Strzelno podczas okupacji niemieckiej

Ulica Świętego Ducha 33. Były budynek Powiatowej Kasy Chorych, który w latach okupacj niemieckiej był siedzibą władz miejskich i policji (lata 40. XX w.)

Tych informacji nie znajdziecie w żadnych publikacjach, a jedynie w niniejszym artykule. Przed kilkoma laty, po żmudnych poszukiwaniach trafiłem w Archiwum Państwowym w Poznaniu na dokumentację niemiecką, na podstawie której ustaliłem wszystkich urzędników w latach 1939-1940 - miejskich, gminnych, sołtysów, pracowników banku i innych instytucji i zakładów miejskich. Niektóre z wymienionych osób przepracowały cały okres okupacji. Byli wśród nich Polacy, których trzymano na tych stanowiskach z braku wykwalifikowanych Niemców - warunkiem była znajomość języka niemieckiego, w mowie i piśmie. W dokumentacji archiwalnej znalazły się również niektóre dane statystyczne.

Rynek. Strzelno pod okupacją - zbiórka przed Urzędem Pracy (pierzeja północna)

Stanowiska w okupowanym Strzelnie

NSDAP Ortsgruppe Strelno - lokalna grupa NSDAP w Strzelnie, której liderem okręgowym był Ortsgruppenleiter Pg. Harlfinger.

Schutzpolizei Strelno - Policja ochronna w Strzelnie; na jej czele stał żandarm Schulz.

Bürgermeister: -burmistrz Willy Schmiedeskamp, a po nim burmistrz Hermann Siemund.

Bürgermeisterbeauftragt - pomocnik burmistrza Georing, który po usunięciu burmistrza Siemunda od czerwca 1944 roku do stycznia 1945 roku pełnił obowiązki burmistrza.

Bezugs-und Absatzgenossenschaft - Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu, kierownik biura Arthur Dülge.

Starosta mogileński po Danielu, Schmidt-Berger - toczył walkę z burmistrzem Siemundem.

Dyrektor szkoły - Wagner.

Inspektor miejski - Hohmuth.

Kierownik kasy oszczędnościowej - Siewers.

Etatowi pracownicy - urzędnicy Miasta Strzelno na dzień 6 października 1939 roku

Liczba ludności: 5821, w tym Niemcy: 247.

Powierzchnia miasta 14 km²

Komisaryczny burmistrz: Willy Schmiedeskamp. Przed 1 września pracował w Strzelnie i był kierownikiem niemieckiej spółdzielni zaopatrzenia i zbytu w ​Strzelnie. Z wykształcenia był kupcem.

Pracownicy:

Józef Rutkowski, mieszkaniec Strzelna zatrudniony na etacie gospodarza.

Wacław Schwarz, mieszkaniec Strzelna - Laskowo zatrudniony na etacie kasjera.

Roman Dembiński, mieszkaniec Strzelna zatrudniony na etacie rejestratora.

Artur Lechelt, Niemiec przedwojenny mieszkaniec Strzelna zatrudniony na etacie ogrodnika.

Miejskie przedsiębiorstwa: zakład wodociągowy, rzeźnia i gazownia.

Okręg - Dystrykt: Strzelno-Północ na dzień 6 października 1939 roku

Ludność: 6123, z czego 310 to Niemcy.

Powierzchnia okręgu:102 km²

Komisarz okręgowy: Helmut Würtz ze sławska Dolnego -  Kaisersthal, właściciel gruntu.

Liczba gmin stowarzyszonych: 11.

Pozostali pracownicy: Zygmunt Szlachciak (Schlachciak), Strelno, pracownik.

Ulica Świętego Ducha - w latach okupacji niemieckiej Hermann Goering Strasse - niemiecka karta pocztowa (lata 40. XX w.)

Okręg - Dystrykt: Strzelno-Południe na dzień 6 października 1939 roku

Ludność: 8936, z czego 850 to Niemcy.

