Archeolodzy na grodzisku w Kołudzie Wielkiej

W ciepły, czwartkowy, słoneczny poranek melodyjny dźwięk telefonu rozwiał moje skupienie około pisarskie nad kolejnymi stronami opowieści o powstańcach... Dzwonił Mirek Możdżeń z Sielca z informacją, że archeolodzy z UMK prowadzą od kilku dni badania odkrywkowe na grodzisku w Kołudzie Wielkiej. Jednocześnie zaproponował byśmy razem z Heliodorem przyjrzeli się z bliska tym badaniom. Po godzinie Mirek był już po nas w Strzelnie i w trójkę udaliśmy się kilkanaście kilometrów za Strzelno, w miejsce zwane 'Okopami Szwedzkimi'. Dla niewtajemniczonych dodam, że w dziewiętnastym wieku tak nazywano pozostałości po średniowiecznych grodziskach, które w czasie potopu Szwedzi wykorzystywali jako miejsca na warowne obozowiska. Pruski kartograf Schroetter jako pierwszy oznaczył to miejsce na mapie z przełomu XVIII i XIX w. opisując je jako 'Alte Schanze' - Stare Wzgórze. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich to miejsce nie zostało opisane.

Alte Schanze - Fragment mapySchroetter z przełomu XVIII i XIX w.

Gdy przybyliśmy na pogranicze Kołudy Wielkiej i Sielca (gm. Janikowo) było już bardzo gorąco. Samochód zostawiliśmy przy Mirkowej kukurydzy i hajda ku 'Starej Noteci'. Po przejściu kilkuset metrów, polami Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego Zakładu Doświadczalnego Kołuda Wielka dotarliśmy do doliny Starej Noteci, bujnie porośniętej drzewami i krzewami, cały czas idąc świeżo wydeptaną ścieżką. Nagle wyrosły przed nami wysokie równie porośnięte wały, poprzedzone głębokim rowem-fosą. Wdrapaliśmy się na nie i oczom naszym ukazało wnętrze z trzema odkrywkami archeologicznymi i kręcącymi się przy nich ludźmi. Nie była to dla mnie pierwszyzna, gdyż w przeszłości kilkanaście podobnych odkrywek odwiedziłem.

W grupie zapracowanych młodych ludzi szybko wyłuskaliśmy dwie nieco starsze postaci, ku którym skierowaliśmy nasze kroki. Po kurtuazyjnym powitaniu i przedstawienia się oraz z krótkim info, co nas tu sprowadza, rozpoczęliśmy kilkudziesięciominutową rozmowę. Jak się okazało trafiliśmy na obóz naukowy pracowników, doktorantów i studentów UMK w Toruniu z Wydziału Nauk Historycznych. Pracami tej grupy kierują dwaj naukowcy z Instytutu Archeologii dr Jacek Bojarski adiunkt z Zakład Archeologii Wczesnego Średniowiecza oraz dr Ryszard Kaźmierczak adiunkt z Pracowni Dokumentacji i Konserwacji.  

Archeolodzy pracują w ramach programu, którego celem jest przebadanie fragmentów grodziska w części bramy grodowej i ewentualne odsłonięcie fragmentu drewnianych konstrukcji umocnienia brzegu i przyczółka mostowego u wylotu bramy grodu, by ostatecznie odtworzyć przeprawę przez Starą Noteć. Jak dotychczas udało się znaleźć ślady spalenizny w bramie grodowej, ,ości zwierzęce i fragmenty ceramiki.

Informację o grodzie pierścieniowym w Kołudzie Wielkiej znajdujemy w wydanym w 1933 r. przewodniku po Inowrocławiu i Kujawach. Autor, Karol Kopeć pisze, że w Kołudzie Wielkiej znajduje się przedhistoryczne grodzisko ziemne, tzw. wał szwedzki, zwany również okopem szwedzkim.

W latach 1967 i 1969 przeprowadzono na jego obszarze badania sondażowe i pomiary oraz badania powierzchniowe. Grodzisko to znajduje się wśród łąk zwanych „Okolem”, 750 m na północny wschód od dworu i 50 m na zachód od Starej Noteci. Jego kształt jest pierścieniowy, otacza go szeroka fosa, liczy sobie w obwodzie 240 m i ma średnicę 50x85 m. Wały jego dochodzą do wysokości 8 m.

