Waldau - Strzelno Klasztorne - cz. 2

Dwór lata 30. XX w.

Amt (Waldau) - Strzelno Klasztorne 1832 r.

Na bardzo szczegółowej mapie Strzelna i okolic z 1832 roku, uwzględniającej obszar współczesnego Strzelna Klasztornego, opisanego jako Strzelno Amt, w formie planu naniesione zostało podwórze folwarczne wraz z parkiem przydworskim. Rozmieszczenie ówczesnych zabudowań pokrywa się w dużej mierze z zabudową z początku XX w. Na 18 obiektów już wówczas 11 było murowanych, w tym dość obszerny dom urzędniczy - dwór zbudowany na planie prostokąta, który zlokalizowany był w tym samym miejscu co współczesny dwór - pałac. Ten sam obiekt na mapie z 1889 roku w zarysie przyziemia powiększony jest od strony zachodniej o oficynę, która najprawdopodobniej została dobudowana około połowy XIX w. Zapewne ten pierwszy dwór był budowlą parterową i spełniał dwie funkcje, a mianowicie - mieszkalne z przeznaczeniem dla rodziny naddzierżawcy oraz biurowe dla zarządu nad całą strzeleńską domeną królewską, czyli Rent-Amtem.    

Ulica Parkowa 10. Dawny dwór ziemiański (niegdyś obszar Strzelna Klasztornego, lata 50. XX w.)

1985 r.

2011 r.

Niestety, do dzisiaj nie zachowały się opisy tej pierwszej siedziby naddzierżawców domeny strzeleńskiej. Dysponujemy jedynie opisami wydarzeń, jakie miały miejsce w okazałym ok. dziesięciohektarowym parku przydworskim. Jednym z nich było coroczne świętowanie powstania Landwehrverein - klubu żołnierzy rezerwy. Zorganizowane 13 sierpnia 1905 roku w Strzelnie skupiło członków aż 10 tego typu stowarzyszeń z regionu. Jednym z punktów tego niemieckiego święta był koncert ogrodowy w parku królewskiej posiadłości Waldau, w którym wystąpiła orkiestra 140 Pułku Piechoty pod osobistym kierownictwem królewskiego dyrektora muzycznego, pana Friedemanna.

1985 r.

2011 r.

Współczesny dwór - pałac w Waldau - Strzelnie Klasztornym (obecnie ul. Parkowa 10) został wystawiony w 1913 roku. Była to ostatnia wielka inwestycja bumu budowlanego przełomu XIX i XX w. sfinansowana ze środków państwowych. Podobnie finansowano inne inwestycji w obrębie majątku Waldau. Najprawdopodobniej wybudowanie nowego dworu - pałacu było formą rekompensaty za rozparcelowanie na rzecz kolonistów niemieckich folwarków Blumenberg (Bławatki) i Mühlgrund (Młyny - późniejsze Młynice) stanowiących część składową majątku Waldau. Posiłkując się opisem dokonanym podczas inwentaryzacji dworu w 1985 roku przez Marię Grzęska-Janiak z PKZ Toruń przybliżę jego architekturę.

1985 r.

Obiekt powstał na starych fundamentach wcześniejszego dworu - wymienianego w 1874 roku jako domu urzędniczego. Jest on murowany z cegły, otynkowany i podpiwniczony. Został założony na rzucie prostokąta i jest dwutraktowy z wąskim korytarzykiem w części zachodniej, z ryzalitem od strony południowej (ogrodowej) i północnej (frontowej). Pokoje w układzie amfiladowym. Boczna klatka schodowa usytuowana została po stronie zachodniej. Bryła dworu - pałacu jest zwarta dwukondygnacyjna posadowiona na ceglanym, otynkowanym cokole z niewielkim odsadzeniem ścian. Cokół jest przerywany prostokątnymi otworami piwnicznymi. Budynek został nakryty dachem mansardowym, pokrytym dachówką ceramiczną karpiówką, ułożoną w dubelt. W połaciach dachowych znajdują się po dwa wole oka oraz identyczne w połaci dachowej północnego ryzalitu. Drewniana więźba dachowa posiada konstrukcję płatwiowo-krokwiową ze stolcami o dwóch zastrzałach. Budynek został wymurowany w cegle pełnej. Dwór - Pałac posiada wysokie piwnice nakryte stropem płaskim otynkowanym. Pozostałe stropy są budynku są drewniane odeskowane, podbite trzciną i tynkowane. Podłogi w pokojach są drewniane, w hallu parkiet dębowy. Schody zewnętrzne na elewacji południowej ceglane, otynkowane z balustradą ceglaną. Drewniane schody wewnętrzne w hallu po stronie zachodniej wielobiegowe ze skrętem, z balustradą tralkową, profilowaną poręczą i rzeźbionymi słupkami. Ściany hallu pokryte zostały płycinową boazerią. W jego części południowej oddzielającej ryzalit od hallu znajduje się przeszklony wiatrołap z dwuskrzydłowymi drzwiami.