Powierzchnia okręgu: 213 km²

Komisarz okręgowy: Wilhelm Reineke z Łąkiego - Lonke, bauer -rolnik.

Liczba gmin stowarzyszonych: 14.

Pozostali pracownicy: Adelheid Reineke z Łąkiego - Lonke, bez zawodu.

Kreissparkasse - Powiatowa Kasa Oszczędności w Mogilnie

Sparkasse - Kasa Oszczędności w Strzelnie, pracownicy zatrudnienie na 20 stycznia 1940 roku: Szklarski, Kwiatkowski, Szmańda, Stefania Przybylska, Flenc, Marian Strzelecki.

Urząd Miejski Strzelno, pracownicy na dzień 20 stycznia 1940 roku: Goering - administrator ogólny, Putz - asystent, Teresiński - asystent, Schwarz - kasjer, Henschel - asystent, Dembiński - asystent, Klein - egzekutor (Zwangsvollstreckung), Schultz - asystent, Büschke - asystent, Steller - asystent, Waschke - goniec (posłaniec), Launhard - goniec, Górecki - strażnik więzienny, Mantey - goniec szkolny, Skibski - kontroler mięsa (inspektor), Borowiak - kierownik gazowni, Bandmann - kierownik cegielni.

Okręg - Dystrykt: Strzelno-Północ pracownicy na dzień 20 stycznia 1940 roku: Zobel - komisarz okręgowy, Szlachciak - meldunki, Leonard Przybylski - urzędnik stanu cywilnego, Wagner - asystent, Nowak - goniec, Brzezicha - goniec.

Okręg - Dystrykt: Strzelno-Południe pracownicy na dzień 20 stycznia 1940 roku: Krüger - komisarz okręgowy, Reineke - asystent, Kusch - biuro podatkowe, Trzecka - urzędnik stanu cywilnego, Bruk - goniec. 

Nazwy miejscowe

Po zajęciu w 1939 roku Strzelna i przejęciu wszystkich urzędów okupanci zaczęli zaprowadzać nowe porządki, których jednym z elementów było zniemczenie nazw ulic w mieście i przechrzczenie miejscowości gmin Strzelno-Północ i Strzelno-Południe. Już 18 września 1939 roku zaczęto wprowadzać niemieckie nazwy o czym 16 października poinformował zwierzchnie władze w Poznaniu Landrat Daniel. 

Strzelno-Północ:

1. Jeziorki obszar dworski na Amalienhof - zarządca - sołtys Artur Dehnke w Amalienhof.
2. Bronisław wieś na Amaliendorf - zarządca - sołtys Rudolf Dojahn w Amaliendorf.
3. Ołdrzychowo obszar dworski na Altenburg (Oldzichshof). W skład gminy wchodziły: Rzadkwin wieś - Seedorf; Skalmierowice ob. dw. - Felshof; Biskupice wieś Bischhofshof; Góry - Gora, zmienione na Oldzichsdorf. Zarządcą - sołtysem był Otto Meister w Altenburg.
4. Niemojewko ob. dw. - Ebersfelde. W skład gminy wchodziły: Piotrkowice ob. dw. - Petersdorf; Żalinowo - Klaghof. Zarządcą - sołtysem był Bethke z Ebersfelde.
5. Krusza Duchowna wieś - Lindenthal. W skład gminy wchodziły: Krusza Zamkowa ob. dw. - Gross Kruscha; Krusza Podlotowa - Klein Kruscha. Zarządcą - sołtysem był Rudolf Sudikatus z Lindenthal.
6. Markowice wieś - Markowitz. W skład gminy wchodziły: Żerniki ob. dw. - Schönwerth; Wymysłowice ob. dw. - Moellendorf; Ludzisko wieś - Nordhof; Balice ob. dw. - Balitze; Górki ob. dw. - Gorki. Zarządcą - sołtysem był Egan Krieger w Markowitz.
7. Ciechrz wieś - Blumendorf. W skład gminy wchodziły Żegotki ob. dw. - Wiesengrund. Zarządcą - sołtysem był Willi Braun w Blumendorf.
8. Sławsko Małe wieś, Sławsko Dolne wieś - Kaisershöh. Zarządcą - sołtysem był Paul Hopfner w Kaisershöh.
9. Stodolno wieś - Königsbrunn. Zarządcą - sołtysem był Wilhelm Zobel z Königsbrunn.
10. Stodoły wieś - Hochkirch. W skład gminy wchodził Książ wieś - Wiesental. Zarządcą - sołtysem był Heinrich Luettgemann w Hochkirch.
11. Strzelno Klasztorne ob. dw. - Amt Waldau. Zarządcą -sołtysem był Willi Basler w Amt Waldau.

