Dzień Przewodnika - zwiedzanie i wykłady o powstaniu i sarmatach

W niedzielę 25 lutego strzelnianie, a także goście z Gniezna, Kruszwicy i szeroko pojętego regionu w ramach Międzynarodowego Dnia Przewodnika Turystycznego mieli okazję do darmowego zwiedzania naszych zabytków i wysłuchania dwóch prelekcji. Organizatorami tego przedsięwzięcia były miejscowe: PTTK, Parafia, Muzeum, Biblioteka Miejska i TMMS.

Pomimo, że był to dzień święty i pora obiadu, który zapewne zatrzymał wielu oficjeli przy niedzielnym rosole, frekwencja dopisała wprost znakomicie. Na początek, tuż po południowej mszy św. bazylikę strzeleńską wypełnili miłośnicy historii i tajemnic skrywanych w murach ponorbertańskich budowli sakralnych i poklasztornych. Nasz strzeleński przewodnik i kustosz Damian Rybak w barwnej opowieści przybliżył dzieje strzeleńskie "prowadząc" wsłuchaną widownię przez romańskie średniowiecze i unikatowe rzeźby z epoki, po barwny i bogaty barok.

Po ponad godzinnym zwiedzaniu uczestnicy "wycieczki" przybyli do Biblioteki Miejskiej, wypełniając jej mury po brzegi. Tutaj przy cieście, gorącej herbacie i kawie, rozgrzewając swoje nieco przemarznięte ciała, wysłuchano dwóch prelekcji. Pierwszą wygłosiłem ja, mówiąc o Powstaniu Wielkopolskim w Strzelnie i okolicy, o Wielkopolskim Krzyżu Powstańczym, o strzelnianach tym zaszczytnym odznaczeniem wyróżnionych, a także o przygotowaniach do obchodów 100. lecia odzyskania niepodległości i 100. lecia Powstania Wielkopolskiego. Przedstawiłem również listę powstańców wielkopolskich ze strzeleńskiego Koła ZWPN RP, którą publikuję poniżej.

Z ogromnym zainteresowaniem wysłuchano również prelekcji o sarmackich zwyczajach pogrzebowych zwanych pompa funebris. Opowiadali o o nich przewodnicy turystyczni z Gniezna Mirosława i Mirosław Dudko. A były to ceremonie przepełnione ówczesną symboliką, przy tym pełne przepychu. W ówczesnych kręgach elit rodzina i krewni zmarłego byli bardzo zaangażowani w pochówek nie szczędząc kosztów i czasu, a głównym wzorem do naśladowania były pogrzeby królewskie. W roku 1614 wydano Rituale Romanum, w którym zostało zapisane jak powinien wyglądać ceremoniał pogrzebowy.

Poniżej podaję listę członków Koła Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polski 1914-1919 w Strzelnie. Jest to pierwsza tak pełna lista uczestników Powstania Wielkopolskiego i walk niepodległościowych ze Strzelna i okolicy skompletowana przeze mnie. Dane pochodzą z Archiwum Państwowego  w Poznaniu.

