Pozostały jeszcze do przedstawienia
trzy części obszernego artykułu przedstawiającego początki i koniec powiatu
strzeleńskiego. Jak już wspomniałem, artykuły te nie wyczerpują absolutnie tematu
szerzej traktującego dzieje powiatu, czyli monografii powiatu strzeleńskiego.
Przykładem tego może być kolejna osoba, w której kręgu zainteresowań znajduje się
powiat strzeleński, a mianowicie Rafał Budny. Napisał do mnie wczoraj,
przesyłając skany sprawozdania Wydziału Powiatowego w Strzelnie za czas od 13
października 1931 r. do 24 marca 1932 r., to jest z końcówki funkcjonowania
powiatu, które zostało zamieszczone w „Orędownikach Powiatu Mogileńskiego“ Nr
28 i 29 z 1932 r. Dodam, że poza dzisiejszą częścią w dwóch kolejnych
przedstawię biogramy wszystkich starostów powiatu strzeleńskiego.
Kończył się rok 1932. Wdrożono
decyzję o likwidacji powiatu strzeleńskiego. Mimo panującego wówczas wielkiego
kryzysu gospodarczego (1929-1933) kondycja miasta Strzelna miała się całkiem
dobrze. Zatem, należałoby zastanowić się, czy wręcz wyłuszczyć tezę
odpowiadając na krótkie pytanie: - Dlaczego? Analizując ówczesne decyzje
rządowe należy stwierdzić, że likwidacja powiatu strzeleńskiego i 19 innych
jednostek była wynikiem szukania przez rząd oszczędności. Gdyby nie kryzys? Dodatkowo
reforma oświatowa przyczyniła się do likwidacji tutejszej Szkoły Wydziałowej,
krach w rolnictwie przyczynił się również do likwidacji „Rolnika“… Z racji
nowoczesności i standardów jedno nam pozostawiono, mianowicie Szpital
Powiatowy. W Mogilnie decyzją Sejmiku Powiatowego szpital zlikwidowano, a
Strzelno przejęło wiodącą rolę w dziele zdrowia.
 |
| Burmistrz Strzelna Stanisław Radomski |
W 1932 r. obszar miasta obejmował
1775 ha (łącznie z Jeziorkami, Bławatami i innymi przyległościami. Tereny
niezabudowane stanowiły 90% powierzchni. Tereny zabudowane, licząc domy,
podwórza i ogrody to 4,5%, reszta
przypada na drogi, ulice, place i cmentarze, których miasto posiada
trzy: rzymsko-katolicki, ewangelicki i żydowski. Z obszarów niezabudowanych
przypada około 1500 ha na gospodarstwa, których miasto posiada: 3 - ponad 75
ha, 3 - od 60 do 75 ha, 8 - od 20 do 60 ha, 42 - od 10 do 20 ha i 5 - od 5 do
10 ha. Te dane świadczą o dobitnie rolniczym charakterze miasta oraz o tym, że
w granicach miasta znajdowały się takie wsie jak Bławaty, Jeziorki (z
wyłączeniem folwarku Amalienhof), Strzeleńskie Wybudowanie oraz Laskowo,
Zofijówka, Tomaszewo, droga do Cienciska z Ziemowitami.
 |
| Po likwidacji powiatu strzeleńskiego tutaj przeniesiono siedzibę władz miejskich - Magistrat |
W mieście i wymienionych wyżej
przyległościach znajdowało się 430 budynków oznaczonych numerami hipotecznymi i
numerami policyjnymi - czyli ewidencyjnymi. Do budynków użyteczności publicznej
zaliczały się: gmach Starostwa Powiatowego, 2 domy Komunalnej Kasy
Oszczędności, 3 budynki z mieszkaniami urzędniczymi Wydziału Powiatowego,
budynek Wójtostwa Strzelno-Południe i Strzelno-Północ, Szpital Powiatowy
rozbudowany w latach 1929-1930 - według
najnowszych wymagań wiedzy lekarskiej, nowoczesny gmach Powiatowej Kasy
Chorych wybudowany w latach 1928-1929, dalej Ratusz, Sąd Grodzki z Wydziałem
Hipotecznym, Posterunek Policji Państwowej, 2 budynki Szkoły Wydziałowej, 3
budynki Szkoły Powszechnej - własność miasta, budynek Skarbowy (obecny
Posterunek Policji) gdzie mieści się Urząd Skarbowy i Kasa Skarbowa, budynek
Powiatowego Inspektoratu Szkolnego (obecny UM) oraz budynek Urzędu Pocztowego -
dzierżawiony od osoby prywatnej. Do własności parafii pw. św. Trójcy należą:
kościoły św. Prokopa i św. Trójcy, zabudowania poklasztorne, plebania wraz z
gospodarstwem rolnym (dzierżawione tzw. Probostwo) oraz tzw. szpital katolicki
przy ul. Św. Ducha. Parafia ewangelicka posiadała zbór w Rynku oraz plebanię
przy ul. Młyńskiej (Powstania Wielkopolskiego). Żydzi mieli swoją synagogę i
budynek szkolny przy ul. Lipowej.