W jego obrębie znaleziono ułamki naczyń o czernionej powierzchni, bogato ornamentowane motywami jodełkowymi oraz grupami skośnych kresek. Nadto ułamki naczyń pozbawione ornamentu o gładzonej powierzchni oraz fragmenty naczyń o powierzchniach obmazywanych. Z kompletnych naczyń odkryto czerpak barwy brunatnej, nie zdobiony, wysokości 5 cm, średnicy wylewu 9,5 cm i dna 5 cm oraz naczynie jajowate o obmazywanej powierzchni, wysokie na 24 cm, średnicy wylewu 24 cm i dna 10 cm. Pochodzenie tych znalezisk określa się na podokres halsztacki D.

Datowanie znalezisk zdaje się utwierdzać w mniemaniu, iż gród w Kołudzie Wielkiej funkcjonował już w V stuleciu p.n.e. Zapewne i w okresie kształtowania się lokalnej kujawskiej formy kulturowej, tzw. grupy kruszańskiej (I w. p.n.e.), jak i w okresie późniejszym region kołudzki musiał odgrywać znaczącą rolę. Podobnie dziać się musiało w okresie wpływów rzymskich (I do III w. n.e.), ale, by w tym domniemaniu tkwić należałoby oprzeć się o głębsze badania archeologiczne regionu kołudzkiego. Najpewniej prowadzona na tym obszarze, przez wieki, intensywna uprawa gleby spowodowała zatarcie wielu nawarstwiających się na siebie śladów osadnictwa. Może aktualnie trwające badania rozjaśnią te domniemania.

Powierzchniowe badania archeologiczne prowadzone w 1969 r. wykazały, że gród halsztacki z V stulecia p.n.e. w okresie wczesnego średniowiecz zastąpiony został nową bardziej zmodyfikowaną budowlą. Pozostałością tej warowni są wały ziemne, których rozmiary zostały opisane już wyżej. O tym jakże znikomo udokumentowanym okresie nie posiadamy zbytniej wiedzy. Jedynym źródłem mówiącym o tych czasach jest dokument zwany „Geografem Bawarskim”. Z badań nad tym okresem dowiedzieć się możemy o funkcjonowaniu tzw. strefy kruszwickiej, która w okresie przedpiastowskim od VII do IX w. funkcjonowała wokół Gopła. Penetrujący te ziemie w połowie IX w. zachodni podróżni stworzyli dokument, nazwany Geografem Bawarskim, opisane zostało w nim m.in. potężne plemię Goplan, którego potęga opierała się o 400 civitates. Pod tym łacińskim słowem kryły się zapewne grody i ufortyfikowane osady służebne, jak również inne niewielkie skupiska poddanych kruszwickiego władcy. Najpewniej w tej liczbie znajdowały się również: osada i gród kołudzki. Odległość czasowa wydarzeń, jakie tu się rozegrały, jest tak daleką, iż obecnie jest prawie niemożliwe ustalenie przyczyn upadku grodziska w Kołudzie.

Na pewien trop naprowadza nas Kronika Galla Anonima i opisane w niej wydarzenia roku 1096. Z niej to dowiadujemy się o bogactwie i o rycerstwie w jakie opływała  Kruszwica oraz jej grody i o tym, że w ostatnich latach XI stulecia nastąpiła katastrofa. Wówczas gród nadgoplański wciągnięty został w spory dynastyczne między panującym Władysławem Hermanem a popieranym przez możnowładztwo synem jego Zbigniewem, w wyniku których doszło do zbrojnych starć. Pierwszy etap walki rozegrał się na Śląsku, skąd Zbigniew, nie znalazłszy dostatecznego oparcia, zbiegł na Kujawy i schronił się - chętnie przyjęty przez mieszkańców - w grodzie kruszwickim. Tutaj zdołał sobie zapewnić pomoc miejscowego rycerstwa. Dalsze wypadki z relacji Galla wyglądały następująco: Ojciec wszakże bolejąc, że Zbigniew tak bezkarnie uszedł oraz że go kruszwiczanie przyjęli, występując w ten sposób przeciw niemu samemu, z tymże samym wojskiem udał się w pościg za uciekającym Zbigniewem i z wszystkimi swymi siłami podstępuje pod gród kruszwicki. Zbigniew zaś, wezwawszy na pomoc cudze siły pogan i mając siedem szyków kruszwiczan, wyszedł z grodu i stoczył walkę z księciem Władysławem... tam też Bóg wszechmogący księciu Władysławowi tak wielkie okazał miłosierdzie, że wytępił nieprzeliczone mnóstwo przeciwników, a z jego żołnierzy poległo tylko bardzo niewiele. Tak wiele zaś rozlano ludzkiej krwi i taka masa trupów wpadła do przyległego grodowi jeziora, że od tego czasu wzdrygał się każdy dobry chrześcijanin jeść ryby z owej wody. W ten sposób Kruszwica, opływająca w bogactwo i rycerstwo, doprowadzona została prawie do wyglądu pustkowia. Zbigniew zaś ocalony, z nieliczną garstką uciekając do grodu, nie był pewien czy życie stracił, czy który z członków.

