Tabaczyńscy z Ciechrza

Podczas styczniowej kwerendy bibliotecznej, przeglądając rocznik „Dziennika Kujawskiego“ z 1930 r. trafiłem na krótką informację o Piotrze i Mariannie Tabaczyńskich z Ciechrza. Przykuła ona moją uwagę, gdyż opatrzona była zdjęciem i opisem mówiącym o tym, że małżonkowie Piotr i Marianna z Lewandowskich Tabaczyńscy z Ciechrza, powiatu strzelińskiego, świętują złote gody małżeńskie - obchodzili je 6 września 1930 r. Przy tej okazji przypomniałem sobie, że przed laty wpadła w moje ręce inna wiadomość, mówiąca o wysokiej rangi oficerze Wojska Polskiego noszącym to samo nazwisko i pochodzącym właśnie z Ciechrza. I tak od nitki do kłębka zacząłem gromadzić anonse i informacje, by ostatecznie usiąść i napisać kolejną kartkę z dziejów wsi Ciechrz.

Tabaczyńscy pochodzili ze Słońska pod Inowrocławiem. Senior rodu Piotr urodził się w 1856 r. jako syn Mikołaja i Marii z domu Kujawa. W wieku 24 lat w 1880 r. zawarł związek małżeński z pochodzącą spod Gniewkowa Marią Lewandowską, córką Jakuba i Marii z Wojciechowskich. Po ślubie oboje gospodarzyli w Słońsku, a kiedy nadarzyła się okazja, pod koniec lat 90. XIX w., po 1897 r. nabyli duże gospodarstwo rolne w Ciechrzu i tutaj zamieszkali. W 1903 r. Piotr wymieniony został w Księdze adresowej, jako gospodarz zamieszkały w Ciechrzu. Małżonkowie wychowali sześcioro dzieci. Najstarszy, Stanisław ur. 22 października 1881 r. w Słońsku, ciężko ranny na froncie I wojny światowej zmarł w lazarecie w Lublińcu na Śląsku 6 grudnia 1914 r. Spośród pozostałych dzieci chlubę szczególną przyniósł rodzinie syn Franciszek, późniejszy major Wojska Polskiego, a syn Wacław, został sołtysem Ciechrza. O obu braciach dzisiaj kreślę zdań kilka.   

Pierwszy z braci, Franciszek Tabaczyński był ofiarą zbrodni katyńskiej. Został rozstrzelany wiosną 1940 r. w Charkowie. Mianowany pośmiertnie 5 października 2007 r. przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego na stopień podpułkownika.

Urodził się 11 września 1897 r. w Słońsku pod Inowrocławiem. Wkrótce po przyjściu na świat rodzice przenieśli się do Ciechrza, gdzie zaczęli gospodarować na dużym gospodarstwie rolnym. Tutaj Franciszek rozpoczął naukę w miejscowej szkoły ludowej. W nauce przewyższał swoich kolegów i rodzice postanowili oddać go na dalsze kształcenie do gimnazjum humanistycznego w Gnieźnie. Tam włączył się w działalność konspiracyjną, zostając członkiem Towarzystwa im. Tomasza Zana i Tajnej Organizacji Niepodległościowej.

Naukę przerwało mu powołanie do armii niemieckiej. Walczył na froncie francuskim, przebywając tam dwa lata. Po zakończeniu działań wojennych, 11 listopada 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego. Wcielony został do III batalionu 2. Pułku Piechoty Legionów, w którego szeregach walczył na wojnie polsko-bolszewickiej. W jej trakcie został dwukrotnie ranny. W latach 1919–1920 awansował z kaprala na podporucznika, dowódcę kompanii karabinów maszynowych.

