Ostatnio trafiła w moje ręce
gazetka ścienna z kilkudziesięcioma zdjęciami, z których większość została
zrobiona 21 września 1947 r. w Strzelnie, dokumentującymi uroczyste obchody
800-lecia Strzelna. Przypomniały mi one, że posiadam w swoich zbiorach „Głos
Wielkopolski“, na łamach którego odnotowano przygotowania do obchodów oraz
relację z ich przebiegu. Zdjęcia stanowiły własność przewodniczącego komitetu
obchodów Franciszka Lasockiego, a udostępniła mi je koleżanka mojej małżonki
Lidii, Bogumiła Kwiatkowska. Zeskanował je Heliodor Ruciński, gdyż mój skaner
nie mógł sobie poradzić z lepszą jakością odbitek. Zatem, dziś przywołuję te
obchody, o których, bez tak bogatej ilustracji pisałem na starym blogu przed
kilkoma laty.
Nasi przodkowie tuż po zakończeniu
II wojny światowej obchodzili uroczyście 800-lecie Strzelna. Według ówczesnej
wiedzy rocznica ta miała związek z dokumentem trzemeszeńskim, z bullą
konfirmacyjną wystawioną przez papieża Eugeniusza III w 1147 r., w której jest
mowa o Strzelnie. Rzecz w tym, że późniejsi badacze owe Strzelno z bulli
utożsamili z miejscowością Strzelce w pobliżu Brdy. Do dziś zdarza się, że ta
stara interpretacja dokumentu jest niekiedy błędnie przywoływana i stosowana
jako pewnik, co m.in. miało miejsce przed kilku laty, kiedy to jedna z firm
reklamowych na szpecącej Rynek tablicy odnotowała informację, że Strzelno
zostało założone przez kanoników trzemeszeńskich. Ówczesna moja interwencja u
władz miejskich nie przyniosła skutku i badziewie z błędną informacją wisiało
aż do ostatnich wyborów samorządowych.
W 1947 r. prasa wielkopolska
donosiła w miesiącu wrześniu, że w Strzelnie działał Komitet Obchodu 800-lecia
powstania miasta Strzelna i odbył on kilka posiedzeń, na których ustalono
program uroczystości jakie w skromnych rozmiarach odbędą się pod protektoratem
wojewody Stefana Brzezińskiego w dniu 21 września 1947 r. Komitet obchodu
powstał z inicjatywy przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej Al. Puchały i skupiał
przedstawicieli wszystkich sfer ludności. Przewodnictwo sprawował Franciszek
Lasocki, a do prezydium weszli: burmistrz Stefan Wiśniewski i Kociołł. Na
uroczystości w dniu 21 września zapowiedział swój przyjazd minister
Administracji Publicznej Edward Osóbka-Morawski.
Wówczas tak uzasadniano ów
jubileusz: Jak ze starych kronik wynika,
Strzelno zostało założone w r. 1147. Bez specjalnych trudności dało, się
stwierdzić, że przed założeniem osiedla pobudowany był na tym miejscu wielki
klasztor Cystersów i dopiero wokoło niego powstawały domki kupców rzemieślników
i służby klasztornej. To dało początek dzisiejszemu Strzelnu. Z powodu przynależności
zakonnej tak klasztor strzeliński, jak i osiedle należało przez blisko 100 lat
do opata trzemeszeńskiego. Dopiero w r. 1231 udało się starszym osiedla uzyskać
prawa miejskie, a tym samym i wyzwolić się spod władzy opata.
Z
kronik kościelnych przeważnie dowiadujemy się, że miasto nawiedzały liczne
pożary, które zniszczyły doszczętnie stare budowle tak, że do dni dzisiejszych
miasto zachowało nowszą już architekturę. Największa plaga pożarów nawiedziła
miasto w okresie potopu szwedzkiego. W dawnych czasach rozwijał się tu
przeważnie przemysł młynarski, co wnioskować można z zachowanych wzmianek o
przywilejach królewskich i biskupich dla wielu młynów. Gdyby nie te
wzmiankowane plagi pożarów, Strzelno niewątpliwie wkroczyłoby w nasze czasy
jako miasto większe.
Mimo
to jednak Strzelno było przez szereg lat miastem powiatowym. Dopiero w okresie
międzywojennym, przy podziale administracyjnym państw, powiat rozdarto na 2
części, przydzielając jedną ze Strzelnem do mogileńskiego, drugą zaś z prastarą
Kruszwicą do inowrocławskiego. Nie zrażając się tą degradacją, ludność miasta
przechowuje do dnia dzisiejszego tradycje świetności swego kujawskiego grodu.
Organizowana obecnie uroczystość 800-letniego jubileuszu odświeży niewątpliwie
te stare tradycje. Na podkreślenie zasługuje fakt, że mieszkańcy nie
zrezygnowali ze starań o ponowne reaktywowanie pow. strzeleńskiego i przywrócenie
miastu związanych z tym urzędów.
(„Głos Wielkopolski“, 1947.08.30,
Nr 238)
Cytując „Głos Wielkopolski“ z 24
września 1947 r. Nr 263 dowiadujemy się o wielkim dniu Strzelna. Otóż 21
września niedzielne uroczystości w
Strzelnie z okazji 800-lecia istnienia miasta odbyły się przy udziale
wielotysięcznych rzesz mieszkańców miasta i okolicy. Rząd reprezentował p.