1. Adamski Jan, ur. 31 maja 1895 r., kowal-maszynista, stopień wojskowy kapral, zamieszkały Strzelno Wybudowanie, członek Koła SWPN RP 1914-1919 od 15 lutego 1935 r.
2. Anielak Wacław, ur. 22 września 1996 r. w Stachocinie, urzędnik, starszy sierżant, Stodolna 18, od 1 maja 1934 r.
3. Baranowski Norbert, ur. 6 maja 1877 r., budowniczy, plutonowy, Raj 2, od 2 marca 1934 r.
4. Boesche Edmund, ur. 2 lipca 1877 r. w Gębicach, emeryt, sierżant, Inowrocławska 19, od 11 stycznia 1934 r., od 2 marca 1934 r.
5. Bruk Wacław, ur. 27. sierpnia 1888 r., urzędnik, kapral. Miradzka 11, od 2 marca 1934 r.
6. Brzezicha Marcin, ur. 22 października 1887 r. w Gorzycach, inkasent, szeregowy, Spichrzowa 5, od 2 marca 1934 r.
7. Budziszak Stanisław, ur. 15 lipca 1896 r. w Ostrowie, robotnik, kapral, Inowrocławska 18, od 20 grudnia 1934 r.
8. Bukowski Jan, ur. 5 marca 1897 r. w Pomianach, emeryt straży granicznej, starszy szeregowy, Inowrocławska 5 od 10 maja 1935 r.
9. Cieślewicz Wacław, ur. 27 września 1904 r. w Strzelnie, kupiec, starszy szeregowy, Strzelno, od 16 marca 1935 r.
10. Czubachowski Marcin, ur. 14 września 1889 r. w Mirosławicach, chorąży, Lipowa 8 (Leszno), od 2 marca 1934 r.
11. Dałkowski Jan, ur. 20 maja 1899 w Wielichowie, kierownik szkoły, kapra; podchorąży, Strzelno, 18 marca 1935 r.
12. Dembiński Roman, ur. 11 lutego 1894 r. inkasent miejski, szeregowy, Powstania Wielkopolskiego 11, od 14 sierpnia 1934 r.
13. Drożdzyński Franciszek, ur. 9 października 1882 r. w Kołodziejewku, robotnik, szeregowy, Ciencisko, od 15 lutego 1936 r.
14. Dymel Stanisław, ur. 10 kwietnia 1884 r. w Strzelnie, zdun, Szeroka 16, od 18 kwietnia 1934 r.
15. Dziminiak Antoni, ur. 11 lutego 1870 r. w Strzelnie, murarz, starszy szeregowy, Strzelno, od 27 grudnia 1934 r.
16. Filipiak Leon, ur. 14 września 1890 r. w Cieślinie, rolnik, Bronisław, od 19 kwietnia 1934 r.
17. Gałęzewski Adolf, ur. 14 kwietnia 1860 r. w Wylatowie, robotnik, szeregowy, Sibila, od 28 kwietnia 1934 r.
18. Gałęzewski Józef, ur. 13 lutego 1900 r. w Strzelnie, drukarz, chorąży, Inowrocław 59 Pułk Piechoty, od 15 października 1935 r.
19. Glasner Franciszek, ur. 4 września 1889 r. w Strzelnie, cieśla, Powstania Wielkopolskiego, od 18 kwietnia 1934 r.
20. Glasner Karol, ur. 15 grudnia 1865 r. w Mogilnie, dyplomowany mistrz ślusarski-mechanik, starszy szeregowy, Inowrocławska 21, od 25 stycznia 1934 r.
21. Głowacki Apolinary, ur. 2 lipca 1883 r. w Kamieńcu, kupiec, sierżant, św. Ducha, od 1 marca 1934 r.
22. Głuszek Józef, ur. 15 stycznia 1878 r. w Młynach, rolnik, szeregowy, Powstania Wielkopolskiego, od 16 kwietnia 1934 r.
23. Gołach Kazimierz, ur. 28 lutego 1899 r. w Młynach, robotnik, starszy szeregowy, Szeroka 3, od 19 kwietnia 1934 r.
24. Gręzicki Franciszek, ur. 7 sierpnia 1898 r., inwalida wojenny, szeregowy, Stodolna 12, od 23 października 1934 r.
