Rok 1947 - 800-lecie Strzelna

Ostatnio trafiła w moje ręce gazetka ścienna z kilkudziesięcioma zdjęciami, z których większość została zrobiona 21 września 1947 r. w Strzelnie, dokumentującymi uroczyste obchody 800-lecia Strzelna. Przypomniały mi one, że posiadam w swoich zbiorach „Głos Wielkopolski“, na łamach którego odnotowano przygotowania do obchodów oraz relację z ich przebiegu. Zdjęcia stanowiły własność przewodniczącego komitetu obchodów Franciszka Lasockiego, a udostępniła mi je koleżanka mojej małżonki Lidii, Bogumiła Kwiatkowska. Zeskanował je Heliodor Ruciński, gdyż mój skaner nie mógł sobie poradzić z lepszą jakością odbitek. Zatem, dziś przywołuję te obchody, o których, bez tak bogatej ilustracji pisałem na starym blogu przed kilkoma laty.

   

Nasi przodkowie tuż po zakończeniu II wojny światowej obchodzili uroczyście 800-lecie Strzelna. Według ówczesnej wiedzy rocznica ta miała związek z dokumentem trzemeszeńskim, z bullą konfirmacyjną wystawioną przez papieża Eugeniusza III w 1147 r., w której jest mowa o Strzelnie. Rzecz w tym, że późniejsi badacze owe Strzelno z bulli utożsamili z miejscowością Strzelce w pobliżu Brdy. Do dziś zdarza się, że ta stara interpretacja dokumentu jest niekiedy błędnie przywoływana i stosowana jako pewnik, co m.in. miało miejsce przed kilku laty, kiedy to jedna z firm reklamowych na szpecącej Rynek tablicy odnotowała informację, że Strzelno zostało założone przez kanoników trzemeszeńskich. Ówczesna moja interwencja u władz miejskich nie przyniosła skutku i badziewie z błędną informacją wisiało aż do ostatnich wyborów samorządowych.

W 1947 r. prasa wielkopolska donosiła w miesiącu wrześniu, że w Strzelnie działał Komitet Obchodu 800-lecia powstania miasta Strzelna i odbył on kilka posiedzeń, na których ustalono program uroczystości jakie w skromnych rozmiarach odbędą się pod protektoratem wojewody Stefana Brzezińskiego w dniu 21 września 1947 r. Komitet obchodu powstał z inicjatywy przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej Al. Puchały i skupiał przedstawicieli wszystkich sfer ludności. Przewodnictwo sprawował Franciszek Lasocki, a do prezydium weszli: burmistrz Stefan Wiśniewski i Kociołł. Na uroczystości w dniu 21 września zapowiedział swój przyjazd minister Administracji Publicznej Edward Osóbka-Morawski.

Wówczas tak uzasadniano ów jubileusz: Jak ze starych kronik wynika, Strzelno zostało założone w r. 1147. Bez specjalnych trudności dało, się stwierdzić, że przed założeniem osiedla pobudowany był na tym miejscu wielki klasztor Cystersów i dopiero wokoło niego powstawały domki kupców rzemieślników i służby klasztornej. To dało początek dzisiejszemu Strzelnu. Z powodu przynależności zakonnej tak klasztor strzeliński, jak i osiedle należało przez blisko 100 lat do opata trzemeszeńskiego. Dopiero w r. 1231 udało się starszym osiedla uzyskać prawa miejskie, a tym samym i wyzwolić się spod władzy opata.

Z kronik kościelnych przeważnie dowiadujemy się, że miasto nawiedzały liczne pożary, które zniszczyły doszczętnie stare budowle tak, że do dni dzisiejszych miasto zachowało nowszą już architekturę. Największa plaga pożarów nawiedziła miasto w okresie potopu szwedzkiego. W dawnych czasach rozwijał się tu przeważnie przemysł młynarski, co wnioskować można z zachowanych wzmianek o przywilejach królewskich i biskupich dla wielu młynów. Gdyby nie te wzmiankowane plagi pożarów, Strzelno niewątpliwie wkroczyłoby w nasze czasy jako miasto większe.

Mimo to jednak Strzelno było przez szereg lat miastem powiatowym. Dopiero w okresie międzywojennym, przy podziale administracyjnym państw, powiat rozdarto na 2 części, przydzielając jedną ze Strzelnem do mogileńskiego, drugą zaś z prastarą Kruszwicą do inowrocławskiego. Nie zrażając się tą degradacją, ludność miasta przechowuje do dnia dzisiejszego tradycje świetności swego kujawskiego grodu. Organizowana obecnie uroczystość 800-letniego jubileuszu odświeży niewątpliwie te stare tradycje. Na podkreślenie zasługuje fakt, że mieszkańcy nie zrezygnowali ze starań o ponowne reaktywowanie pow. strzeleńskiego i przywrócenie miastu związanych z tym urzędów.

(„Głos Wielkopolski“, 1947.08.30, Nr 238)

Cytując „Głos Wielkopolski“ z 24 września 1947 r. Nr 263 dowiadujemy się o wielkim dniu Strzelna. Otóż 21 września niedzielne uroczystości w Strzelnie z okazji 800-lecia istnienia miasta odbyły się przy udziale wielotysięcznych rzesz mieszkańców miasta i okolicy. Rząd reprezentował p. Wojewoda Poznański Stefan Brzeziński. Z przedstawicieli władz i organizacji przybyli pp. wiceprzewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej Tkaczyk, naczelnicy Wydziałów Wojewódzkich Szczepański i dr Dembowski, starosta mogileński Szumlakowski, z ramienia Związku Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację płk Róg-Mazurek, Woj. Inspektor Pożarnictwa ppłk Busza i inni.

