poniedziałek, 28 grudnia 2020

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 113 Ulica Inowrocławska - cz. 9


W dzisiejszym artykule omówię aż trzy posesje, które zabudowane są parterowymi domami z „rodowodem“ sięgającym przełomu XIX i XX w. Będzie o rodzinie Zielińskich, której antenatem był Jan, powstaniec wielkopolski, jego synem prof. Zygmunt Zieliński, rektor Politechniki Szczecińskiej, a wnukiem Leonard, wiceburmistrz Strzelna.

Pierwszy z domów oznaczony numerem 15, dawniej policyjnym - 83b został postawiony na tej samej parceli, co wcześniej opisywana kamieniczka Puchalskich. Według spisu ludności z 1910 r. w domu tym mieszkało 5 rodzin - 37 osób. W podwórzu po stronie zachodniej znajduje się drugi, również parterowy, dom mieszkalny. W pierwszym domu od ulicy mieszkał Ewaryst Wiśniewski (1921-1989) z rodziną. Cichy bohater II wojny światowej. Był on żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Służył w 2. Korpusie Polskim dowodzonym przez gen. Władysława Andersa. Walczył w maju 1944 r. pod Monte Cassino, a następnie pod Ankoną, na linii Gotów i uczestniczył w zdobyciu Bolonii. Pracował wraz z małżonką Melanią ze Stempowskich (1925-2000) w PSS „Społem“ jako kierownik sklepu masarskiego, który znajdował się w Rynku pod numerem 23.

Melania i Ewaryst Wiśniewscy w sklepie masarskim

 Pod numerem 17 znajdujemy drugi z wymienionych na wstępie domów. O ile poprzedni dom pełnił li tylko funkcję mieszkalną, o tyle ten spełniał również funkcję użytkową. Od strony północnej znajdował się lokal handlowo-usługowy, a od strony podwórza, niewielka parterowa oficyna. W okresie zaborów posesja ta należała do Paula Kaemmerera, a następnie do Franciszka Eckerta. W latach międzywojennych posesję dzierżył piekarz Kamiński. Na jej zapleczu w latach 30. wystawił piekarnię i rozpoczął produkcję piczywa. Od 1961 r. obiekt dzierżawiła Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska“. Później całą posesję nabył piekarz Pakulski, który dał początek słynnemu inowrocławskiemu kombinatowi piekarniczemu „Piekuś“ - piekarnia i ciastkarnia.

Tuż za byłym „Piekusiem“ znajduje się trzeci z parterowych domów. Należał on do rodziny cieśli Mantela Eduarda, a następnie Ottona - Niemców strzeleńskich. W latach międzywojennych posesję nabył mistrz stolarski Jan Zieliński i po przebudowie domu w jego części południowej uruchomił sklep meblowy i z trumnami. W tym miejscu zatrzymamy się dłużej, poświęcając nieco więcej czasu rodzinie Zielińskich. 

Jan Zieliński urodził się 14 listopada 1895 r. w Strzelnie jako syn Walentego i Marii z domu Wojtaszak. Brał udział w I wojnie światowej, walczył na froncie francuskim gdzie został ranny. Na  Pruskiej liście strat został wymieniony wśród rannych żołnierzy z dopiskiem „schwer werwundet“ - ciężko ranny. Lista nr 1167, strona 24423 opublikowana 19 czerwca 1918 r. Odznaczony został Krzyżem Żelaznym. Po powrocie z frontu włączył się nurt niepodległościowy i brał udział w zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim. W uzasadnieniu  wniosku o odznaczenie Jana Zielińskiego Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1819-1919 odnotowano:

3 stycznia 1919 roku wstąpił ochotniczo do oddziałów powstańczych w Strzelnie i brał czynny udział w walkach z bronią w ręku przy oswobodzeniu Strzelna, Kruszwicy, Inowrocławia i okolic. Po zakończeniu działań powstańczych został zdemobilizowany i zwolniony do rezerwy. Walczył pod dowództwem ppor. Pawła Cymsa.

Uchwałą Rady Państwa nr: 11.10-0.909 z dnia 10 listopada 1958 r. został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 za czynny udział z bronią w ręku w Powstaniu Wielkopolskim.

Jan Zieliński w 1929 r. został wybrany z listy nr 4 - Chrześcijańskiej Demokracji radnym Rady Miejskiej. W 1933 r. podpisał Odezwę Komitetu Obywatelskiego Pożyczki Narodowej na Powiat Mogileński. Prowadził również działalność handlową - sklep meblowy przy ul. Św. Ducha. Po wojnie nadal zajmował się stolarstwem, a w końcówce swojej pracy zawodowej wykonywał pracę dozorcy. Zmarł w 1973 r. i został pochowany na starym cmentarzu przy ul. Kolejowej. Synami Jana byli: Zbigniew Zieliński - wieloletni handlowiec, pracownik GS „S.Ch.“ w Strzelnie oraz prof. Zygmunt Zieliński - rektor Politechniki Szczecińskiej, którego biogram zamieszczam poniżej. Synem Zbigniewa był Leonard - dyrektor SP w Stodołach, wiceburmistrz strzelna.