Ulic w mieście było 27, z których
24 są brukowane (niektóre częściowo). Poza tym do miasta należały 4 drogi
brukowane i 8 dróg polnych. Przez miasto przechodziły 3 szosy państwowe i
powiatowe o ogólnej długości 9 km. Oświetlenie ulic i placów dokonywane było za
pośrednictwem lamp gazowych.
 |
| Po likwidacji Szkoły Wydziałowej w 1933 r. tutaj przeniesiono Sąd Grodzki |
Miasto posiadało własne zakłady:
Gazownię i Wodociągi, które odkupione zostały w 1928 r. od niemieckiej firmy
Continentale Gas u. Wasserwerke w Berlinie za sumę 200 tys. zł.; Rzeźnię, w
której ubój odbywał się dwa razy w tygodniu - kierownictwo nad nią sprawował
lekarz wet.; strażnicę Ochotniczej Straży Pożarnej, wybudowanej w latach
1924-1925 o wartości 30 tys. zł.; budynek piętrowy, budynek parterowy, dom dla
bezdomnych oraz 15 ha gruntów ornych. Wartość majątku miasta wynosiła 1 200 000
zł. W mieście praktykowało 3 lekarzy med., 2 lekarzy wet., 3 adwokatów, w tym
notariusz i jeden aptekarz.
 |
| 24 października 1933 r. uroczystość poświęcenia nowej siedziby Sądu Grodzkiego |
Przeróżnych placówek handlowych, w
tym sklepów-składów było 140, warsztatów rzemieślniczych ok. 200. Z większych
firm działały tutaj: Zakłady Przemysłowe TRI, Fabryka Maszyn Plagensa,
Spółdzielnia „Rolnik“, niemiecka Spółdzielnia „Konzum“, 4 tartaki, 2 młyny
parowe i 2 mleczarnie, Bank Ludowy i stacja kolejowa PKP. Strzelnianie należeli
do ok. 60 różnych organizacji społecznych, w tym religijnych i partii
politycznych. Według wykonywanych zawodów mieszkańcy dzielili się na:
robotników - ok. 700, rzemieślników - 180, rolników - 110, kupców - 120, wolne
zawody - 35, wojskowych (tj. należących do Powiatowej Komendy PWiWF) - 4,
uczniów i terminatorów - ok. 130, służących - 200, bez zawodu około 400. W tej
liczbie było głów rodzin: mężczyzn - 1324, kobiet - 645.
Według wykazu opłat lokalowych w
mieście było 1000 mieszkań i to: jednopokojowych - 450, dwupokojowych - 255,
trzypokojowych - 157, czteropokojowych - 60, pięciopokojowych - 35 oraz sześcio
i więcej pokojowych reszta mieszkań - ok. 43.
Nawet w czasach zaborów, Strzelno
zawsze miało największy odsetek ludności narodowości polskiej. W roku 1905
Polaków było 76%. Mężem czołowym i w
całym tego słowa znaczeniu opatrznościowym partii polskiej był w owym czasie
lekarz śp. dr Jakub Cieślewicz, który już w roku 1876 został radnym miejskim,
piastując urząd ten bez przerwy do roku 1925, kiedy mianowany został wobec
zasług położonych dla polskości i dobra miasta honorowym obywatelem Strzelna i
honorowym członkiem Rady Miejskiej.
 |
| Nowe tablice przy wejściu głównym do byłego starostwa - Gminy Strzelno-Północ i Gminy Strzelno-Południe |
Począwszy od stycznia 1919 r., od chwili odrodzenia się Polski pierwszym burmistrzem został Bolesław Pińkowski. Z chwilą jego śmierci jego obowiązki przejął zastępca burmistrza aptekarz Michał Stęczniewski, który urząd zastępcy piastował aż do 1931 r. W styczniu 1921 r. burmistrzem został wybrany burmistrzem Konstanty Ciesielski, długoletni burmistrz miasta Dolska. Niestety zmarł on 3 lutego 1923 r.. Następnie korporacje miejskie burmistrzem obrały starszego sekretarza Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu Tadeusza Buszę, który urząd ten sprawował do 30 grudnia 1927 r., odchodząc na stanowisko inspektora pożarnictwa na województwo poznańskie. W listopadzie 1927 r. przyszłym burmistrzem został wybrany strzelnianin Stanisław Radomski, który fotel włodarza objął 1 marca 1928 r. Następnie 1 stycznia 1930 r. został zatwierdzony przez wojewodę poznańskiego na 12-letnią kadencję.
Już w warunkach nowego powiatu -
powiatu mogileńskiego poprawiły się diametralnie warunki lokalowe
poszczególnych korporacji jakie funkcjonowały w Strzelnie. Opuszczone budynki
po agendach powiatowych zaczęły zajmować organy administracji miejskiej i
terenowej. W budynku starostwa swoje siedziby ulokowały gminy Strzelno-Południe
i Strzelno-Północ, do budynku Kasy Chorych przeniósł się Magistrat Miasta
Strzelna, po Urzędzie Skarbowym swoją nową siedzibę otrzymał Posterunek Policji
Państwowej, a po zlikwidowanej Szkole Wydziałowej pod koniec października 1933
r. lokum znalazł Sąd Grodzki.
CDN
