą niedzielę. Ja zaś zapraszam na odpust z udziałem Prymasa Tysiąclecia, który odbył się w latach 50. XX w.

100-lecie Pogoni Mogilno

Działacze, zawodnicy i kibice Pogoni Mogilno po meczu rewanżowym rozegranym z drużyną I b Warty Poznań 10 października 1926 roku (wynik 3:4) na boisku w Mogilnie - za gazownią.

Klub Sportowy Pogoń Mogilno obchodzi uroczyście swoje 100. urodziny. Dzisiaj odbywa się kulminacja tych obchodów, którym towarzyszy bogaty programem - msza św. z poświęceniem sztandaru, akademia, piknik i koncert. Przed laty prowadząc kwerendę do dziejów trzech klubów sportowych z terenu współczesnego powiatu mogileńskiego: KS Noteć Gębice, KS Kujawianka Strzelno i KS Pogoń Mogilno zebrałem pokaźną ilość informacji o tych klubach. Przy okazji dotarłem do wielu nieznanych przekazów o innych nieistniejących już klubach i o działających tutaj towarzystwach gimnastycznych Sokół, które były pionierskimi organizacjami na niwie polskiego sportu, uprawianego pod zaborem pruskim. Z całej tej pracy udało mi się skompletować i doprowadzić do wydania monograficznych dziejów KS Noteć Gębice. Początkowo dobrze zapowiadało się podobne opisanie Pogoni Mogilno, niestety bez finału… Dałem fory mogilnianom, by oni sami opracowali swoje dzieje… Również wydanie monografii Kujawianki nie znalazło się w kalendarzu wydawniczym.

By godnie uczcić jubileusz, a szczególnie moich bliskich, którzy związani byli z dziejami Pogoni, wybrałem ze zbioru źródeł do dziejów klubu artykuł z „Głosu Wielkopolskiego“, w którym opisane zostały w 1948 roku ważne wątki z dziejów klubu oraz informacje o przygotowaniach do obchodów jego 25-lecia. Pozwólcie, że artykuł ten zacytuję w całości, oddając głos ówczesnemu dziennikarzowi (Kas.), który zabrał - wówczas jeszcze ciepłe informacje - o ludziach i klubie:       

25-lecie mogileńskiej Pogoni

Mogilno.

Jedyny tutaj Klub Sportowy „Pogoń“ obchodzi w roku bieżącym jubileusz 25-lecia swego, istnienia. Na przestrzeni minionych 25 lat KS „Pogoń“ krzewił i popularyzował sport i kulturę fizyczną i w czasie swej chlubnej działalności poszczycić się może niejednym sukcesem. W zaczątkach swych i w następnych latach kontynuowano w klubie głównie sport piłkarski, a dopiero w późniejszym czasie zorganizowano dalsze sekcje jak: pięściarska, lekkoatletyczna, hokeja na trawie, siatkówki i szachistów. Obecnie w trakcie organizacji znajduje się sekcja tenisowa.

Klub Sportowy „Pogoń“ powstał w roku 1923 z połączenia się dwóch istniejących już poprzednio w Mogilnie klubów sportowych: KS „Polonia“ i KS „Wanda“. Inicjatorami szczęśliwego połączenia jednocześnie współzałożycielami dzisiejszej „Pogoni“ byli duszą i sercem oddani sportowcy: pierwszy prezes śp. Stanisław Hęćka, następny długoletni prezes Stanisław Kaus, dalej śp. Henryk Tyczewski, śp. Franciszek Przybylski, śp. Franciszek Bauza, śp. Stefan Kaszuba, Bolesław Brauer, Zbigniew Jarecki, Alfons Filisiewicz, Wojciech Radomski, Arkadiusz Stranz, Stanisław Grządziela, Edmund Nowicki, Wacław Gniewkowski, Leon Leśny, Sylwester Wojdyła, Kazimierz Wojtczak, Teodor Dalewski, Stanisław Bukowski, Marian Michalski i inni.