W zakończeniu opisu krwawej bitwy z 1096 r. Gall wyraźnie stwierdza, że Kruszwica z dawnego bogatego ośrodka stała się niemal pustkowiem. Jeszcze silniej rozmiary klęski uwypukla w swojej kronice Jan Długosz, dodając, iż miasto za sprzyjanie Zbigniewowi oddane zostało na łup wojskom i odarte z bogactwa i ozdób. Zapewne skutki wydarzeń 1096 r. były jeszcze bardziej poważne. Równie silnie musiały ucierpieć wszystkie okoliczne warownie, w tym gród w Kołudzie. Zdobyty przez wojów Władysława Hermana został zapewne złupiony i spalony, a broniąca go załoga wycięta w pień. Po tych spustoszeniach na wiele lat zamarło tu życie. Tereny nad Notecią porosły drzewami i krzewami, zamieniając obszar w jeden wielki nieużytek. Tracąc, za Kruszwicą, na znaczeniu strategicznym, gród nigdy już nie został odbudowany. Jednakże w pobliżu miejsca tego, życie się z czasem odrodziło.

Od lewej Mirek Możdżeń, główny inicjator naszych archeologicznych peregrynacji i ja, mówiący Wam do zobaczenia i usłyszenia.

Dodam jeszcze, że dzień rozpoczął się uroczo i nic nie zapowiadało zdarzenia niezbyt przyjemnego. Odnowiła mi się kontuzja sprzed dwóch lat. W lewej łydce coś strzyknęło i masz babo placek. Już czwarty dzień, dwa razy dziennie smaruję łydkę specjalną maścią żelową otrzymaną od Mirka. Wielu już ona pomogła, choć przeznaczona na "końskie dolegliwości", czuję, że i mi pomaga. Na razie rower w odstawce... 

Zdjęcia autorstwa Heliodora Rucińskiego 

Zmarł artysta rzeźbiarz Krzysztof Jakubik (1951-2018)

W miniony poniedziałek po długiej chorobie w wieku 67 lat zmarł Krzysztof Jakubik, wybitny polski artysta rzeźbiarz i medalier, autor m.in. strzeleńskich tablic pamiątkowych poświęconych znakomitym obywatelom Strzelna. 

Mogę śmiało powiedzieć, że Krzysztof Jakubik był Przyjacielem Strzelna. Ślady przez Niego pozostawione odlane są w spiżu i utrwalone tablicami pamiątkowymi na murach strzeleńskich kamienic. Pracownię artysty w centrum Poznania odwiedziłem kilka razy, a wizyt te udokumentowane zostały wieloma zdjęciami. On sam po wielokroć bywał w naszym mieście, zafascynowany miejscową sztuką romańską. Nasze kontakty na niwie artystycznej zapoczątkował honorowy obywatel Strzelna Kazimierz Chudziński i znakomity regionalista Przemysław Majcherkiewicz, dzięki któremu poznaliśmy artystę.

Owe ślady pozostawione w Strzelnie przez znakomitego rzeźbiarza i medaliera to cztery spiżowe tablice upamiętniające dra Jakuba Cieślewicza i Halinę Gorlachową na kamienicach przy ul. Świętego Ducha, Antoniego Słowińskiego przy ul. Kościelnej oraz ostatnio przez niego zrealizowana tablica poświęcona Franciszkowi Pruczkowskiemu umieszczona na kamienicy - róg Świętego Ducha i Cegiełki. Jego wcześniejsze kontakty z Mogilnem zaowocowały takimi dziełami jak: Pomnik Księdza Prałata Piotra Wawrzyniaka w mogileńskim parku, Obelisk poświęcony Świętemu Janowi Pawłowi II na mogileńskim Rynku, tablica pamiątkowa poświęcona Kurtowi Lewinowi. W tym roku ukończył dla Mogilna piękny model realizowany w odlewni Pomnika Powstańca Wielkopolskiego.