Hall 1985 r.

Otwory okienne dworu - pałacu posiadają wykrój prostokąta, zamknięte są stolarką krosnową cztero i sześciopodziałową, z krzyżem pełnym. Południowy otwór drzwiowy zewnętrzny dwuskrzydłowy, płycinowy z nadświetlem, przeszklony. Drzwi wewnętrzne dwu są jednoskrzydłowe, płycinowe, przeszklone ujęte ościeżnicą z profilowaną supraportą. Elewacja frontowa dziewięcioosiowa, dwukondygnacyjna z trójosiowym ryzalitem, poprzedzonym podjazdem z zamurowanym wejściem głównym. Na drugiej kondygnacji centralnie umieszczony został balkon z balustradą żeliwną, na której jest data roczna 1913. Elewacja tylna - ogrodowa jest siedmioosiowa z ryzalitem na parterze, nad którym w wyższej kondygnacji znajduje się taras z balustradą drewnianą, a nad nim zwieńczenie ryzalitu trójkątnym frontonem, na osi którego znajduje się otwór okienny w kształcie elipsy. Na osi wejście poprzedzone wachlarzowymi schodami ujętymi tynkowanymi, ceglanymi balustradami. Elewacja wschodnia dwukondygnacjowa z poddaszem. Na parterze jedna oś okienna po stronie południowej. Wyższa kondygnacja trzyosiowa. na strychu wąskie prostokątne okienka. Elewacja zachodnia pięcioosiowa, dwukondygnacyjna z poddaszem i czteroosiowym ryzalitem nakrytym daszkiem trójspadowym. W cokole zewnętrzne wejście do składu opału.

Ulica Parkowa. Park im. 750-Lecia. Amfiteatr wybudowany w 1982 r. (lata 80. XX w.)

Ulica Parkowa. Park im. 750-Lecia. Amfiteatr (2011 r.)

Na przełomie XVIII i XIX w. założony został park przydworski o powierzchni 10,80ha. Tę datę potwierdza wiek 200-letnich lip znajdujących się w tym parku oraz mapa - plan z 1832 roku z zaznaczonymi alejami. Już u początku założenie parkowo-ogrodowe przedstawiało się niezwykle okazale. W II poł. XIX w. w parku wykopano trzy stawy. Pierwszy zachodni posiadał sztucznie zbudowaną wyspę, na której znajdowała się budki lęgowe dla łabędzi i różnego ptactwa wodnego. Drugi z kolei staw znajdował się na osi pałacu i rozdzielał ogród różany utrzymany w stylu ogrodu francuskiego od dużej polany leżącej po stronie południowej. Trzeci staw zlokalizowane były po stronie wschodniej i łączył się z wcześniejszym czwartym stawem usytuowanym w części granicznej parku z folwarkiem, po stronie północno-wschodniej. We wszystkich stawach prowadzona była hodowla ryb ozdobnych. Akweny te zasilane były z naturalnego źródełka tryskającego około 50 metrów na zachód od parku i połączone były kanałem, nad którym rozpięto dwa stylowe, drewniane mostki japońskie. Stawy i ogród różany otoczone zostały parkiem utrzymanym w stylu angielskim z kilkudziesięcioma gatunkami drzew iglastych i liściastych, w tym wieloma odmianami egzotycznymi. W części południowej znajdowała się romantyczna aleja grabowa w kształcie tunelu. Natomiast do ściany wschodniej parku przylegał okazały ogród warzywny z inspektami oraz duży sad z licznymi gatunkami drzew i krzewów owocowych.

Foto.: Archiwum Bloga; PKZ Toruń, Karta Biała - B. Chrostowski 1985, Strzelno Klasztorne - Strzelno, ul. Parkowa 10.