Nieubłagana śmierć a zwłaszcza lata minionej okupacji hitlerowskiej poważnie uszczupliły szeregi zasłużonych działaczy sportowych. Wielu też poległo w czasie ostatniej wojny; wielu pomordowano w obozach koncentracyjnych. Byli to członkowie klubu „Pogoni“: śp. śp. Franciszek Bauza, Brunon Bruszyński, Czesław Cieślewicz, Alojzy Chudziński, Stanisław Hęćka, Stefan Kaszuba, Sylwester Kraśny, Feliks Napieralski, Felicjan Nowicki, Pławiński, Franciszek Przybylski, Brunon Romianowski, Bernard Stranz, Stanisław Szczygulski, Henryk Tyczewski, Jan Węgierski, Jan Wachowiak i Władysław Zwolanowski.

 

Przechodząc do krótkiego zanalizowania działalności klubu za okres jej istnienia, z dumą powiedzieć możemy - nie umniejszając zasług w krzewieniu sportu i tężyzny fizycznej innym organizacjom i związkom sportowym na terenie miasta - że właśnie Klub Sportowy „Pogoń” był i jest pionierem sportu mogileńskiego. Z jego szeregów wyszli liczni utalentowani sportowcy, którzy później - po opuszczeniu naszego miasta zasilali nawet ligowe drużyny piłkarskie.

Okresy te przypadały na lata 1926-1929 i 1933-1938. Nie znaczy to, że w pozostałych latach klub nie przejawiał żadnej działalności, jednak w wymienionych właśnie latach „Pogoń“, a przede wszystkim jej drużyna piłkarska znajdowała się w swej szczytowej formie i mogła się poszczycić wcale pięknymi wynikami w spotkaniach z innymi renomowanymi zespołami piłkarskimi. 

Należy również wspomnieć, że niemałe zasługi wnieśli do klubu późniejsi działacze i organizatorzy sportowi m. in. długoletni prezes Edmund Mierzwiński i pierwszy po ostatniej wojnie a zarazem obecny prezes Alojzy Brauer. Na wyróżnienie zasługują także dalsi aktywiści i zapaleni sportowcy jak Czesław Kraśny - I wiceprezes klubu, Antoni Brzeżańczyk, Michał Olszewski i Marian Wicherski - ostoja drużyny piłkarskiej, Mieczysław Sródecki, kierownik wydziału gier i dyscypliny, Marian Krause, kierownik sekcji piłki nożnej, Franciszek Wabersich, kierownik sekcji pięściarskiej i inni.

W Pogoni grał wówczas Czesław Jankowski ze Strzelna. W ciemnych koszulkach zawodnicy Pogoni. W górnym rzędzie od lewej: pierwszy - Sławomir Śródecki, czwarty - Lewandowski, piąty sędzia - M. Krauze, dziewiąty - M. Wicherski, jedenasty - M. Sikorski, dwunasty trener - Kamieniarz, trzynasty - Czesław Jankowski (ze Strzelna), czternasty prezes Pogoni - Alojzy Brauer, szesnasty - Lukstaedt, siedemnasty - Czesław Piechocki, dziewiętnasty - T. Gajewski, dwudziesty - Edward Nowicki. Klęczą od lewej: pierwszy gospodarz - Stanisław Grządziela, trzeci - W. Owczarzak, piąty - B. Górski, szósty - A. Brzeżańczyk, jedenasty - Mieczysław Czarnecki.

Oryginał zdjęcia

Zdjęcie po rekonstrukcji wykonanej przez Heliodora Rucińskiego

Uroczystości jubileuszowe połączone z różnymi imprezami sportowymi przewidziano na cały tydzień i to w czasie od 27 czerwca do 4 lipca 1948 r. 

Żywimy nadzieję, że życzliwie ustosunkowane do „Pogoni“ społeczeństwo miasta Mogilna i okolicy poprze czynnie i materialnie wszystkie imprezy, jakie odbywać się będą w ramach jubileuszowego tygodnia sportowego. (Kas.) 

