Miasta Strzelna 790 urodziny (1231-2021)

Herb współczesny

W tym roku, 7 marca przypada 790 lat inicjacji miejskości Strzelna, a za 10 lat będzie to okrągły 800-letni jubileusz. Pamiętam spotkanie do jakiego doszło w połowie lat 90. minionego stulecia z prof. Dariuszem Karczewskim (wtedy jeszcze doktorem). Odbyło się ono w zaciszu mojego gabineciku w MGOKiR przy ul. Sportowej - popularnym Domu Kultury i dotyczyło Księgi Ordynaryjnej klasztoru sióstr norbertanek. Przy tej okazji skierowałem do znawcy średniowiecznej tematyki strzeleńskiej pytanie: - Jak to jest z tym prawem miejskim względem Strzelna i dokumentem z 7 marca 1231 r. sygnowanym przez księcia Kazimierza Konradowica, w którym Strzelno nazwane zostało „oppidum”?

Bulla papieża Celestyna III wystawiona na Lateranie 9 kwietnia 1193 r., na prośbę przeoryszy strzeleńskiego klasztoru Beatrycze

Strzelno. Widok miasta od strony północnego wjazdu - drogi z kierunku Bławaty-Ciechrz-Inowrocław. Gwasz Karola Albertiego z ok. 1790 r. w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu.

Wówczas ten znakomity historyk i wykładowca akademicki powiedział mi, że ów dokument jest falsyfikatem i nie możemy go przyjmować jako prawotwórczy i jako ten który mówi o posiadaniu przez Strzelno w 1231 r. praw miejskich. W dłuższej rozmowie dr Karczewski dowodził, że Strzelno mogło otrzymać prawa miejskie ok. 1299 r., a z całą pewnością informacja, że Strzelno było miastem, zachowała się w dokumencie z 1356 r. Ówczesna moja sugestia, czy zatem przedział czasowy 1231-1356 możemy uznać jako okres miastotwórczy, znalazła zrozumienie. 

Herb 1535 - 1553 (wszystkie herby są rysunkami Jana Sulińskiego)

 

Herb XVI - XVII

Herb XVII w. (na pieczęci ławniczej)

Herb XVII w.

Herb XVIII w. (na pieczęci ławniczej)

Herb XVIII

Niestety, nie zachował się żaden dokument nadający Strzelnu prawa miejskie. Owszem, jest kilka, w których Strzelno opisane jest jako miasto - „oppidum”, „civitas“, ale tego właściwego dokumentu nie ma, nie zachował się. Pomimo to w dawnej literaturze przewijało się twierdzenie, że Strzelno w 1231 r. było już miastem i to założonym na prawie magdeburskim. Ot i dylemat, gdyż w czasach nowożytnych już kilkakrotnie z większą lub mniejszą pompą czczono: 700 lat istnienia miasta Strzelna (1931 r.), 750 rocznicę nadania Strzelnu praw miejskich (1982 r. z rocznym opóźnieniem), czy w 2011 r. 780 rocznicę nadania Strzelnu praw miejskich. Podczas tych ostatnich obchodów w ranach VII Norbertańskich Dni Młodych TMMS przygotował wystawę zatytułowaną 780-lecie miejskości Strzelna. Od tego też wydarzenia przez ostatnie dziesięć lat coraz częściej mówiło się o roku 1231, jako o roku początkującym okres miastotwórczy Strzelna.

Herb z lat międzywojennych

 

Dlatego też, w tym roku proponuję, by uczcić - oczywiście w wymiarze ograniczonym restrykcjami pandemicznymi - kolejne, tym razem 790 urodziny Strzelna, będące inicjacją długotrwałego procesu miastotwórczego. Warto do tego podejść właśnie w ten sposób, bo Strzelno to wielka rzecz i miasto na takie urodziny zasługuje. Wystarczy zanurkować w jego dzieje, by o tym się przekonać. Ślady osadnictwa wokół Strzelna świadczą, że już przed 5 tys. lat okoliczne pagórki i nieznaczne wyniesienia zamieszkiwała ludność neolityczna. Pozostałością po nich jest między innymi duże skupisko megalitów i kurhanów w lasach w okolicach wsi Młyny (las Szyszki) oraz pojedyncze ich występowanie w lasach na południe od Strzelna w okolicach Miradza (5 stanowisk) i w obrębie wsi Stodólno. Innymi bogatymi w relikty po osadnictwie z odległych epok są okolice wsi Żegotki, Ciechrz, Bożejewice i Niemojewko. Ostatnie ratunkowe badania archeologiczne na odcinku budowy obwodnicy Inowrocławia, przy wsi Markowice (2014 r.) przyniosły nowe rewelacyjne odkrycie. Jest nim wczesnośredniowieczne cmentarzysko rzędowe z około VIII w. z kilkudziesięcioma pochówkami o ciągłości po XIII w. Reprezentuje ono kulturę wczesnopiastowską, z okresu poprzedzającego początki państwowości polskiej. Inne zlokalizowane nieopodal odkrycie cofa dzieje tej miejscowości w czasy neolitu (5200-1900 lat p.n.e.) i poprzez kulturę łużycką (około 1350/1300 lat p.n.e. do około 500/400 lat p.n.e.) do czasów kultury przeworskiej (III wiek p.n.e. a V wiek n.e.).

Plac Ignacego Daszyńskiego. Wojowie - dębowe rzeźby symbolizujące obchody 750-lecia nadania Strzelnu praw miejskich (1982 r.) dłuta Jana Harasimowicza. Obecnie rzeźby znajdują się na Placu Świętego Wojciecha.

 

Bogactwo tych odkryć świadczy o ciągłości osadniczej jaka zachodziła w okolicach Strzelna na przestrzeni kilku tysięcy lat. Jej ustabilizowanie nastało z chwilą chrystianizacji tych terenów już w drugiej połowie X w. W XII w. przybyły do Strzelna świątobliwe siostry od św. Norberta i wieś Strzelno zaczęła kiełkować ku miejskości. Tak więc, nie wnikając w zawiłości dziejowe możemy przyjąć, że rok 1231 był rokiem rzucenia ziarna miejskości w żyzną glebę kujawską, z którego wyrosło miasto Strzelno.