Strzeleńska pastorówka

Dobiega końca remont budynku przy ulicy Powstania Wielkopolskiego 6, tzw. pastorówki. Pozostały jeszcze do wykonania drobne prace kosmetyczno-porządkowe, które już nie zmienią wyglądu tego jakże uroczego pod względem architektonicznym obiektu. Całość prezentuje się znakomicie - budowlańcy zatarli ślady wieloletnich zaniedbań i niegdysiejsza szpetota zmieniła się w piękną księżniczkę. Budynek ma 121 lat i w grupie obiektów otoczonych ochroną konserwatorską zajmuje poczesne miejsce. Jest świadkiem wielu ważnych wydarzeń w dziejach naszego miasta, śladem minionej wielokulturowości Strzelna. Dużo i długo można byłoby opowiadać o tym miejscu, a cofając się do lat poprzedzających wystawienie nowej pastorówki, również o ludziach tutaj mieszkających. Prawdopodobnie w tym miejscu stała wcześniejszy obiekt, jednakże niestety nie zachował się jej opis. Jedyny ślad po tym pierwszym, również murowanym budynku zapisany został na mapie z planem miasta z 1832 roku. Skąd zaś się wzięła ta nazwa - pastorówka? Otóż od funkcji jaką ów pełnił, a był to budynek plebani, czyli biura parafii ewangelicko-augsburskiej i mieszkanie pastorów. W powszechnym użyciu nazwa funkcjonowała do końca lat 40. minionego stulecia, do czasu kiedy to w jej murach znalazła swoją siedzibę Szkoła Zawodowa - zawodówka, jak ją potocznie nazywano.

Dom pastorów parafii ewangelicko-unijnej w Strzelnie to dość masywna siedmioosiowa bryła parterowego budynku na wysokim podpiwniczeniu z dużym komunikacyjnym tarasem frontowym i użytkowym poddaszem, nakrytym naczółkowym, dwuspadowym dachem ceramicznym. Na osi frontowej poddasza znajduje się mansarda z trójkątnym frontonem i datą roczną budowy pastorówki - 1903. Większa i dwuosiowa mansarda, dająca wrażenie drugiego piętra, ulokowana jest symetrycznie po drugiej stronie dachu - od podwórza. W frontowej połaci dachowej po obu stronach mansardy znajdują się dwie niewielkie lukarny, doświetlające przestrzeń poddasza. Znajdujące się na osi środkowej wejście główne zostało zamurowane. Funkcję wejścia pełni obecnie na trzeciej wschodniej osi przebudowany otwór okienny. Swą architekturą budynek przypomina podmiejski dworek. Stara numeracja dowodzi, że w tym samym miejscu stał wcześniejszy budynek. Po 1974 roku cały obiekt uległ daleko idącemu przeobrażeniu związanemu z przystosowaniem wnętrz do spełniania funkcji lokali czynszowych. Oszpeciły go przypięte do szczytów kominy, a jego estetyka, podobnie jak wielu domów komunalnych nie przedstawiała się ciekawie.

Już w 1788 roku w Strzelnie utworzono parafię ewangelicką, która była jedną z pierwszych w całym ówczesnym powiecie inowrocławskim. Parafia w samym Inowrocławiu powstała dopiero w 1818 roku. Do tego czasu tamtejsi ewangelicy nie tworzyli parafii, lecz korzystali z posługi duchowieństwa protestanckiego z Torunia, Lipna, Strzelna i Łabiszyna, którzy świadczyli ją po domach prywatnych - rozdawanie Wieczerzy Pańskiej. W 1791 roku erygowano pierwszą w Strzelnie świątynię ewangelicką - dom modlitewny, który wkrótce stał się pierwszym strzeleńskim zborem ewangelickim. Wybudowany on został techniką szachulcową na parceli przy ul. Ścianki (współczesny nr 1).

Z lat 1819-1874 zachowały się duplikaty Kirchenbuchów, czyli ewangelickich Ksiąg kościelnych z pieczęcią parafii i datą roczną 1791 - w której otoku widnieje napis: Protestantische Kirche Siegel - Pieczęć Protestanckiego Kościoła, a pod orłem: zu Strzelno in West Preuss - Strzelno Prusy Zachodnie. Duplikaty te wykonał pastor Findeisen i z nich wynika, że pierwszy pastor strzeleński Johan David Neander rejestrował urodzenia, śluby i zgony z 58 miejscowości, a m.in. z: Chełmc, Kruszwicy, Kwieciszewa, Gębic, Mogilna, Strzelna…

A teraz kilka słów o mieszkańcach, czyli pastorach strzeleńskiej parafii protestanckiej. Oczywiście wszyscy oni byli Niemcami, z których pierwszym był do połowy lipca 1824 roku Johan David Neander. Wiemy, że po Strzelnie zamieszkał w Trzemesznie i tam w wieku 80 lat 26 stycznia 1840 roku dokonał żywota. Od połowy lipca 1824 roku do października 1825 roku zastępstwo pełnił pastor Friedrich Wilhelm Krupiński z Inowrocławia. Po nim nastał przybyły z Grabowa w powiecie wyrzyskim Carl Gottlieb Findeisen, który zarządzał parafią od listopada 1825 roku do 1869 roku. Zmarł 18 stycznia 1873 roku. Kolejnym pastorem był przybyły z Szydłowca w ówczesnym powiecie witkowskim Friedrich Heinrich August Kühne, który w Strzelnie administrował w latach 1870-1884. Zmarł 26 lutego 1884 roku. Po nim pastorem został przybyły z Pakości Johann Friedrich Otto Naatz, sprawując tutaj swój urząd w latach 1885-1899. Zaledwie trzy lata pastorował tutaj Max Meister (1899-1902), który do Strzelna trafił z Sadek w powiecie wyrzyskim. Po nim parafię objął przybyły z Zaniemyśla w powiecie średzkim pastor Theodor Krieger i zamieszkiwał tutaj w latach 1902-1911. Ostatnim pastorem przed wybuchem II wojny światowej był Emil Mix, który swój urząd sprawował w latach 1912- 1939. Urodził się on 28 grudnia 1875 roku. Po wybuchu wojny został on internowany i w pieszym konwoju wycieńczony dotarł do Łodzi. Tam 20 września 1939 roku w Domu Diakonisek dokonał żywota. W czasie okupacji Strzelna było tutaj jeszcze dwóch pastorów, a mianowicie w latach 1939-1942 sędziwy i emerytowany pastor dr Karl Greulich (1869-1946) z poznańskiej Kreuzkirche (1896-1932) - wielki chórmistrz, redaktor, muzyk, kompozytor. Po 1932 roku, przez kilka lat, był pastorem kościoła ewangelickiego w Miedzichowie, a następnie w Budzyniu. Ostatnim pastorem strzeleńskim był Theodor Mielke 1942-1945. Po opuszczeniu Strzelna przed nacierającym frontem wschodnim ślad po nim zaginął.