Spacerkiem po Strzelnie - cz. 10 Rynek - cz. 7

Ok. 1910 r.

Dzisiaj - po zakończeniu opowieści o dziejach Rynku - rozpoczynamy wirtualny spacerek od opisu poszczególnych posesji - kamienic zlokalizowanych wokół największego placu w mieście. W dwóch częściach opiszę posesję nr 1, czyli dom rodziny Rucińskich. Będą to dwa tematy, które zamieściłem na blogach przed laty, pierwszy z 4 sierpnia 2009 r. o kamienicy przy Rynku 1 oraz drugi z 7 października 2013 r., który z racji swego tytułu już przed laty wywołał spore poruszenie.

Zrazu zadałem sobie pytanie:, dlaczego od Rynku zacząłem ten nasz spacer po mieście? Długo, by zastanawiać się nad odpowiedzią, ale w sukurs przychodzi mi przywołany pamięcią wujek Marian, który zawsze mawiał, że Rynek to najważniejsze miejsce w mieście, to plac centralny, miejsce załatwiania wszelakich interesów i spraw urzędowych. To widoma oznaka miejskości, która ten status ugruntowała w połowie XIV w. Faktycznie tak było, tutaj stał ratusz i kwitł handel, tutaj też spotykały się wszystkie drogi i stąd rozchodziły się ulice do każdego zaścianka miejskiego. Zresztą było to miejsce, z którego rozpoczynał się zawsze nasz spacer, gdyż mieszkałem w kamienicy narożnikiem przyklejonej do Rynku, a stojącej vis a vis rynkowej „jedynki”.

2016 r.

 W Rynku pod „jedynką” znajduje się jedna z najstarszych kamienic, której wiek możemy określić na ok. 150 lat, a więc powstała ona około połowy XIX w. Parcela, na której dom ten znajduje się posiada zabudowę zwartą i ciągnie się od ul. Ślusarskiej, aż po Rynek. W części oficyny przypisana została również do ulicy Inowrocławskiej i była oznakowana numerem 2, dawniej Poststrasse 93 – ul. Pocztowa 93. Sam główny dom mieszkalny tejże posesji znajduje się przy Rynku 1 i na przełomie XIX i XX w. posiadał tzw. numer policyjny 94, a tuż po 1918 r. nr 114. Dom ten posiada również oficynę – skrzydło mieszkalne i gospodarcze przyległe do ul. Inowrocławskiej. Całość należała do 1919 r., do zamożnej niemieckiej rodziny Ritterów.

Rodzina ta zamieszkała w Strzelnie w połowie XIX w. Twórcą rodzinnej fortuny był Johann Friedrich. Z niemniejszą wprawą majątek rodzinny pomnażał jego syn, Karl senior oraz wnuk Karl junior. Karl senior w 1900 r. był współzałożycielem Ochotniczej Straży Pożarnej w Strzelnie, którą przy zakładaniu wspomógł kwotą 500 marek z przeznaczeniem na zakup pierwszego jej wyposażenia. Był on również pierwszym mistrzem pożarnictwa, czyli naczelnikiem straży. Później Ritterowie Kupili posesję, składającą się z dwóch parceli po drugiej stronie Rynku, od Żyda Małachowskiego i tam Karl senior wystawił najokazalszą miejską kamienicę. W starej kamienicy Ritterów pozostał syn Karla seniora Fritz z małżonką i pięciorgiem dzieci.

Ok. 1915 r.

 Z początkiem XX w., na parterze kamienicy przy Rynku 1, sklepy prowadził kupiec Franz Klessa. W podwórzu zaś znajdowała się octownia i rafineria alkoholu, prowadzona przez Ritterów. W okresie międzywojennym prowadził tutaj octownię i wytwórnię wód gazowanych Franciszek Kaźmierczak. 30 września 1919 r. spadkobierca Johanna Friedricha, Karl senior Ritter sprzedał posesję położoną przy trzech ulicach: Rynek, Inowrocławska i Ślusarska kupcowi Wojciechowi Rucińskiemu, który nabył ją za kwotę 109 tyś. marek. Cała transakcja zawarta została przed notariuszem strzeleńskim dr Pawłem Eugenem Bandelem. Jej przedmiotem był dom wraz z należącymi doń ogrodami i utensiliami [wyposażeniem] do wykonywania wyszynku w kramie i sklepie i pokojach się znajdujących [hotelowych]. Z transakcji wyłączone były obiekty wytwórni octu, w których produkcję kontynuował dawny właściciel. Kiedy fabrykę przeniósł na swoją posesję, po drugiej stronie Rynku, odsprzedał obiekt Rucińskiemu, który z kolei wydzierżawił octownię Franciszkowi Kaźmierczakowi. Ten z kolei uruchomił w niej wytwórnię wód gazowanych i piwa, zwaną szumnie Fabryką.