Tablicę odsłania lek. med. Ryszard Cyba. 

 Dziesiątki jego dzieł zdobią: Poznań, Śrem, Licheń, Trzemeszno i wiele innych miejscowości, muzeów oraz zbiorów prywatnych. Jego dzieła były eksponowane na wystawach indywidualnych m.in.: w Norymberdze, Moskwie, Poznaniu, Krakowie i Warszawie. Uczestniczył też w wystawach zbiorowych rzeźby. Jego dorobek artystyczny to również ok. 1000 medali i małych form rzeźbiarskich. Najokazalszym zaś piętnastometrowym dziełem jest Pomnik jego autorstwa poświęcony Armii Krajowej w Licheniu.

   

Krzysztof Jakubik urodził się 24 maja 1951 r. w Poznaniu. W 1981 r. na ówczesnej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych ukończył studia z wyróżnieniem.

Był wiceprezydentem Zarządu Krajowego Związku Polskich Artystów Rzeźbiarzy w Warszawie. Artysta był także członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Medalierów FIDEM. Za swą twórczość uhonorowany został wieloma nagrodami w kraju i zagranicą. Trzykrotnie był stypendystą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mimo wielu nagród i sławy pozostawał człowiekiem niezwykle skromnym, otwartym i życzliwym każdemu. Jego przyjaciel Przemysław Majcherkiewicz tak wspomina artystę:

Z Krzysztofem poznaliśmy się zupełnie przypadkowo w 1997 r. Poprzez moją poznańską Rodzinę, poznałem Krzysztofa, człowieka niezwykle skromnego, spokojnego, ciepłego, wrażliwego, słuchającego drugiego człowieka, Wielkopolanina z krwi i kości. Był dumny z faktu, że będzie mógł tworzyć pierwszy na świecie pomnik poświęcony księdzu prałatowi Piotrowi Wawrzyniakowi. (...)  

W kwietniu 2018 r. spotkaliśmy się po raz ostatni w Jego poznańskiej pracowni. A byłem u Artysty razem z przedstawicielami Komitetu Budowy Pomnika Powstańca Wielkopolskiego realizowanego dla Mogilna. Dokonaliśmy wówczas formalnego odbioru modelu w skali 1:1. Byli z nami również odlewnicy, którzy następnego dnia model zabrali do odlewni na Śląsku. Już wówczas był bardzo chory, nie narzekał, a Jego ciepło wręcz nas tuliło.

W poznańskiej pracowni Krzysztofa Jakubika, stoją od lewej: Marian Przybylski, Przemysław Majcherkiewicz, Stanisław Jasiński, Leszek Duszyński, Andrzej Jakubowski, Jan Szymański i Marian Weber.
W pozycji siedzącej autor Pomnika. (foto Wydział Promocji UM w Mogilnie).

Pogrzeb śp. Krzysztofa Jakubika, artysty rzeźbiarza odbędzie się na cmentarzu Junikowo w Poznaniu, w nadchodząca środę, 1 sierpnia o godz. 13:15. 

Wieczny odpoczynek racz Mu dać Panie!

Nareszcie ruszyły roboty na Świętej Anny i Ściankach

Ruszyły prace związane z przebudową ulic Świętej Anny i południowo-wschodniej części ul. Ścianki. Nic więcej tylko cieszyć się, choć w miarę jedzenia, jak mawiali klasycy, apetyt rośnie i zdałoby się całe Ścianki zrobić, że nie wspomnę o przyległościach. Zatem cieszmy się i ewentualnie ostrzmy apetyty...

A historia przebudowy tej ulicy sięga roku 2009, czyli, bez mała z planowaniem i dokumentacją blisko dziesięciu lat. To w połowie listopada - przed dziewięcioma laty - Zakład Energetyki Cieplnej rozpoczął budowę sieci wodociągowej z przyłączami w ul. Św. Anny. Celem inwestycji było - o zgrozo dla nawierzchni - uporządkowanie gospodarki wodociągowej w ciągu ulicy, poprzez włączenie nowej sieci wodociągowej do istniejącej sieci wodociągowej w obrębie ul. Michelsona i wykonanie nowych przyłączy do posesji położonych przy przedmiotowej ulicy. Już wówczas było szereg niedomówień na linii inwestor - wykonawca.