Strzelno-Południe:

1. Wronowy wieś - Frohenau. W skład gminy wchodziły: Kijewice wieś - Stockheim; Mirosławice ob. dw. - Lindenhof; Witkowo ob. dw. - Wittenau. Zarządcą - sołtysem był Paul Domdey w Frohenau.
2. Berlinek wieś - Neuberlin. W skład gminy wchodziły: Nożyczyn wieś - Nositschin; Lenartowo ob. dw. - Lehenhard. Zarządcą - sołtysem był Erich Tomm w Neuberlin.
3. Bielsko wieś - Bilsko. Zarządcą - sołtysem był Oskar Lange z Bilsko.
4. Podbielsko wieś - Annaberg. Zarządcą - sołtysem był Ewald Reiter z Annaberg.
5. Ciencisko wieś - Deutscherode. W skład gminy wchodziły: Ostrowo wieś - Scharfenwerder; Jaworowo - Worau; Miradz nadleśnictwo ob. dw. - Mirau. Zarządcą - sołtysem był Bruno Vogel z Deutscherode.
6. Dobska - Dobbersdorf. W skład gminy wchodziły: Jeziora Wielkie - Großsee; Jeziora Małe - Kleinsee; Rzeszyn wieś - Sachenberg; Rzeszynek ob. dw. - Sachenhof; Kościeszki ob. dw. - Ziegenheim. Zarządcą - sołtysem był Paul Krueger z Kleinsee.
7. Gaj wieś - Gay. W skład gminy wchodziły: Pomiany wieś - Pommendorf; Nowa Wieś - Neudorf; Wójcin ob. dw. i wieś - (Landeck) Schulzhausen. Zarządcą - sołtysem był Fabian Pierzyński z Neudorf.
8. Krzywe Kolano wieś - Krumknie. W skład gminy wchodził Lubstówek ob. dw. - Laubenfelde. Zarządcą - sołtysem był Otto Blum z Krumknie.
9. Łąkie wieś - Lonke. Zarządcą - sołtysem był Robert Wüertz z Lonke.
10. Kuśnierz wieś i Kuśnierz ob. dw. - Kunersfelde. W skład gminy wchodziło Kożuszkowo ob. dw. - Wohlleben. Zarządcą - sołtysem był Paul Hoffmann z Kunersfelde.
11. Młyny wieś i Młynice wieś - Müehlgrund. Zarządcą - sołtysem był Gustaw Kottler z Müehlgrund.
12. Piątnice i Radunek wieś - Fünfhöfen. W skład gminy wchodziło również Golejewo ob. dw. - Hofstädt i Sierakowo wieś - Breitenhof. Zarządcą - sołtysem był Johann Rech z Fünfhöfen.
13. Zbytowo wieś - Bytow (Birkenfelde). W skład gminy wchodziła również Siedluchna ob. dw. - Birkenwalddorf. Zarządcą - sołtysem był Friedrich Schulz - Bytow.
14. Siedlimowo wieś - Siegersdorf. W skład gminy wchodziła również Kożuszkowa Wola - Willdorf. Zarządcą sołtysem był Helmut Jeske z Siegersdorf.