25. Górecki Władysław, ur. 25 maja 1897 r. w Ludzisku, woźny, starszy szeregowy, Lipowa 4, od 19 kwietnia 1934 r.
26. Hanasz Stanisław, ur. 19 kwietnia 1898r., inspektor, szeregowy, św. Ducha 1, od 2 marca 1934 r.
27. Hoffmann Jan, ur. 2 lutego 1865 r. w Strzelnie, drogerzysta, Szeroka 12, od 15 kwietnia 1934 r.
28. Jankowski Jan, ur. 4 stycznia 1887 r. w Strzelnie, pomocnik kancelaryjny Sądu Grodzkiego w Strzelnie, starszy szeregowy, Strzelno, od 18 marca 1935 r.
29. Janowski Józef, ur. 1 sierpnia 1890 r. w Młynach, emeryt szeregowy, Jadowniki od 8 marca 1835 r.
30. Jaworski Józef, ur. 26 lutego 1899 r. w Młynicach, robotnik, szeregowy, Młynice, od 15 lutego 1936 r.
31. Kaczmarek Stanisław, 18 marca 1901 r. w Rzeszynie, starszy szeregowy, Rynek 18, od 14 lutego 1936 r.
32. Kasprowicz Nikodem, ur. 11 września 1883 r. w Kcyni, malarz, Szeroka 2, od 2 marca 1934 r.
33. Klein Kazimierz, ur. 25 lutego 1878 r., robotnik, starszy szeregowy, Szeroka 7, od 20 grudnia 1934 r.
34. Kolczyński Michał, ur. 20 sierpnia 1884 r. w Strzelnie, rolnik, sierżant, Strzelno, od 27 grudnia 1934 r.
35. Koncikowski Jan, ur. 26 czerwca 1894 r. w Strzelnie, listonosz, starszy strzelec, Targowisko 1, od 19 kwietnia 1934 r.
36. Kościelny Sylwester, ur. 22 maja 1895 r. w Wielowsi, rzeźnik, starszy szeregowy, Bronisław, od 21 sierpnia 1934 r.
37. Kotecki Jakub, ur. 18 maja 1893 r. w Strzelnie, robotnik, szeregowy, Cestryjewska 11, od 2 marca 1934 r.
38. Kozłowski Franciszek, 16 lipca 1889 r. w Kostrzynie, emeryt, kapral, Stodolna 14, od 19 kwietnia 1934 r.
39. Kozłowski Stanisław, ur. 4 kwietnia 1872 r. w Polanowicach, pracownik kolejowy, Polna 3, od 18 kwietnia 1934 r.
40. Królak Józef, zam. 19 lutego 1898 r. w Żegotkach, plutonowy, Rzadkwin, od 16 marca 1935 r.
41. Krzemionka Józef, ur. 3 kwietnia 1868 r. w Dziennicach, robotnik, szeregowy, Cegiełka, 2 grudnia1934 r.
42. Kulasik Ignacy, ur. 18 września 1899 r. w Młynach, robotnik, szeregowy, Powstania Wielkopolskiego 18, od 15 stycznia 1935 r.
43. Lechowski Czesław, ur. (?), pomocnik zegarmistrza, szeregowy, św. Ducha, od 14 kwietnia 1936 r.
44. Lewandowski Tomasz, ur. 27 listopada 1881 r. w Nowej Wsi, robotnik, szeregowy, Miradzka 9, od 15 maja 1934 r.
45. Linettej Szymon Jan, ur. 9 października 1998 r. w Kcyni, ekspedient pocztowy, kapral, Ogrodowa 6, od 16 kwietnia 1934 r.
46. Łyczyński Tadeusz, ur. 17 września 1901 r. w Grodzisku, lekarz dr medycyny, starszy szeregowy, Rynek, od 19 października 1934 r.
47. Malicki Józef, ur. 15 grudnia 1885 r. robotnik, starszy szeregowy, Stodolna 3, od 5 marca 1934 r.
48. Malicki Karol, ur. 31 sierpnia 1892 r. w Rzadkwinie, kołodziej, starszy szeregowy, Strzelce, od 16 marca 1935 r.
49. Matuszewski Ludwik, 24 sierpnia 1876 r. w Żegotkach, ziemianin, szeregowy, Żegotki, od 10 lutego 1935 r.
50. Mazurkiewicz Szczepan, ur. 4 grudnia 1894 r., cieśla, plutonowy, Kościelna 12, od 2 marca 1934 r.
