W piątek, 27 kwietnia wraz z
członkami Zarządu TMMS Janem Szarkiem i Heliodorem Rucińskim oraz Józefem
Drzazgowskim prezesem Stowarzyszenia Ekologicznego Eko-Przyjezierze
uczestniczyliśmy w konferencji Grobowce w
Górach na Europejskim Szlaku Megalitów. Co dalej z zabytkowym cmentarzyskiem.
Wyjechaliśmy z niego pełni wrażeń i wiedzy o grobowcach rozsianych na obszarze
Kujaw, Pomorza i Małopolski. Najciekawszym dla nas był moment kiedy archeolog z
Muzeum Okręgowego w Koninie Krzysztof Gorczyca opowiadał o megalitach z Lasów
Miradzkich, a szczególnie o ich wielkim skupisku w Leśnictwie Młyny,
przypominającym wielką nekropolię - "miasto zmarłych".
Temu tematowi pragnę poświęcić
kilka artykułów, do których wstępem będzie dzisiejsza opowieść, opublikowana 29
listopada 2017 r. na nieistniejącym już blogu, a którą przypominam gwoli
wprowadzenia do dalszej opowieści o megalitach.
Grobowce kujawskie
W czwartek 23 listopada 2017 r.
Strzelno odwiedził z wykładem dr Dariusz Kurzawa. W Bibliotece Miejskiej
spotkał się z członkami PTTK i mieszkańcami naszego miasta, by opowiedzieć o
grobowcach kujawskich. Temat niezwykle interesujący, a do tego związany z
naszym regionem, konkretnie z miejscowością Rzeszynek nad Gopłem, w sąsiedniej
gminie Jeziora Wielkie.
Kanwą prelekcji było odkrycie
archeologiczne sprzed 130 lat. Mianowicie, w 1887 r. z polecenia Poznańskiego
Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz na zaproszenie właściciela Rzeszynka i
Lubstówka, ziemianina Ferdynanda Amrogowicza i sąsiada z Kościeszek Bolesława
Żakowskiego przybył nad Gopło dr Władysław Łebiński. Zadaniem jego było
przeprowadzenie badań archeologicznych w obrębie Rzeszynka, Żakowa i
sąsiedniego Nożyczyna. W trakcie tych badań pomiędzy Rzeszynkiem a Lubstówkiem,
w miejscu zwanym od dawien dawna Sarkawy, dr Łebiński odsłonił 2 kurhany i
pojedynczy grób skrzynkowy, jak sam je określił: ludności kultury amfor kulistych.
 |
| Dr Władysław Łebiński. |
Już prof. Józef Kostrzewski pisał o
tzw. "grobach kujawskich" (nazwa wprowadzona w 1879 r.), pochodzących
z późniejszych czasów neolitu. Stanowiły one odmianę północnych "grobów
olbrzymów". Są to budowle w formie wielkich skrzyni, wznoszone z
ogromnych, łupanych odpowiednio głazów narzutowych, wpuszczone prawie
całkowicie w ziemię (aż do wieka), a otoczone ogrodzeniem kamiennym w formie
długiego, równoramiennego trójkąta (piramidy).
Ta kamienna ściana - obstawa
grobowca nawiązuje do kształtu wielkich domostw pierwszych rolników, osiadłych
na tych ziemiach w okresie ok. 4300–3000 lat p.n.e. Część pojedynczych głazów
tworzących ścianę wschodnią może masą dochodzić do kilku ton. Ich wielkość od podstawy
- czoła, czyli od najszerszego i najwyższego wschodniego fragmentu grobowca
stopniowo w miarę zwężania się ku zachodowi maleje. Długość takich obiektów
dochodzi do ok. 120 m ,
a szerokość podstawy do ok. 13-20
m . W części szczytowej grobu, w wydzielonym prostokącie,
i w specjalnej jamie obłożonej również kamieniami, znajduje się pochówek
szkieletowy jednej bardzo ważnej, jeżeli nie najważniejszej osoby, przywódcy -
patriarchy rodu. Całość przykrywał płaszcz kamienno-ziemny, który w obrębie
podstawy - szczytowym dochodzi do ok. 4 m . Prawdopodobnie do budowy średniej
wielkości grobowca tego typu, potrzebna była masa ziemi dochodząca do 600 ton
oraz kamieni do ponad 200 ton.
Groby kujawskie budowano w późnych
stadiach młodszej epoki kamienia ok. 5 tysięcy lat temu (ok. 3000–2200 lat
p.n.e.). Świadczą one o dość wysokim poziomie wiedzy zamieszkujących nasze
ziemie plemion z tzw. okresu kultury pucharów lejkowatych, szczególnie
architektonicznej oraz już wówczas umiejętności stosowania prostych urządzeń
typu dźwignia oraz znakomitej organizacji pracy ich budowniczych. Lud ten znał
się również na astronomii i potrafił wyznaczyć strony świata o czym świadczy
zorientowanie grobowców w kierunku wschód-zachód. Mniej więcej w tym samym
czasie zbudowano słynne piramidy w Gizie w Egipcie - największa z nich piramida
Cheopsa pochodzi z ok. 2560 r. p.n.e.
W Polsce, poza Kujawami Wschodnimi
i Kujawami Zachodnimi (w części południowa z gminami Jeziora Wielkie i
Strzelno), kopce kujawskie występują na pograniczu Kujaw i Wielkopolski (Góry -
Marianowo gmina Wilczyn) i na Pomorzu Zachodnim. Są to obiekty w formie
wydłużonego trapezu, rzadziej okrągłe. Najbardziej znane to te w okolicach
Izbicy Kujawskiej. Znajdują się tam dwa skupiska grobowców - obecnie rezerwaty
archeologiczne w Wietrzychowicach i Sarnowie. Wiadomo jest za Oskarem
Kolbergiem, że jeszcze w XIX w. grobowce na Kujawach występowały bardzo
licznie.
Współcześnie takie potężne groby
znajdują się również w Lasach Miradzkich. Gdzie? Na ten czas nie zdradzam gdzie,
ale jest ich ok. 10 i niebawem rozpocznie się proces wpisania tych miejsc -
obiektów do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego. Wszystkie te
grobowce mam oznakowane i pomierzone, dokumentację fotograficzną wykonali
leśnicy z Nadleśnictwa Miradz. Nie zdradzając miejsc czynię to po to, by nie
kusić domorosłych poszukiwaczy skarbów, którzy mogliby te kurhany rozkopać.
Współcześnie archeolodzy prezentują pogląd, by nie badać tych miejsc
inwazyjnie. Poczekać na czasy kiedy do ich wnętrza będzie można zajrzeć za
pośrednictwem "kamer wszystko widzących". Wiedza o zawartości
grobowców kujawskich jest ugruntowana i by niczego nie uszkodzić - nie popsuć,
lepiej poczekać. Jednocześnie ostrzegam, że szukanie tzw. wykrywaczami metali
po polach i lasach przedmiotów zabytkowych jest zabronione i karalne, chyba, że
jest się archeologiem i posiada stosowne pozwolenie.
Gwoli informacji dodam, że TMMS
jest stroną, która wystąpiła o wpisanie 13 podobnych megalitów z miejscowości
Góry - Marianowo w gminie Wilczyn do rejestru zabytków województwa
wielkopolskiego. W ramach uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym
wizytowaliśmy te miejsca w poniedziałek 21 listopada 2017 r.
Zdjęcia z lustracji w ramach
postępowania administracyjnego autorstwa Heliodora Rucińskiego.
CDN