 

Prof. Zygmunt Stanisław Zieliński 

Ekonomista, były prorektor a następnie rektor Politechniki Szczecińskiej, dziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, wieloletni kierownik Katedry Ekonomii i Statystyki .

 

Zygmunt Stanisław Zieliński urodził się 7 kwietnia 1929 r. w Strzelnie w rodzinie mistrza stolarskiego Jana Zielińskiego i Stanisławy z domu Deyk. Tutaj też rozpoczął naukę w siedmioklasowej szkole publicznej, którą ukończył dopiero po wojnie. Dalsze kształcenie kontynuował w miejscowym Liceum Ogólnokształcącym. W kronikach szkolnych został odnotowany, jako jeden z najlepszych uczniów rocznika maturalnego 1950. 

W 1950 r. rozpoczął studia w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Szczecinie, którą włączono w 1955 r. do nowo utworzonej Politechniki Szczecińskiej. Studia pierwszego stopnia ukończył w 1954 r., a studia drugiego stopnia (magisterskie) - w 1955 r. W marcu 1963 r. uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych na Wydziale Morskim WSE w Sopocie, a 26 czerwca 1970 r. - stopień doktora habilitowanego nauk ekonomicznych na Wydziale Przemysłu Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Katowicach. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego uzyskał w styczniu 1977 r., a profesora zwyczajnego 16 grudnia 1988 r.

Działalność naukowo-dydaktyczna Profesora Zielińskiego dzieli się na dwa okresy: szczeciński (lata 1952-1980) i toruński (od 1981 r.). Swą pracę naukowo-dydaktyczną podjął 1 września 1952 r. w Katedrze Statystyki Wyższej Szkoły Ekonomicznej, a następnie Politechniki Szczecińskiej, z którą związał się na wiele lat. Tu w 1955 r. został powołany na stanowisko starszego asystenta, w roku 1963 - adiunkta, w czerwcu 1968 r. - docenta, a po otrzymaniu tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego został zatrudniony na stanowisku profesora nadzwyczajnego (w styczniu 1977 r.).

Po ukończeniu studiów magisterskich, w latach 1955-1957, Profesor Zieliński zajmował się problemami statystyki transportowej, a w szczególności problemami statystyki przewozów kolejowych. Następnie w latach 1958-1965 prowadził analizy wahań sezonowych w transporcie w Polsce. Wyniki swych badań opublikował w latach 1959-1965 w artykułach naukowych oraz w monografii pt. Statystyczne studium sezonowości towarowych przewozów kolejami w Polsce w latach 1947-1960. W kolejnym okresie, tzn. od 1965 r. prowadził badania nad metodami analizy wahań sezonowych; ich wyniki Profesor przedstawił w artykułach naukowych oraz w rozprawie habilitacyjnej pt. Ekonometryczne metody analizy wahań sezonowych. Od 1969 r. zajmował się problemami zastosowań ekonometrii w transporcie, a w szczególności w badaniu potrzeb przewozowych. Wyniki tych prac przedstawił w artykułach naukowych oraz w publikacji pt. Wybrane zagadnienia ekonometrii i jej zastosowań do analizy przewozów. Od 1975 r. Profesor Zieliński zajmował się teorią dynamicznych modeli ekonometrycznych, opartych na teorii procesów stochastycznych. Badania dotyczące tego tematu przedstawił w monografii: Metody analizy dynamiki i rytmiczności zjawisk gospodarczych. 

W okresie pracy na Politechnice Szczecińskiej Profesor prowadził wykłady i ćwiczenia z zakresu statystyki teoretycznej, rachunku prawdopodobienstwa, statystyki matematycznej, matematyki dla ekonomistów, statystyki ekonomicznej i transportowej, ekonometrii i badań operacyjnych oraz seminaria magisterskie. 

Rektor Politechniki Szczecińskiej (1975 - 1980) 

W okresie działalności naukowo-dydaktycznej na Politechnice Szczecińskiej Profesor Zieliński pełnił również wiele funkcji. W latach 1970-1981 pełnił funkcje zastępcy dyrektora i dyrektora Instytutu Rachunku Ekonomicznego, a od 1976 r. - dyrektora Instytutu Nauk Ekonomiczno-Społecznych Politechniki Szczecińskiej. Równolegle pełnił funkcje kierownika Zakładu Ekonometrii i Badań Operacyjnych, który powstał z Jego inicjatywy. W latach 1972-1975 Profesor Zieliński był Prorektorem ds. dydaktycznych, a w latach 1975-1980 - Rektorem Politechniki Szczecińskiej i Przewodniczącym Środowiskowego Kolegium Rektorów Szkół Wyższych w Szczecinie. 

Drugi okres pracy naukowo-dydaktycznej Profesora Zygmunta Zielińskiego rozpoczął się od momentu przejścia do pracy na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, tj. od lutego 1981 r. Odtąd też zaczął się okres toruński Jego życia. 