I tak oto zaczęło się wieloletnia gehenna strzelnian, związane z zerwaną i nie odtworzoną nawierzchnią jezdni. Usunięty w czasie robót bruk i asfalt zastąpił tłuczeń wapienny, lasujący się po każdych opadach atmosferycznych. Nic to apele mieszkańców, nic to uszkodzone samochody i wywracający się ludzie. Priorytetem były drogi wiejskie, a miasto leżało odłogiem - gwoli sprawiedliwości, przebudowano ulice na Osiedlu Tysiąclecia: Mickiewicza, Prusa oraz części osiedlowej Zakrzewskiego.

Ale wróćmy do tego co z cudu mniemanego jawi się obrazem realistycznym. Na przełomie lat 2017/2018 w głębokich wykopach ulicy Świętej Anny i południowo-wschodniej części ul. Ścianki poprowadzono rozdzielcze kolektory kanalizacji ściekowej i deszczowej. Od kilku dni ruszyły przerwane roboty, tym razem związane z nawierzchnią ulic. Ulica Świętej Anny będzie szeroka na 5 m i wykonana zostanie z kostki betonowej kolorowej, ograniczonej na całej długości krawężnikami najazdowymi. Środkiem jezdni pójdzie ściek z kostki kamiennej, a wąskie chodniki zastąpią pasy zieleni. Zaś ul. Ścianki w swojej części zostanie odtworzona, czyli wykorytowana i ograniczona krawężnikami z chodnikami oraz wylana asfaltem. Zakończenie robót zaplanowane jest według dokumentacji przetargowej na połowę listopada. Myślę, że skończone zostaną przed wyborami - a jak niech ludziska wiedzą...

Szczęść Boże pracownikom firmy, realizującym to zadanie!

Foto.: Heliodor Ruciński

Na pielgrzymim szlaku

W tym roku po raz XXXV piesi pątnicy ze Strzelna wyruszą w pielgrzymce na Jasną Górę. Również po raz VII rowerowi pielgrzymi ze strzeleńskiego Oddziału PTTK z hasłem "Na rowerze też wierzę" podróżować będą do Częstochowy. Tegoroczny pielgrzymkowy szlak rozpoczną podobnie jak piesi 28 lipca, z tym, że dziewięciu strzelnian wystartuje z Helu, po drodze 2 sierpnia zabiorą drugą grupę ze Strzelna i dotrą na miejsce 5 sierpnia. Wymiarowi duchowemu jaki będzie towarzyszył pielgrzymom rowerowym towarzyszyć będzie również wymiar patriotyczny: 100-lecie odzyskania niepodległości oraz 100-lecie Powstania Wielkopolskiego.

Zdjęcia z ubiegłorocznej pielgrzymki. Źródło: Facebook - Pielgrzymka rowerowa Strzelno - Jasna Góra.

 Oddział PTTK realizuje swą kolejną pielgrzymkę wspólnie z Parafią p.w. Świętej Trójcy. 2 sierpnia pielgrzymi rowerowi zapraszają wszystkich chętnych na godzinę 7:00 na wspólną mszę św., po której nastąpi wyjazd na trasę pielgrzymkową. Opiekę duchową nad rowerzystami sprawuje ks. Marcin Korybalski. Wyjadą strzelinianie w różnym wieku - od nastolatków po osoby na emeryturach. Każdy z własnymi intencjami...

Nie wiem, dlaczego, ale za każdym razem, kiedy młodzi i "nieco starsi" pątnicy ze Strzelna i okolicy wyruszają w Jakubową peregrynację na pamięć przychodzą mi te pierwsze pielgrzymki z czasów wikariusza strzeleńskiego ks. Tomasza Pety i strzelnianina Piotra Barczaka. Może, dlatego, że o tych pionierskich wędrówkach strzelnian dużo mi opowiadał sam „weteran” Piotr. A może, dlatego, że w latach osiemdziesiątych chodziła Agnieszka, później w latach dziewięćdziesiątych zaczęli również chodzić Marcin i Joasia. Pierwsza piesza pielgrzymka odbyła się w 1983 r. i była to maleńka grupka, licząca zaledwie sześciu pątników. Poza wymienionymi byli to: Błażej Bemke, Wojciech Janicki, Roman Paradowski i Maciej Piotrowicz. W latach 90. łącznie z pracownikami Domu Kultury (MGOKiR) i ja włączałem się w organizację pierwszego etapu w Siedlimowie. Jeździłem również do Lichenia i Warty, by sprawdzić kondycję Asi, która wytrwale wędrowała kilka razy do Domu Królowej Polski.

Pielgrzymi ze Strzelna i powiatu strzeleńskiego w Częstochowie - początek lat 30. XX w.