 

1919/1920 Po prawej stronie widoczny cokół pomnika Wilhelma I, który został strącony przez powstańców wielkopolskich.

A trzeba powiedzieć, że nowy nabywca posesji już od kilkunastu lat prowadził w Strzelnie, również przy Rynku, pod numerem 4, (obecny nr 11) w domu Ludwika Szmańdy, handel towarami kolonialnymi z fabryką likierów i własną destylarnię. Wówczas, a był to rok 1910, jak czytamy w reklamówce firmy, Wojciech Ruciński polecał: wina węgierskie, czerwone, francuskie i niemieckie reńskie i mozelskie, koniaki, francuskie i niemieckie, rumy i araki francuskie i krajowe oraz dobrze odleżałe cygaro i papierosy w różnych gatunkach, tabakę do zażywania i tytoń w paczkach i luźny. Ale specjalnością zakładu były: likiery stołowe własnego wyrobu, znane z dobroci „Farmerówka” i „Bukałówka”. Firma posiadała również skład węgli, wielki zajazd i wygodne stajnie. Przenosząc swoją działalność gospodarczą do nowo nabytej posesji Wojciech uruchomił w niej restaurację oraz kontynuował działalność w handlu artykułami kolonialnymi, czyli tymi pochodzącymi z importu.

Lata 30. XX w.

 O samej „Bukałówce” mówiło się, iż była najprzedniejszym miejscowym likierem stołowym. To na ten trunek schodzili się miejscowi smakosze dobrej naleweczki do Wojciechowej kolonialki. Samą recepturę wniosła Rucińskiemu w wianie jego małżonka Antonina Bukalska, stąd jego nazwa „Bukałówka”. Likier ten od lat produkowany był do rodzinnej spiżarki teścia Wojciecha, Michała Bukalskiego, do którego z kolei receptura trafiła poprzez jego ojca Jakuba, a do niego od dziadka Wojciecha Bukalskiego. Czwartym pokoleniem produkującym „Bukałówkę”, według ściśle chronionej receptury, był Wojciech Ruciński, który dla upamiętnienia rodzinnych tradycji nadał jej właśnie taką nazwę handlową. Dziś wnuk jego, a to już szóste pokolenie, Heliodor Ruciński, czyni próby przywrócenia dawnego smaku. Po wielokroć próbowałem tegoż trunku i wszystko mi mówi, że Heliodor trafił w ten cudowny smak, potwierdzony zresztą kubkami smakowymi niedawno zmarłej mamy „kipera”, najstarszej mieszkanki Strzelna śp. Teresy z Michalaków Rucińskiej. Dodam jeszcze, że tradycja rodzinna mówi, iż eliksir ten winien leżakować rok czasu. Jak na razie nieudało się znawcy dziadkowego napitku tej jedynej reguły dotrzymać. Przeważnie po czterech miesiącach leżakowania trunek w jakiś dziwny sposób znika z „flaszek”.

Po zakupieniu domu przy Rynku, Wojciech przeniósł dotychczasową działalność gospodarczą w nowe miejsce. W oficynie – skrzydle prowadził hotel, natomiast na parterze kamienicy tzw. „Kolonialkę z wyszynkiem”. W podwórzu znajdowały się przestronne stajnie dla koni oraz tzw. zajazd dla powózek. Natomiast po wojnie, przez kilka lat działalność kontynuowała żona jego wraz z synem i córkami. Z początkiem lat pięćdziesiątych działalność zduszono podatkami.

Lata okupacji niemieckiej 1940-1944. 

Wojciech Ruciński pochodził z Jeziorowa i sprowadzając się do Strzelna zawarł związek małżeński ze wspomnianą Antoniną, z którą miał ośmioro dzieci: Kazimierza, Edmunda, Alfonsa, Bogdana, Stefanię, Gabriela, Anielę i Felicję. Z dzieci tych najbardziej upamiętnili się Edmund i Alfons. Edmund był inżynierem, asystentem na Politechnice Warszawskiej i konstruktorem w Zakładach Inżynieryjnych – dawnym „Ursusie”. W czasie okupacji pracował w Famo Werke we Wrocławiu, gdzie związał się z podziemiem polskim: organizacją „Olimp” i Wywiadem AK. Pochwycony przez Gestapo został w 1942 r. stracony. Postacią i to wielce zasłużoną dla kultury strzeleńskiej był Alfons Ruciński, który przez szereg lat, będąc już przedwojennym członkiem chóru „Harmonia”, kontynuował jego działalność, jako dyrygent i kierownik artystyczny. Żywo zaangażowany był również w działalność kółka teatralnego i wielu innych form życia kulturalnego Strzelna, aż po lata osiemdziesiąte XX w. Alfons z wykształcenia był ekonomistą. Wiedzę w tym zakresie pogłębiał na Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Przez szereg lat był głównym księgowym w Zakładach Przemysłu Drzewnego w Miradzu (tzw. Tartaku).

CDN