 |
| Piąty od lewej stoi ks. kan. Otton Szymków. |
W piątek 20 kwietnia 2018 r. Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda wręczył w Pałacu Prezydenckim
rozporządzenia uznające nowe obiekty zabytkowe za Pomniki Historii. Na liście
Pomników Historii wśród 91 obiektów znalazł się zespół dawnego klasztoru
Norbertanek w Strzelnie, a stosowny dokument mówiący o tym wpisie z rąk
Prezydenta odebrał ks. kan. Otton Szymków, proboszcz i dziekan strzeleński.
Pomnik Historii to jedna z
pięciu form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i
opiece nad zabytkami z 2003 r. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o
szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę Pomnika Historii
podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej
specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego. Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Z każdym rokiem, lista
najcenniejszych obiektów sukcesywnie powiększa się. Znajdują się na niej
obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz
znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Do elitarnego grona
Pomników Historii mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe,
układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa
obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń
lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne.
Prezydent powiedział, że na
100-lecie odzyskania niepodległości na liście Pomników Historii znajdzie się
100 obiektów. Dziękował, że lista Pomników Historii będzie uwzględniała ważne i
tak bliskie wielu Polakom znane miejsca, które wszyscy podziwiamy. Dziękował za
opiekę nad „piękną, zabytkową substancją, nad tymi wielkimi świadectwami naszej
historii, świadectwami naszych dziejów...
Laudacja Strzelna przygotowana
przez Narodowy Instytut Dziedzictwa:
Zespół dawnego klasztoru
Norbertanek w Strzelnie, z kościołem pw. św. Prokopa, kościołem pw. Świętej
Trójcy, klasztorem oraz dworem prepozytów (obecną plebanią), stanowi unikatowy
w skali ogólnopolskiej zespół zabytkowy o wyjątkowej wartości artystycznej i
historycznej. Strzelno było siedzibą jednego z najstarszych żeńskich zgromadzeń
zakonnych w Polsce i dziś jest najlepiej zachowanym przykładem, a zarazem
podstawowym źródłem wiedzy, na temat budownictwa zgromadzenia premonstratensów
w naszym kraju. Przyjmuje się, że klasztor został założony w latach 80. XII w.
Również w 4. ćw. XII w. miały zostać zbudowane oba romańskie kościoły, które
pomimo burzliwych dziejów zachowały autentyczność i integralność substancji
zabytkowej. W kościele pw. Świętej Trójcy, który przy stosunkowo niewielkich
rozmiarach reprezentuje wyjątkowo bogaty program przestrzenny, dokonane
przebudowy nie naruszyły zasadniczej struktury pierwotnej świątyni. Warto przy
tym podkreślić, że wyjątkowy na gruncie polskim układ prezbiterium jest prawdopodobnie
odniesieniem do francuskich kościołów grupy kluniackiej.
Bezcenną wartość posiadają elementy
romańskiej dekoracji rzeźbiarskiej – kolumny oraz tympanony. To właśnie
w Strzelnie znajduje się nie tylko najliczniejszy, ale także najbardziej
oryginalny zespół rzeźby romańskiej na terenie naszego kraju. Dekorowane
wizerunkami Cnót i Przywar kolumny, stawiają założenie wśród
najważniejszych miejsc w historii sztuki polskiego średniowiecza. Unikatowe na
tle Europy dzieła, wyróżnia wysoka jakość artystyczna oraz pozbawiony analogii
program ikonograficzny. Nigdzie indziej w Polsce nie zachowała się też in situ
taka ilość romańskich rzeźbionych tympanonów związanych z jednym miejscem
(trzy, czwarty to rekonstrukcja tympanonu zniszczonego w 1945 r.).
Wzgórze klasztorne na trwałe
wpisane jest w krajobraz historyczny i duchowy Kujaw oraz Polski. Przez siedem
wieków norbertanki strzeleńskie kontynuowały nie tylko tradycję swego
zgromadzenia, ale także gromadziły i chroniły dzieła sztuki sakralnej o znacznej
wartości historycznej i artystycznej. Wagę założenia podkreślają – silnie
utrwalone w lokalnej tradycji - jego związki z rodem Duninów: Jan Długosz
przypisywał palatynowi księcia Bolesława Krzywoustego, wojewodzie Piotrowi
Włostowicowi fundację kościoła w Strzelnie (pw. św. Krzyża i Najświętszej Marii
Panny), natomiast Zgromadzenie Sióstr Kanoniczek Regularnych Zakonu
Premonstratensów sprowadził na Kujawy zapewne wnuk Włostowica Piotr
Wszeborowic, wojewoda kujawski z nadania księcia Mieszka Starego. Przez wiele
kolejnych lat norbertanki cieszyły się przywilejami i nadaniami z rąk biskupów
kujawskich, możnowładców, książąt oraz polskich królów.