 Pierwszego dnia, do Siedlimowa, a ostatnio do Wilczyna zjeżdżało najwięcej strzelnian - całe rodziny pątników. Pielgrzymi zawsze pod tamtejszym kościołem dają koncert pieśni. Wraz ze śpiewaniem odchodzi zmęczenie i choć rozłąka dopiero, co się zaczyna, to wszyscy rzucają się na szyję najbliższych, z którymi dopiero, co rano się pożegnali. Kiedy pytałem się bliskim, co najbardziej zapamiętali z pielgrzymiego szlaku, z wędrówki po ziemi polskiej? Odpowiedzieli mi, że wały przeciwpowodziowe wzdłuż Warty i przydrożne znaki wiary. Czyli znaki święte, symbole religijne, figury, kapliczki i krzyże przydrożne, kościoły, gdzie modlą się ludzie, gdzie sprawowana jest Eucharystia, gdzie udziela się nam Pana Jezusa. Zapamiętali też krzyż, ale ten z wymiaru duchowego jako cierpienie i śmierć Jezusa Chrystusa. 

Rok 1987 - Górka Przeprośna przed Częstochową. Najmniejsza z kitką, stojąca tyłem to Agnieszka Lewicka - Filipczak.

 Kiedyś zadałem sam sobie pytanie: Czym jest pielgrzymka? Długo szukałem odpowiedzi. Uzyskałem ją dopiero po dwudniowym samotnym spędzeniu urodzin i imienin w Licheniu. Było to na początku lat dziewięćdziesiątych minionego stulecia. Wkrótce też upewnili mnie w mym twierdzeniu pielgrzymi ze Słupska, których w tamtych latach gościłem na noclegu, a dla których jednym z etapów było nasze Strzelno. Podpowiedzieli mi też moi najbliżsi uczestniczący bezpośrednio w Jasnogórskich Peregrynacjach.

Mury Jasnogórskie. 1987 r. pielgrzymkę prowadzi Zygmunt Beliński z Romanem Fabiańskim. Na czele grupy, w środku w koszuli kraciastej ks. Tomasz Peta. Najmniejsza z prawej strony grupy, obok ks. Jarka, Agnieszka Lewicka - Filipczak. 

Pielgrzymka to jedyne swego rodzaju i do tego wspaniałe rekolekcje. Tak twierdzą ci, którzy kilkakrotnie na pielgrzymim szlaku spotykali zarówno oddanych Kościołowi wiernych, jak i osoby nawrócone i te osoby, które szukają Boga i chcą uwierzyć w Jego Moc. To indywidualny czas na spotkanie i dawanie prawdziwego dobra, dobra, którym jest miłość bliźniego. To również czerpanie ze źródła dobra innych. Tym dobrem, które pielgrzymi dają jest niesienie intencji na Jasną Górę, tych złożonych w skrzyneczce na ołtarzu Matki Boskiej Turskiej i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy oraz tych przekazanych w słowach: pomódlcie się w intencji... To także wzajemna pomoc braciom i siostrom pielgrzymom, dobre słowo, które codziennie zostawia się gospodarzom, którzy nas przenocowali, dawanie świadectwa naszej wiary podczas codziennego marszu, niezależnie od pogody, czy stanu naszej kondycji. 

Natomiast dobrem, które spotykamy, to wsparcie od innych, modlitwa duchowych pielgrzymów – rodziców, przyjaciół i znajomych pozostawionych w domach. To również dobre słowo i pomocna dłoń przyjaciół pielgrzymów. To noclegi u rodzin, które strudzonych wędrowców goszczą, to ciepła strawa, napoje i kanapki, które szykują napotkani po drodze ludzie. To także miłe gesty, machanie rąk, oklaski osób, które po drodze mijamy oraz uśmiechy kierowców ustępujących nam drogi, czy wręcz dzielących się nią z nami.

Życzę wszystkim pielgrzymom wytrwałości Jakubowej, pogodnych dni i otwartości na napotkanych ludzi, spotkania nowych przyjaciół i dużo zdrowia tego otrzymanego i wymodlonego. 

W drodze na Jasną Górę - Asia, druga z lewej. W prawym rogu zdjęcia ks. Grzegorz Iwiński.

W środku Asia z Marcinem po powrocie z Jasnej Góry przy wspólnym ognisku - 1999 r. Pierwszy od lewej siedzi z gitarą Maciej Nowak. Po prawej z gitarą ks. Krzysztof Urbaniak.