Dzięki dziesiątkom podobnych informacji, jakie ukazały się w przedwojennej prasie regionalnej, a do których dotarłem, wyrobiłem sobie pogląd na funkcjonowanie Pogoni, szczególnie w latach międzywojennych. To ciekawe doświadczenie będzie tematami artykułów, które zaprezentuję - jak zdrowie pozwoli - w kilku artykułach pojubileuszowych…    

Ojciec Gabryel Świtalski z Ostrowa

A oto perełka dla regionalisty. Trafiłem na nią przed kilku laty, podczas jednej z kwerend dotyczących dziejów sportu strzeleńskiego i mogileńskiego - poszukując informacji o TG „Sokół“. Wówczas wertując jeden z numerów „Dziennika Kujawskiego“ w oko wpadło mi wspomnienie o kompletnie nieznanej mi osobie o. Gabryelu Świtalskim z naszego Ostrowa. Zresztą to niejedno, co wówczas odkryłem, a co dotyczy tej uroczej wsi…

9 stycznia 1916 roku zakończył żywot doczesny w Gildach, w Królestwie Polskim śp. ojciec Gabryel Świtalski, przeor klasztoru księży Dominikanów, ostatni zakonnik tak licznego do roku 1863 w Królestwie Polskim zgromadzenia kaznodziejskiego - donosił ówczesny inowrocławski „Dziennik Kujawski“.

O. Gabryel Świtalski pochodził z Wielkopolski i liczne węzły pokrewieństwa i z ławy szkolnej łączyły go z Wielkim Księstwem Poznańskim. Urodził się 1 maja 1838 roku w Ostrowie pod Strzelnem, a do gimnazjum uczęszczał w Trzemesznie. W tym czasie szczególną opiekę nad nim roztoczył stryj ks. Maciej Świtalski - wikariusz i proboszcz z Wielichowa, u którego spędzał wakacje. Kiedy wuj zmarł w 1866 roku wówczas jego bratankowie podpisali nekrolog jako synowce i wychowańcy zmarłego.

Ojciec Gabryel Świtalski z Ostrowa, ostatni przeor klasztoru dominikańskiego w Gidlach

Zapewne ukierunkowany przez stryja, Gabryel poczuł powołanie do służby Bożej oraz życia zakonnego i w 1858 roku wstąpił do klasztoru księży Dominikanów w Warszawie. Na początku 1863 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Przełożeni widząc w młodym zakonniku niezwykłe zdolności kaznodziejski mianowali go krótko po wyświęceniu kaznodzieją przy swoim kościele w Warszawie. Kazania głoszone w tym czasie przez o. Gabryela zawierały w swej treści wątki patriotyczne, co nie spodobało się rosyjskiej władzy zaborczej i ta wytoczyła nawet śledztwo przeciwko młodemu zakonnikowi.

W ramach represji po upadku Powstania Styczniowego władze carskie dokonały kasaty klasztorów na terenach zaboru rosyjskiego. Ostał się tylko klasztor w Gidlach (miejscowość między Częstochową a Radomskiem), aby spełniać żałosną rolę ostatniej placówki dominikańskiej, w której miały wymrzeć resztki zakonu prowincji polskiej. W dniu 27 listopada 1864 roku o północy zwieziono wszystkich zakonników z domu warszawskiego, a potem sukcesywnie z innych klasztorów. Nie wolno było przyjmować żadnych nowych kandydatów.

Przeor w Gidlach o. Gabrel Świtalski 

Przez 30 lat przeorem klasztoru w Gidlach był o. Gabryel Świtalski, który jako jedyny dożył czasów I wojny światowej, w wyniku której Polska odzyskała niepodległość. O. Gabriel Świtalski był człowiekiem niezwykłego ducha. Nie poddał się zwątpieniu, słysząc, że klasztor jest skazany na wymarcie, ale ufny w opiekę Matki Najświętszej dokonał rzeczy niebywałych. Mimo panującej wśród zakonników biedy corocznie wykonywał jakieś roboty wokół klasztoru i kościoła, począwszy od uporządkowania alei i ogrodu klasztornego, a skończywszy na wewnętrznej ozdobie kościoła. W latach osiemdziesiątych XIX wieku odnowił wszystkie ołtarze, a w 1896 roku na nowo ozłocił ołtarz Matki Bożej, w okna kościelne zaś wprawił witraże wykonane przez J. Kosikiewicza.