W okresie tym głównym tematem badań Profesora Zielińskiego była teoria dynamicznych modeli ekonometrycznych i ich zastosowań. Efektem tych badań opublikował Profesor w monografii pt. Analiza spektralna w modelowaniu ekonometrycznym we współautorstwie z L. Talagą. Dla napisania tej monografii odbył na przełomie lat 1981 i 1982 staż naukowy w Uniwersytecie Stanowym w Tempe w Arizonie. W latach 1986-1990 podjął się, wraz z zespołem pracowników kierowanej przez siebie Katedry Ekonometrii i Statystyki UMK, realizacji tematu badawczego w ramach centralnego programu badań podstawowych pt. Modelowanie procesów ekonomicznych w świetle koncepcji zgodnych modeli dynamicznych. W trakcie realizacji tego tematu inspirował młodych pracowników naukowych do podejmowania odważnych tematów. Efektem tego było opublikowanie wielu artykułów naukowych, opracowanie kilku prac doktorskich i habilitacyjnych dotyczących nurtu dynamicznego modelowania ekonometrycznego. Podsumowaniem badań Profesora nad budową, analizą i weryfikacją zgodnych, dynamicznych modeli ekonometrycznych była monografia pt. Liniowe modele ekonometryczne jako narzędzie opisu i analizy przyczynowych zależności zjawisk ekonomicznych.

Profesor Zygmunt Zieliński był pomysłodawcą organizowania przez Katedrę Ekonometrii i Statystyki WNEiZ UMK w Toruniu Ogólnopolskiego Seminarium Naukowego pt. Dynamiczne modele ekonometryczne. Seminaria te są organizowane od 1989 r. w cyklu dwuletnim i stanowią doskonałe forum do prezentowania osiągnięć w dziedzinie modelowania dynamicznego ekonomicznych procesów stochastycznych zarówno dla ośrodka toruńskiego, jak i innych polskich ośrodków naukowych. Profesor Zieliński był również inicjatorem przygotowania i wydawania zeszytu naukowego w języku angielskim pt. Dynamic Econometric Models, którego Profesor był jednocześnie redaktorem naukowym. 

W okresie pracy na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu profesor Zieliński wykładał ekonometrie oraz badania operacyjne, a także prowadził seminaria magisterskie. W latach 1984-85 Profesor pracował dodatkowo w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Szczecinie, a w latach 1985-1988 - na Uniwersytecie Szczecińskim, wykładając statystykę dla pedagogów i prawników. Od 1998 roku pracował na stanowisku profesora w Wyższej Szkole Informatyki i Ekonomii Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Olsztynie, gdzie wykładał ekonometrię i prowadził seminaria dyplomowe. 

Profesor Zieliński przez cały okres pracy na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK w Toruniu mieszkał w Szczecinie, a do pracy dojeżdżał 350 kilometrów. Stał się przez to, jak sam mówił, człowiekiem XXI wieku, czyli „człowiekiem podróżującym“.

W okresie pracy naukowo-dydaktycznej na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK w Toruniu profesor Zieliński także pełnił różne funkcje. W latach 1981-1987 był dziekanem Wydziału Nauk Ekonomicznych UMK, w latach 1981-90 - członkiem Senatu UMK, a w latach 1983-99 - kierownikiem Katedry Ekonometrii i Statystyki WNEiZ UMK.

Dorobek naukowy Profesora Zygmunta Zielińskiego obejmuje 98 prac naukowych, w tym 5 monografii książkowych. Omawiając poglądy naukowe i osiągnięcia Profesora należy przede wszystkim wskazać na dwie dziedziny, w których Jego wysiłki przyniosły największe owoce, tzn. metody analizy wahań sezonowych i teorie dynamicznych modeli ekonometrycznych oparte na teorii procesów stochastycznych.

Późniejsze związki Profesora ze Strzelnem były związkami ściśle rodzinnymi. Dom rodziców Profesora usytuowany jest przy ul. Inowrocławskiej 19 - przylegał do budynku tzw. „Starego Magistratu“. Na cmentarzu strzeleńskim spoczywają jego przodkowie. W mieście mieszkało nieżyjące już rodzeństwo: siostra Krystyna Schwartz i brat Zbigniew - ojciec wiceburmistrza śp. Leonarda Zielińskiego. Do dziś mieszkają w Strzelnie jego krewni. Syn Profesora, Paweł spędzał w Strzelnie u dziadków niemalże corocznie wakacje letnie, zaprzyjaźniając się z wieloma strzelnianami, w tym i ze mną. Przyjaźń ta, jak i kontakty, pomimo upływu kilkudziesięciu lat od ich zarania, trwają do dziś. Paweł ma siostry Ewę i Agnieszkę.

Profesor Zygmunt Zieliński zmarł w wieku 79 lat, 9 stycznia 2009 r. w Szczecinie.

Sylwetkę naukową Profesora opracowałem na podstawie: Mariola Piłatowska, Sylwetka naukowa Profesora Zygmunta Zielińskiego (1929-2009), [w:] Acta Universitatis Nicolai Copernici, Ekonomia XXXIX - Nauki Humanistyczno-Społeczne - Zeszyt 389 - Toruń 2009.