 Pamiętajcie, że pielgrzymka to: rekolekcje w drodze, czas na modlitwę, refleksję, rozmowę, duchową przemianę. To radość spotkania z Chrystusem i Jego Matką w Duchu Świętym. Jest li tylko wydarzeniem wyłącznie religijnym. To forma wędrownych rekolekcji, w czasie, których pragniemy dać świadectwo naszej wiary, nadziei, miłości i przywiązania do Maryi i Kościoła. 

Odkrycia archeologiczne w Markowicach

Przed czterema laty pisałem o odkryciach, jakich dokonali archeolodzy na trasie budowy obwodnicy Inowrocławia, tuż pod Markowicami w gminie Strzelno. Znalezisko było wyjątkowe, gdyż odkryto wczesnośredniowieczne cmentarzysko rzędowe z około VIII w. z kilkudziesięcioma pochówkami o ciągłości po XIII w. Reprezentuje ono kulturę wczesnopiastowską, z okresu poprzedzającego początki państwowości polskiej. Wstępne wyniki badań wskazały na ogromne nasycenie zabytkami tutaj odkrytymi. Naukowców zaskoczyła zarówno ich ilość, jak i jakość. Wśród obiektów natrafiono na bogato wyposażone groby oraz pozostałości po siedzibach ludzkich, datowanych od epoki kamienia po średniowiecze.

Poniższy artykuł opublikowany został po raz pierwszy 14 września 2014 r. w trakcie prowadzonych wówczas badań, dlatego napisany jest w czasie teraźniejszym i w jego treści nic nie zmieniłem. Przypomnę, że ukazał się on na nieistniejącym już dzisiaj blogu. Na końcu artykuły zamieściłem zdjęcia wybranych obiektów z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego w Markowicach, które są datowane na X-XIII w. Pochodzą one z zasobów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Bydgoszczy.

Odkrycia archeologiczne w Markowicach

Rozpoczęły się ratownicze badania wykopaliskowe, poprzedzające budowę obwodnicy Inowrocławia, której przebieg przetnie również grunty wsi Niemojewko i Markowice w gminie Strzelno. W związku z tymi pracami odwiedziliśmy w czwartek 11 września 2014 roku odkrywkę pod Markowicami. Znajduje się ona kilkaset metrów od centrum wsi, w południowo-zachodniej części gruntów rolnych tejże miejscowości, po prawej stronie drogi do Bożejewic.

Jak informuje Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Bydgoszczy: Zgodnie z decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków archeolodzy muszą przebadać 17 stanowisk o łącznej powierzchni ok. 9 hektarów. Prace badawcze w terenie potrwają do początku listopada, po czym nastąpi etap opracowywania wyników wszystkich przeprowadzonych badań.

Teren, przez który przechodzić będzie budowana obwodnica od dawna był przedmiotem penetracji i zainteresowania ośrodków badawczych. Ja sam w swojej książce Markowice. Z dziejów sanktuarium i wsi, wydanej w 2008 roku, w rozdziale III „Wieś Markowice” na samym wstępie napisałem”

Leżące na najżyźniejszych glebach naszej gminy Markowice, zdają się swymi korzeniami sięgać bardzo odległych wieków. Bliskość Niemojewka i związane z tą miejscowością znaleziska, upewniają nas , że u zarania państwowości polskiej Markowice stanowić mogły wykształconą już osadę.

Dotychczasowe znalezisko zdaje się utwierdzić moje domysły zawarte w tejże książce, że początki Markowic, jako wykształconej wsi i to dużej wsi sięgają początków chrześcijaństwa na tym terenie. Jednakże dopiero końcowe wyniki badań pozwolą na pełniejszy wgląd w pozostałości po pradziejowym osadnictwie na tym obszarze.

W rozmowie z Krzysztofem Włoszczykiem, kierownikiem ekipy archeologicznej prowadzącej odkrywkę w Markowicach, dowiedziałem się, że jest to duże cmentarzysko tylko w części odsłonięte, z grubo ponad setką pochówków. Zlokalizowane zostało onegdaj na wyniesieniu, a otaczający je teren jest nieco niższy. Widoczne przed wiekami różnice wysokościowe terenu zostały niewątpliwie zlikwidowane intensywnie prowadzoną w tym obszarze uprawą gruntów rolnych.

