 |
| Herb współczesny |
W tym roku, 7 marca przypada 790
lat inicjacji miejskości Strzelna, a za 10 lat będzie to okrągły 800-letni
jubileusz. Pamiętam spotkanie do jakiego doszło w połowie lat 90. minionego
stulecia z prof. Dariuszem Karczewskim (wtedy jeszcze doktorem). Odbyło się ono
w zaciszu mojego gabineciku w MGOKiR przy ul. Sportowej - popularnym Domu
Kultury i dotyczyło Księgi Ordynaryjnej klasztoru
sióstr norbertanek. Przy tej okazji skierowałem do znawcy średniowiecznej
tematyki strzeleńskiej pytanie: - Jak to jest z tym prawem miejskim względem
Strzelna i dokumentem z 7 marca 1231 r. sygnowanym przez księcia Kazimierza
Konradowica, w którym Strzelno nazwane zostało „oppidum”?
 |
| Bulla papieża Celestyna III wystawiona na Lateranie 9 kwietnia 1193 r., na prośbę przeoryszy strzeleńskiego klasztoru Beatrycze |
 |
| Strzelno. Widok miasta od strony północnego wjazdu - drogi z kierunku Bławaty-Ciechrz-Inowrocław. Gwasz Karola Albertiego z ok. 1790 r. w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu. |
Wówczas ten znakomity historyk i
wykładowca akademicki powiedział mi, że ów dokument jest falsyfikatem i nie
możemy go przyjmować jako prawotwórczy i jako ten który mówi o posiadaniu przez
Strzelno w 1231 r. praw miejskich. W dłuższej rozmowie dr Karczewski dowodził,
że Strzelno mogło otrzymać prawa miejskie ok. 1299 r., a z całą pewnością
informacja, że Strzelno było miastem, zachowała się w dokumencie z 1356 r.
Ówczesna moja sugestia, czy zatem przedział czasowy 1231-1356 możemy uznać jako
okres miastotwórczy, znalazła zrozumienie.
 |
| Herb 1535 - 1553 (wszystkie herby są rysunkami Jana Sulińskiego) |
 |
| Herb XVI - XVII |
 |
| Herb XVII w. (na pieczęci ławniczej) |
 |
| Herb XVII w. |
 |
| Herb XVIII w. (na pieczęci ławniczej) |
 |
| Herb XVIII |
Niestety, nie zachował się żaden
dokument nadający Strzelnu prawa miejskie. Owszem, jest kilka, w których Strzelno opisane jest jako miasto - „oppidum”, „civitas“,
ale tego właściwego dokumentu nie ma, nie zachował się. Pomimo to w dawnej
literaturze przewijało się twierdzenie, że Strzelno w 1231 r. było już miastem
i to założonym na prawie magdeburskim. Ot i dylemat, gdyż w czasach nowożytnych
już kilkakrotnie z większą lub mniejszą pompą czczono: 700 lat istnienia miasta
Strzelna (1931 r.), 750 rocznicę nadania Strzelnu praw miejskich (1982 r. z
rocznym opóźnieniem), czy w 2011 r. 780 rocznicę nadania Strzelnu praw miejskich.
Podczas tych ostatnich obchodów w ranach VII Norbertańskich Dni Młodych TMMS
przygotował wystawę zatytułowaną 780-lecie miejskości Strzelna. Od tego też wydarzenia
przez ostatnie dziesięć lat coraz częściej mówiło się o roku 1231, jako o roku
początkującym okres miastotwórczy Strzelna.
 |
| Herb z lat międzywojennych |
Dlatego też, w tym roku proponuję,
by uczcić - oczywiście w wymiarze ograniczonym restrykcjami pandemicznymi - kolejne,
tym razem 790 urodziny Strzelna, będące inicjacją długotrwałego procesu
miastotwórczego. Warto do tego podejść właśnie w ten sposób, bo Strzelno to wielka rzecz i miasto na
takie urodziny zasługuje. Wystarczy zanurkować w jego dzieje, by o tym się
przekonać. Ślady osadnictwa wokół Strzelna świadczą, że już przed 5 tys. lat
okoliczne pagórki i nieznaczne wyniesienia zamieszkiwała ludność neolityczna.
Pozostałością po nich jest między innymi duże skupisko megalitów i kurhanów w
lasach w okolicach wsi Młyny (las Szyszki)
oraz pojedyncze ich występowanie w lasach na południe od Strzelna w okolicach
Miradza (5 stanowisk) i w obrębie wsi Stodólno. Innymi bogatymi w relikty po
osadnictwie z odległych epok są okolice wsi Żegotki, Ciechrz, Bożejewice i
Niemojewko. Ostatnie ratunkowe badania archeologiczne na odcinku budowy
obwodnicy Inowrocławia, przy wsi Markowice (2014 r.) przyniosły nowe
rewelacyjne odkrycie. Jest nim wczesnośredniowieczne cmentarzysko rzędowe z
około VIII w. z kilkudziesięcioma pochówkami o ciągłości po XIII w.
Reprezentuje ono kulturę wczesnopiastowską, z okresu poprzedzającego początki
państwowości polskiej. Inne zlokalizowane nieopodal odkrycie cofa dzieje tej
miejscowości w czasy neolitu (5200-1900 lat p.n.e.) i poprzez kulturę łużycką
(około 1350/1300 lat p.n.e. do około 500/400 lat p.n.e.) do czasów kultury
przeworskiej (III wiek p.n.e. a V wiek n.e.).
 |
| Plac Ignacego Daszyńskiego. Wojowie - dębowe rzeźby symbolizujące obchody 750-lecia nadania Strzelnu praw miejskich (1982 r.) dłuta Jana Harasimowicza. Obecnie rzeźby znajdują się na Placu Świętego Wojciecha. |
Bogactwo tych odkryć świadczy o
ciągłości osadniczej jaka zachodziła w okolicach Strzelna na przestrzeni kilku
tysięcy lat. Jej ustabilizowanie nastało z chwilą chrystianizacji tych terenów
już w drugiej połowie X w. W XII w. przybyły do Strzelna świątobliwe siostry od
św. Norberta i wieś Strzelno zaczęła kiełkować ku miejskości. Tak więc, nie
wnikając w zawiłości dziejowe możemy przyjąć, że rok 1231 był rokiem rzucenia
ziarna miejskości w żyzną glebę kujawską, z którego wyrosło miasto
Strzelno.