51. Meyer Hieronim, ur. 18 stycznia 1891 r. w Bydgoszczy, mistrz malarski starszy szeregowy, Rynek 97, od 23 października 1934 r.
52. Mikołajczak Tomasz, ur. 3 grudnia 1886 r. w Janowcu, robotnik, szeregowy, Sibila, od 17 stycznia 1935 r.
53. Milak Stanisław, ur. 8 kwietnia 1895 r. w Strzelnie, listonosz, starszy szeregowy, Polna 9, od 18 kwietnia 1934 r.
54. Młynek Józef, ur. 20 października 1900 r. w Bielsku, robotnik, Stodolna, od 20 kwietnia 1934 r.
55. Murlik Kazimierz, ur. 27 października 1893 r. w Bielsku, mechanik, Szeroka 5, od 2 marca 1934 r.
56. Musiałkiewicz Józef, ur. 14 stycznia 1899 r. w Strzelnie, kupiec, sierżant, św. Ducha 2, od 20 kwietnia 1935 r.
57. Nadolny Wojciech, ur. 17 kwietnia 1891 r. w Młynach, krawiec, kapral, Młyny od 27 lipca 1934 r.
58. Nowak Jakub, ur. 22 lipca 1894 r. w Strzelnie, dekarz, wachmistrz, Szeroka 5, od 19 kwietnia 1934 r.
59. Nowak Jan, ur. 19 czerwca 1889 r. w Strzelnie, robotnik, plutonowy, Strzelno, od 23 lutego 1935 r.
60. Nowak Szczepan, ur. 12 grudnia 1893 r. w Ciechrzu, ślusarz, kapral, Targowisko 1, od 2 marca 1934 r.
61. Nowakowski Jan, ur. 23 kwietnia 1885 r. w Młynach, robotnik, szeregowy, Młyny, od 4 lutego 1935 r.
62. Orchowski Walenty, ur. 27 stycznia 1888 r. w Gaju, emeryt, Inowrocławska 28, od 18 kwietnia 1934 r.
63. Osiński Franciszek, ur. 10 października 1885 r. w Strzelnie, kupiec, podoficer, Strzelno, od 1 lutego 1935 r.
64. Paczkowski Sylwester, ur. 18 listopada 1895 r. w Turzanach, kupiec, kapral, Rynek 21, od 18 lutego 1934 r.
65. Pankowski Aleksy, ur. 17 lipca 1894 r. w Pakości, kierownik tartaku w Miradzu, Miradz, od 1 lipca 1934 r.
66. Parada Paweł, ur. 5 listopada 1877 r. w Łęgu, woźnica, szeregowy, Lipowa 4, od 1 czerwca 1934 r.
67. Paternoga Antoni, 14 stycznia 1877 r. w Chełmcach, rolnik, szeregowy, Strzelno, od 2 listopada 1935 r.
68. Piątkowski Wiktor, ur. 30 lipca 1887 r. w Kiszewie, kupiec, sierżant sztabowy, Plac Marszałka Piłsudskiego 2, od 1 lipca 1934 r.
69. Przybysz Jan, ur. 26 maja 1891 r. w Inowrocławiu, zawiadowca stacji, sierżant, Strzelno, od 16 stycznia 1935 r.
70. Józef Rutkowski, ur. 22 lutego 1896 r. w Ostrowie w powiecie strzeleńskim, chorąży, ul. Inowrocławska 5, od 5 maja 1936 r.
71. Skibski Michał, ur. 23 września 1870 r. w Nowej Wsi, budowniczy miejski, starszy szeregowy, Spichrzowa 8, od 19 kwietnia 1934 r.
72. Skowron Stanisław, ur. 22 września 1898 r. w Sławsku, sekretarz, sierżant, Lipowa 3, od 19 kwietnia 1934 r.
73. Skowroński Józef, ur. 19 kwietnia 1873 r. w Głogowej, robotnik, sanitariusz, Cegiełka, od 6 maja 1934 r.
74. Sobociński Michał, ur. 16 września 1898 r. w Lenartowie, robotnik, Berlinek, od 1 maja 1834 r.
75. Stachuła Stanisław, ur. 29 września 1898 r. w Kiełkowie, cukiernik, plutonowy, św. Ducha 11, od 15 lutego 1936 r.
76. Strzelecki Jan, ur. 24 kwietnia 1899 r.  kapral, Stodolna 5, od 2 marca 1934 r.
77. Strzelecki Szczepan, ur. 4 grudnia 1868 r. w Ciencisku, dekarz, Strzelno, od 4 marca 1935 r.