Charakter rozmieszczenia poszczególnych pochówków wskazuje na cmentarzysko zorganizowane i prowadzone według pewnego porządku. Niemalże wszystkie pochówki są zorientowane, czyli złożone do grobów ziemnych w kierunku Orientu, czyli ku wschodowi. Rytuał orientowania był czynnością dalece symboliczną, która ma swoje źródło w kultach solarnych i kosmologiach cywilizacji tradycyjnych. Chrześcijaństwo przejęło w całości bogactwo tej symboliki, nadając jej charakter chrystocentryczny.

Jakkolwiek istnieją cztery strony świata, północ, południe, wschód i zachód, to jednak tyko wschód ujawnia w sposób oczywisty, że powinniśmy się modlić zwróceni w tym właśnie kierunku, co jest symbolem duszy patrzącej tam, gdzie wschodzi prawdziwe Światło. - Orygenes  „Traktat o modlitwie”.

Święty Tomasz z Akwiny do symboliki orientowania wprowadził aspekt eschatologiczny: Stosowne jest, że do modlitwy zwracamy się ku wschodowi po pierwsze po to, żeby wskazać majestat Boga objawiający się w ruchu nieba, którego początek jest na wschodzie; po drugie dlatego, że raj ziemski istniał na wschodzie, a my usiłujemy do niego powrócić; po trzecie dlatego, że Chrystus, który jest światłem świata został przez proroka Zachariasza nazwany Wschodem; po czwarte wreszcie dlatego, że stamtąd ostatniego dnia przyjdzie On, według słów Ewangelii świętego Mateusza: Jak błyskawica pojawia się od wschodu i jaśnieje aż na zachód, tak będzie z przyjściem Syna Człowieczego.

Z czasem nasi przodkowie odeszli od reguły orientu, zarówno w pochówkach, jak i budownictwie sakralnym. Wracając do cmentarzyska markowickiego, zauważyłem, ze wśród licznie odkrytych pochówków znajduje się zaledwie kilka niezorientowanych i jak dotychczas jeden pochówek, chyba poprzedzający epokę, gdyż ciało zmarłego zostało złożone w grobie w pozycji embrionalnej.

Domniemywać też  możemy, że był to pochówek antywampiryczny, czyli taki, który został poddany zabiegowi, którego celem, zgodnie z dawnymi wierzeniami, rozpowszechnionymi zwłaszcza na obszarach słowiańskich, było zapobieżenie wyjścia z grobu osoby uznawanej przez współplemieńców, czy współmieszkańców za wampira.

Przy tym zjawisku, stosowany był pochówek z twarzą skierowaną do dołu. Towarzyszyło mu skrępowanie zwłok sznurami i pochowanie w pozycji embrionalnej, odcięcie głowy, przyciśnięcie zwłok głazem lub przebicie klatki piersiowej ostrym przedmiotem.

Jak dotąd – według mojego rozeznania - nigdzie na naszym terenie nie odkryto takiego nagromadzenia w jednym miejscu pochówków. Wstępnie, jak usłyszeliśmy z ust kierownika ekipy archeologicznej, cmentarzysko to, datowane na schyłek X, a być może i VIII wiek, wpisuje się wyśmienicie w szerszy kontekst zjawisk charakterystycznych dla okresu budowy zrębów państwowości na terenie Kujaw Zachodnich. Był to czas intensyfikacji szeroko rozumianych kontaktów militarnych, gospodarczych, ale i rodowych pomiędzy Kujawami a Wielkopolską, być może ich sąsiadami, co wymownie symbolizuje znalezienie monety z XI wieku na tymże cmentarzysku.

Cmentarzysko z Markowic stanie się niewątpliwie przedmiotem opracowań naukowych, które dokonają pracownicy placówek naukowo-badawczych naszego regionu. Ich wynik da nam pełen obraz żywota wczesnośredniowiecznych markowiczan. W pobliżu tak wielkiego cmentarza znaleziono również pozostałości osady, datowanej od epoki kamienia po średniowiecze - jest to również ciekawe znalezisko.

Całość w obrazie - fotografii dokumentował Heliodor Ruciński

Wszelkie sugestie są moimi domniemaniami i jak wspomniałem, tylko naukowcy mogą dać pełne światło odkryciu. Dodam, że ekipa archeologów korzystała z gościnności parafii markowickiej i kustosza sanktuarium ks. prałata Jacka Dziela. W pomieszczeniach poseminaryjnych mieszkali i raczyli się doskonałą kuchnią. Korzystali również ze wspaniałych warunków rekreacyjnych.

Skarby markowickie