Po zakończeniu działań wojennych został przeniesiony do 8. Pułku Piechoty Legionów. Następnie od 1923 r. służył w 57. Pułku Piechoty, w randze porucznika jako dowódca kompanii. W 1924 r. został awansowany na stopień kapitana i objął stanowisko dowódcy łączności 57. Pułku Piechoty. 17 grudnia 1931 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 roku i 53. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 23 marca 1932 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy batalionu. 31 sierpnia 1935 r. został przesunięty na stanowisko kwatermistrza pułku. W roku następnym został awansowany na stopień majora.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej służył w Ośrodku Zapasowym 26. Dywizji Piechoty jako dowódca batalionu marszowego 10 pp. w Łowiczu. Ośrodek Zapasowy ewakuował się przez Warszawę - Lubaczów - Niemirów - Żółkiew. Wzięty do niewoli przez sowietów został osadzony w Starobielsku. Dopełnił losu polskich oficerów. Wiosną 1940 r. został bestialsko zamordowany w Charkowie. Figuruje na liście straceń, poz. 3348.

Major Franciszek Tabaczyński w swojej karierze wojskowej był wielokrotnie odznaczany. Wsławił się w bojach z bolszewikami za co został odznaczony: Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari nr 684, trzykrotnie Krzyżem Walecznych oraz Medalem Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 „Polska Swemu Obrońcy“. Nadto na jego piersi zawisły: Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Medal za Ratowanie Ginących (1934), Odznaka za Rany i Kontuzje oraz Państwowa Odznaka Sportowa.

Drugi z braci Wacław Tabaczyński, wyróżnił się na niwie działalności społeczno-gospodarczej w powiatach strzeleńskim i mogileńskim. Był światłym i dobrym rolnikiem. Gospodarzył po rodzicach w Ciechrzu. W 1928 r. piastował funkcję wiceprzewodniczącego Obwodowej Komisji Wyborczej w Ciechrzu i był członkiem Okręgowej Komisji Wyborczej Okręgu IV Strzelno-Północ. Od 1930 r. piastował funkcję sołtysa wsi Ciechrz oraz przewodniczącego Komitetu Gminnego WFiPW w Ciechrzu. Po dziś we wsi znajduje się widoma pamiątka jego działalności, a jest nią strzelnica sportowa, obecnie użytkowana przez Koło Łowieckie „Szarak“ w Strzelnie. Strzelnica została wybudowana na gruncie gminnym w pobliżu stawu. Długość obiektu, według ówczesnej informacji, miała wynosić 200 m. Przy budowie szczególnie zaangażowany był sołtys i prezes PWiWF Wacław Tabaczyński.

Uroczyste poświęcenie i oddanie do użytkowania strzelnicy nastąpiło 1 czerwca 1930 r. Było to niezapomniane i latami przez mieszkańców przypominane święto. Uczestniczyło w nim 300 członków PWiWF, a nadto Straż Pożarna, Bractwo Kurkowe ze Strzelna oraz zastępy Towarzystw Powstańców i Wojaków z Bronisławia i Strzelna. Oprawę całości dawała orkiestra 59. Pułku Piechoty Wielkopolskiej z Inowrocławia. W karnym szyku, w pochodzie wszyscy zebrani udali się na mszę św. do Rzadkwina. Po mszy odbyła się defilada, którą odebrał starosta strzeleński Włodzimierz Baranowski. Przed samym poświęceniem ks. prob. Sołtysiński przemówił do zebranych, a po czynnościach liturgicznych starosta Baranowski przeciął wstęgę, otwierając tym samym strzelnicę. Po tej części chór miejscowy odśpiewał pieśń „Nad Wartą, hej nad Wartą niezłomna czuwa straż“. W uroczystości wziął również udział mjr Stanisław Tworzydło, jako przedstawiciel Dowództwa VIII Okręgu Korpusu. Po strzelaniu honorowym odbyły się zawody lekkoatletyczne i strzelanie konkursowe.

Kierowana przez Tabaczyńskiego PWiWF wyróżniona została pochwałą Gminnego Komitetu PWiWF. Przy tej okazji podkreślono szczególne zasługi przewodniczącego Wacława Tabaczyńskiego z Ciechrza pośród wszystkimi Gminnymi Komitetami PWiWF powiatu strzeleńskiego i postawiono go jako wzór działalności dla wszystkich Gminnych Komitetów. Sołtys Tabaczyński od 1933 r. był sekretarzem Kółka Rolniczego w Strzelnie, zasiadając w jego zarządzie pośród okolicznymi ziemianami. W tym też roku został członkiem Komitetu Obywatelskiego Pożyczki Narodowej na Powiat mogileński.