78. Szafrański Jan, ur. 15 września 1891 r. w Płonkówku, rządca rolny, chorąży, Szeroka 20, od 1 marca 1934 r.
79. Szczepański Jan, ur. 25 grudnia 1865 r. w Dąbrowie Biskupiej, mistrz blacharski, szeregowy, św. Ducha 13, od 16 kwietnia 1934 r.
80. Świątkiewicz Ignacy, ur. 3 lipca 1871 r. w Strzelnie, mistrz siodlarski, szeregowy, Rynek, od 16 lutego 1936 r.
81. Świątkowski Jan, ur. 5 maja 1885 r. w Jeziorkach, palacz, kapral, Cestryjewska 25, od 8 lutego 1936 r.
82. Tarczewski Stanisław, ur. 5 września 1895 r. w Strzelnie, robotnik, szeregowy, Olac Świętokrzyski 3, od 19 kwietnia 1934 r.
83. Tobolewski Zygmunt, ur. 1 kwietnia 1896 r. w Jankowie, urzędnik skarbowy, Mogilno ul. Ogrodowa 4, od 26 lutego 1934 r.
84. Trzecki Stanisław, ur. 3 maja 1880 r. w Strzelnie, dekarz, kapral, Ślusarska 4, od 15 lutego 1936 r.
85. Trzoska Roman, ur. 25 lutego 1878 r. w Strzelnie, urzędnik państwowy, kapral, (mieszkał w Starogardzie ul Hallera 38), od 1 lipca 1934 r.
86. Tylkowski Ignacy, ur. 6 lipca 1900 r. w Zbytowie, księgowy, podchorąży, Magazynowa 7, od 18 maja 1934 r.
87. Wieliński Andrzej, ur. 1 listopada 1893 r. w Strzelnie, cieśla, plutonowy, Cestryjewska 16, od 4 listopada 1934 r.
88. Witkowski Jakub, ur. 11 lipca 1875 r. w Biskupicach, robotnik, szeregowy, Stodolna 17, od 15 marca 1934 r.
89. Witkowski Jan, ur. 5 września 1872 r. w Kwiatkowie, robotnik, szeregowy, Cestryjewska 13, od 2 marca 1934 r.
90. Wiśniewski Jan, ur. 29 kwietnia 1892 r. w Strzelnie, robotnik, plutonowy, Magazynowa 7, od 20 kwietnia 1934 r.
91. Wojciechowski Kazimierz, ur. 10 sierpnia 1863 r. kupiec, Strzelno, od 3 lutego 1936 r.
92. Ziętara Franciszek, ur. 9 sierpnia 1890 r. w Janikowie, emeryt, plutonowy, Gębice Rynek 105, od 4 listopada 1934 r.

Nie jest to lista wszystkich powstańców, a określenie jej jako kompletna dotyczy tych osób, które były członkami Związku Weteranów Powstań Narodowych RP. W Strzelnie były jeszcze dwa stowarzyszenie powstańcze. Pierwszą organizacją kombatancką skupiającą strzelnian walczących w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 był powstały w 1920 r. Związek Uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. Drugą organizacją założoną w 1928 r. był  Związek Powstańców Wielkopolskich.

Niestety nie zachowały się archiwa tych dwóch organizacji, dlatego pracuję nad skompletowanie ich składów. Dodam, że wielu wojskowych nie mogło należeć do związków powstańczych, dlatego na listach tych wielu powstańców nie zostało wymienionych. Dopiero mogli wstępować do organizacji kombatanckich po przejściu w stan spoczynku.

Około 170 strzelnian zostało odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Właśnie pracuję nad książką im poświęconą, obok książki o mogilnianach, których było około 280. Proszę o cierpliwość, a wszystkie zasłużone osoby znajdą swoje godne wyróżnienie na kartach książki.