Nie doczekał się tylko koronacji figurki Matki Bożej, którą to uroczystość planował na rok 1916 – jubileusz 400-lecia znalezienia jej przez Jana Czeczka.

Kapliczka na miejsceu koronacji figurki Matki Bożej Gidelskiej

Matka Boża Gidelska

O. Gabryel Świtalski od przybycia swego do Gidel z całym poświęceniem i zapałem pełnił tutaj służbę Bożą. Setki tysięcy wiernych ze wszystkich zakątków Królestwa znały złotoustego kaznodzieję obdarzonego pięknym i silnym głosem. Przez 33 lata był wybierany przeorem. Urząd ten spełniał najgorliwiej aż do końca swego życia. Gdy liczba zakonników się zmniejszyła, pracy dla pozostałych było coraz więcej. Lecz o. Gabryel nie ustawał. Nadzieja, że może niedługo nowi młodzi dominikanie przyjdą z pomocą, dodawała mu siły, aby wytrwać na posterunku. Dominikanie gidelscy byli nie tylko stróżami sanktuarium, nie tylko szerzyli kult Matki Bożej, ale również gorliwie oddawali się pracy misyjnej. Z klasztoru, będącego oazą kontemplacji, nieustannie wyruszali, aby głosić Słowo Boże po polskiej ziemi. 

W 1903 roku władze zaborcze postanowiły skasować również klasztor w Gidlach. Wówczas zamieszkiwały go tylko trzy osoby o. Gabryel Świtalski, o. Roman Cieślicki oraz brat Szymon. Pozwolono im tam przebywać dożywotnio. Ojciec Cieślicki zmarł w roku 1904 roku, a Brat Szymon w 1912 roku. Ostatnie kazanie o. Gabryel wygłosił 26 grudnia 1915 roku. Zmarł po kilkunastu dniach. Był to wówczas ostatni dominikanin na ziemiach polskich. Jako jedyny dożył on czasów pierwszej wojny światowej.

 

Gdy wieść rozeszła się, że ukochany przeor, ojciec Gabryel, zakończył żywot, ogólny żal ogarnął wszystkich w całej okolicy. Do podziemi kościoła, przy którym służył przez 51 lat dla chwały Bożej pracował, złożono ostatniego zakonnika zgromadzenia, które tak ściśle z narodem się zrosło, a które wydało naszych wielkich patronów św. Jacka i Czesława. Oby Pan Bóg tego świątobliwego, cichego i pracowitego zakonnika wynagrodził niebem!

Klasztor w Gidlach

 

Postscriptum

W 1909 roku władze zgodziły się aby przenieść do Gidel carskiego poddanego o. Jordana Stano. Jednocześnie zakazano mu noszenia zakonnego habitu oraz osiedlania się w klasztorze. Dlatego też do wybuchu I wojny światowej i wycofania się Rosjan o. Jordan mieszkał przy parafialnym kościele. Po śmierci o. Gabriela Świtalskiego o. Jordan został nowym przeorem. Swój urząd pełnił do 1927 roku. to on w 1923 roku zrealizował zamierzenie koronacyjne o. Gabryela. W dniu 19 sierpnia 1923 roku na „Złotej Górce” przy drodze do Niesulowa, na specjalnie przygotowanym ołtarzu, biskup diecezji kalisko-włocławskiej Stanisław Zdzitowiecki dokonał uroczystej koronacji cudownej figurki. W uroczystości uczestniczyło przeszło stu księży i 300-tysięczna rzesza wiernych. Na miejscu koronacji wznosi się obecnie mała kapliczka z kopią figurki Matki Bożej Gidelskiej. Co roku w niedzielę po odpuście św. Jacka, po Mszy św. wieczornej, odbywa się uroczysta procesja z kościoła do tej kaplicy.