Gości przywitały władze miejskie u bram Strzelna, po czym ulicami' przybranymi bogato w zieleń i transparenty udano się na boisko miejskie, gdzie w imieniu zgromadzonych delegacji związków, organizacji społecznych i młodzieży powitał Wojewodę p. Lasocki, przewodniczący Komitetu Obchodu 800-lecia Strzelna. Z kolei uczestnicy uroczystości zgromadzili się na obszernym dziedzińcu bazyliki św. Trójcy, gdzie wysłuchano krótkiego przemówienia ks. biskupa sufragana Bernackiego z Gniezna. Pontyfikalną mszę św. celebrował ks. Biskup w asyście duchowieństwa, a kazanie okolicznościowe wygłosił proboszcz katedry gnieźnieńskiej ks. Klimecki.

Efektownym przeglądem sił organizacyjnych ziemi strzelińskiej tyła defilada w godzinach południowych, którą odebrał w otoczeniu przedstawicieli władz Wojewoda Poznański. Główną ulicą miasta przemaszerowały dobrze prezentujące się oddziały stowarzyszeń społecznych, przysposobienia rolniczo-wojskowego, młodzieży szkolnej, stronnictw politycznych, towarzystw kupieckich itp. Po defiladzie odbyła się publiczna akademia na boisku sportowym, w czasie której wygłosił przemówienie wojewoda Stefan Brzeziński. Nawiązując do 800-letniej historii Strzelna, mówca powiedział m. in.:

„Przeszłość miasta Strzelna i jego historia świadczy, że tworzyły je najbardziej uświadomione jednostki spośród narodu polskiego, umiejące kłaść granitowe fundamenty organizacji miejskiej, opartej o własne w duszy polskiej wytworzone zasady prawne. Tym samym zadany został kłam odwiecznym twierdzeniom wrogów, że początków wszelkiej organizacji prawnej szukać należy w prawie niemieckim. Zresztą nie tylko samo miasto, ale i okolica bogata w wykopaliska i w zabytki przeszłości dowodzi kulturalnej mocy twórczej tych pierwszych założycieli naszego Państwa, którzy tu działali przed wiekami.

Dalsza historia miasta, a w szczególności hart ducha w okresie zaborów i okupacji potwierdzają, że pomimo ogromnego nacisku niemczyzny, miasto, opierając się na swych starych tradycjach, wytrwało i doczekało się Nowej Polski. Przywiązanie miasta do tradycji, uwydatnia się w utrzymywaniu historycznych zabytków z prawdziwym pietyzmem. Mury św. Prokopa i kościoła pod wezwaniem św. Trójcy to jedne z najstarszych wzorów budownictwa polskiego, co potwierdziły ostatnio dokonane odkrycia przez kustosza Kempińskiego, a które zaczynają interesować nawet zagranicę. Są one jeszcze jednym dowodem na wskroś rodzimych podkładów kulturalnych, tkwiących w duszy ludu polskiego tu zamieszkałego“.

Życząc miastu dalszego rozwoju, Wojewoda Brzeziński zapewnił, że wszelkie poczynania i wysiłki jego mieszkańców, mające na celu dobro miasta, zawsze znajdą u władz rządowych pełne zrozumienie i poparcie. Mówca zakończył okrzykiem na cześć Rzeczypospolitej i Prezydenta Bieruta.

Z kolei odczyt na temat przeszłości Strzelna wygłosił prof. Grząbka, przedstawiając w skrócie historię miasta i jego najstarszych zabytków kultury. Pierwszą część akademii zakończono odczytaniem telegramów hołdowniczych do Prezydenta Bieruta, do premiera Cyrankiewicza, do Ministra Administracji Publicznej i do Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych. W czasie akademii śpiewał chór „Harmonia” pod dyr. p. Rucińskiego.

Nadzwyczajne posiedzenie Miejskiej Rady Narodowej w Strzelnie otworzył jej przewodniczący p. Puchała, zapraszając do prowadzenia obrad wiceprzewodniczącego WRN. p. Tkaczyka, który wygłosił krótkie przemówienie okolicznościowe. Niezwykle wzruszającym momentem było uroczyste wręczenie dyplomów pamiątkowych trzem najstarszym obywatelom miasta Strzelna. Wręczenia dokonał w imieniu Prezydenta RP p. Tkaczyk. Seniorami Strzelna są: p. Jakub Wieliński - pilarz tartaku (lat 87), p. Ignacy Maciejewski, drukarz (lat 88) i p. Jan Konkiewicz, rzeźnik (lat 92).

Na wniosek prezydium MRN. Rada uchwaliła wysłanie depeszy gratulacyjnej do prezydenta Moskwy z okazji zbiegnięcia się uroczystości 800-lecia stolicy ZSRR z analogiczną rocznicą istnienia miasta Strzelna. Depeszę postanowiono wysłać na ręce ambasadora Lebiediewa w Warszawie.

Publiczne posiedzenie MRN. zakończono odśpiewaniem „Roty". Resztę programu uroczystości strzelińskich wypełniły w godzinach popołudniowych zawody sportowe i zabawa ludowa.