Wojewoda Poznański Stefan Brzeziński. Z przedstawicieli władz i organizacji
przybyli pp. wiceprzewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej Tkaczyk, naczelnicy
Wydziałów Wojewódzkich Szczepański i dr Dembowski, starosta mogileński
Szumlakowski, z ramienia Związku Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację
płk Róg-Mazurek, Woj. Inspektor Pożarnictwa ppłk Busza i inni.
Gości
przywitały władze miejskie u bram Strzelna, po czym ulicami' przybranymi bogato
w zieleń i transparenty udano się na boisko miejskie, gdzie w imieniu
zgromadzonych delegacji związków, organizacji społecznych i młodzieży powitał
Wojewodę p. Lasocki, przewodniczący Komitetu Obchodu 800-lecia Strzelna. Z
kolei uczestnicy uroczystości zgromadzili się na obszernym dziedzińcu bazyliki
św. Trójcy, gdzie wysłuchano krótkiego przemówienia ks. biskupa sufragana
Bernackiego z Gniezna. Pontyfikalną mszę św. celebrował ks. Biskup w asyście
duchowieństwa, a kazanie okolicznościowe wygłosił proboszcz katedry
gnieźnieńskiej ks. Klimecki.
Efektownym
przeglądem sił organizacyjnych ziemi strzelińskiej tyła defilada w godzinach
południowych, którą odebrał w otoczeniu przedstawicieli władz Wojewoda
Poznański. Główną ulicą miasta przemaszerowały dobrze prezentujące się oddziały
stowarzyszeń społecznych, przysposobienia rolniczo-wojskowego, młodzieży
szkolnej, stronnictw politycznych, towarzystw kupieckich itp. Po defiladzie
odbyła się publiczna akademia na boisku sportowym, w czasie której wygłosił
przemówienie wojewoda Stefan Brzeziński. Nawiązując do 800-letniej historii
Strzelna, mówca powiedział m. in.:
„Przeszłość
miasta Strzelna i jego historia świadczy, że tworzyły je najbardziej
uświadomione jednostki spośród narodu polskiego, umiejące kłaść granitowe
fundamenty organizacji miejskiej, opartej o własne w duszy polskiej wytworzone
zasady prawne. Tym samym zadany został kłam odwiecznym twierdzeniom wrogów, że początków
wszelkiej organizacji prawnej szukać należy w prawie niemieckim. Zresztą nie
tylko samo miasto, ale i okolica bogata w wykopaliska i w zabytki przeszłości
dowodzi kulturalnej mocy twórczej tych pierwszych założycieli naszego Państwa,
którzy tu działali przed wiekami.
Dalsza
historia miasta, a w szczególności hart ducha w okresie zaborów i okupacji
potwierdzają, że pomimo ogromnego nacisku niemczyzny, miasto, opierając się na
swych starych tradycjach, wytrwało i doczekało się Nowej Polski. Przywiązanie
miasta do tradycji, uwydatnia się w utrzymywaniu historycznych zabytków z
prawdziwym pietyzmem. Mury św. Prokopa i kościoła pod wezwaniem św. Trójcy to
jedne z najstarszych wzorów budownictwa polskiego, co potwierdziły ostatnio
dokonane odkrycia przez kustosza Kempińskiego, a które zaczynają interesować
nawet zagranicę. Są one jeszcze jednym dowodem na wskroś rodzimych podkładów
kulturalnych, tkwiących w duszy ludu polskiego tu zamieszkałego“.
Życząc
miastu dalszego rozwoju, Wojewoda Brzeziński zapewnił, że wszelkie poczynania i
wysiłki jego mieszkańców, mające na celu dobro miasta, zawsze znajdą u władz
rządowych pełne zrozumienie i poparcie. Mówca zakończył okrzykiem na cześć
Rzeczypospolitej i Prezydenta Bieruta.
Z
kolei odczyt na temat przeszłości Strzelna wygłosił prof. Grząbka,
przedstawiając w skrócie historię miasta i jego najstarszych zabytków kultury.
Pierwszą część akademii zakończono odczytaniem telegramów hołdowniczych do
Prezydenta Bieruta, do premiera Cyrankiewicza, do Ministra Administracji
Publicznej i do Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych. W
czasie akademii śpiewał chór „Harmonia” pod dyr. p. Rucińskiego.
Nadzwyczajne
posiedzenie Miejskiej Rady Narodowej w Strzelnie otworzył jej przewodniczący p.
Puchała, zapraszając do prowadzenia obrad wiceprzewodniczącego WRN. p.
Tkaczyka, który wygłosił krótkie przemówienie okolicznościowe. Niezwykle
wzruszającym momentem było uroczyste wręczenie dyplomów pamiątkowych trzem
najstarszym obywatelom miasta Strzelna. Wręczenia dokonał w imieniu Prezydenta
RP p. Tkaczyk. Seniorami Strzelna są: p. Jakub Wieliński - pilarz tartaku (lat
87), p. Ignacy Maciejewski, drukarz (lat 88) i p. Jan Konkiewicz, rzeźnik (lat
92).
Na
wniosek prezydium MRN. Rada uchwaliła wysłanie depeszy gratulacyjnej do
prezydenta Moskwy z okazji zbiegnięcia się uroczystości 800-lecia stolicy ZSRR
z analogiczną rocznicą istnienia miasta Strzelna. Depeszę postanowiono wysłać
na ręce ambasadora Lebiediewa w Warszawie.
Publiczne
posiedzenie MRN. zakończono odśpiewaniem „Roty". Resztę programu
uroczystości strzelińskich wypełniły w godzinach popołudniowych zawody sportowe
i zabawa ludowa.