 

Gala Nagród Marszałka za rok 2022

W czwartek 15 czerwca 2023 roku w Centrum Kulturalno-Kongresowym Jordanki w Toruniu odbyła się uroczysta gala Nagród Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Podczas uroczystości prestiżowe wyróżnienia odebrali twórcy i animatorzy najbardziej wartościowych przedsięwzięć w trzynastu obszarach działalności publicznej, społecznej i gospodarczej za ubiegły rok. W obszarze Kultura wyróżniony został m.in. regionalista, prezes Towarzystwa Miłośników Miasta Strzelno Marian Przybylski.

- Od 23 lat ranga tego wydarzenia rośnie. Na pewno z powodu jakości zgłaszanych kandydatów. Każdego roku bijemy rekordy w ilości zgłoszeń do nagrody. To oznacza, że mamy wspaniałe i różnorodne społeczeństwo – mówił marszałek Piotr Całbecki.

- Jesteście Państwo kreatywni i twardo stąpacie po ziemi. Budujecie rangę naszego województwa kujawsko-pomorskiego jako regionu nowoczesnego, innowacyjnego i otwartego. Za to chciałabym podziękować i z wielkim szacunkiem nad Waszym dorobkiem się pokłonić – mówiła przewodnicząca sejmiku województwa Elżbieta Piniewska.

W laudacji uzasadniono, że Marian Przybylski (regionalista, prezes Towarzystwa Miłośników Miasta Strzelno, powiat mogileński) otrzymał wyróżnienie – za całokształt działalności twórczej i społecznej na rzecz Ziemi Mogileńskiej, Kujaw Zachodnich i pogranicza kujawsko-wielkopolskiego oraz promocję dziedzictwa kulturowego tego regionu.

Dodam, że w uroczystości towarzyszyła mi małżonka Lidia. Jest to już moje drugie wyróżnienie w obszarze Kultura, jakie otrzymałem z rąk Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego na przestrzeni ostatnich 6 lat. Pierwsze za rok 2016 - na wniosek Nadleśnictw Gołąbki i Miradz, skierowany przez nadleśniczych Marka Malaka i Andrzeja Kaczmarka trafiło do mych rąk w 2017 roku. Do wyróżnienia za rok 2022 nominował mnie Burmistrz Strzelna Dariusz Chudziński, któremu bardzo serdecznie dziękuję. Jest to pierwsza nagroda - wyróżnienie jakie spotkało mnie z nominacji władz mojego Ukochanego Miasta Strzelna. Podziękowania kieruję również na ręce dyrektora Domu Kultury Pawła Gębali, który zgłosił moją kandydaturę burmistrzowi Chudzińskiemu oraz Pani sekretarz Gminy Strzelno Ewie Staroojciec za trud formalnego dopięcia wniosku. Dziękuję Przewodniczącej Sejmiku Województwa - Pani Elżbiecie Piniewskiej za dostrzeżenie mnie w gronie regionalistów. Dziękuję Marszałkowi Województwa - Panu Piotrowi Całbeckiemu za to Wyróżnienie.

Wyjazd do Torunia zaplanowaliśmy z małżonką Lidią długo wcześniej, by w grodzie Kopernik spędzić 14 czerwca nasz porcelanowy Jubileusz 20-Lecia Małżeństwa. Zabawić tam mieliśmy kilka dni. Na 5 dni przed wyjazdem otrzymałem zaproszenie na wspomnianą wyżej Galę Nagród Marszałka. Przypadła ona następnego dnia, 15 czerwca, zatem - rzec można - niespodzianka i piękny prezent dla mnie i dla mojej małżonki. Dziękujemy!

Foto.: Szymon Zdziebło - Urząd Marszałkowski