Powstańcy wielkopolscy z Wójcina

Wójcin - widok od strony dworu Skrzydlewskich.

Poszukują źródeł do dziejów Powstania Wielkopolskiego w Strzelnie i okolicy trafiłem dawno temu na przedwojenny artykuł mówiący o kultywowaniu tradycji powstańczej we wsi Wójcin w byłym powiecie strzeleńskim. Jego waga jest na tyle cenna, że wymieniono w nim szereg mieszkańców, którzy polegli na frontach I wojny światowej, a także powstaniec, który brał udział w tym zwycięskim, wielkim zrywie Wielkopolan. Po niewielkich, językowo-stylistycznych poprawkach pragnę zacytować artykuł w całości.

Na szlaku byłej granicy zaborców.

(Od naszego specjalnego sprawozdawcy.)

Niezwykłą uroczystość przeżyli mieszkańcy Wójcina, położonego w powiecie strzeleńskim, niedaleko byłej granicy niemiecko-rosyjskiej. W niedzielę, 14 sierpnia 1927 r. odbyło się tam uroczyste poświęcenie sztandaru miejscowego Towarzystwa Powstańców i Wojaków oraz odsłonięcie pomnika poległych w latach 1914-1920 r. i powstańcowi z 1919 r., który zginął w walce o niepodległość naszej Ojczyzny.

Bramy tryumfalne przystrojone w zieleń i domy udekorowane chorągwiami narodowymi nadawały Wójcinowi szatę odświętną. Już z samego rana przybywały delegacje różnych organizacji z sąsiednich miejscowości, ze sztandarami i przedstawiciele władz oraz ze sfer obywatelskich. Przy dźwiękach orkiestry 59. Pułku Piechoty z Inowrocławia uformowany w czwórki pochód, ruszył marszem wojskowych do kościoła parafialnego. W świątyni ks. proboszcz [Romuald] Sołtysiński z Siedlimowa odprawił mszę św. i poświęcił nowo ufundowany sztandar. W trakcie, do braci powstańców wygłosił wzruszające do łez okolicznościowe kazanie, wskazując na symboliczne znaczenie sztandaru. Pienia kościelne w tym czasie wykonał chór kościelny pod batutą miejscowego organisty p. Szuberta.

Rodzicami chrzestnymi sztandaru byli pp.: kpt. rez. [Włodzimierz] Skrzydlewski z Wójcina, [Zofia Bronisława] Pętkowska z Kuśnierza, [Tadeusz] Pętkowski z Woli [Kożuszkowej], hr. [Maria] Kwilecka z Góry [z Gosławic folwark Góry], [Kazimierz] Taczanowski z Wilczyna, [Halina] Skrzydlewska z Wójcina, [Walenty] Gąsiorowski ze Strzelna, [Zofia] Maringe z Lenartowa, Kaźmierczak z Wójcina, Zbytniewska z Wójcina, Nawrocki z Nowej Wsi, Prykówna z Gaju. Po ceremoniach kościelnych pochód udał się z wieńcami na miejscowy cmentarz. Las sztandarów kościelnych i delegacji czynił wrażenie wielkiej procesji rozmodlonego tłumu. Po odśpiewaniu egzekwii, ks. prob. Sołtysiń­ski zdjął czarną zasłonę z pomnika, poświęcił go, poczym za duszę poległych w wojnach od 1914 do 1920 r. i powstańca z 1919 r. wspólnie z ludem odmówił modły. Orkiestra zaś odegrała ,,W mogile ciemnej", a chór kościelny odśpiewał ,,Na groby bracia na groby". Cicha łza z niejednej twarzy spływała, bo w tłumie tym znajdowali się bliscy krewni poległych. Oczom zgromadzonych przedstawił się pomnik skromny, lecz pięknie wykonany. Na płycie kamiennej złotymi zgłoskami wyryte są nazwiska poległych mieszkańców Wójcina i okolicy.

Jest to litania dość długa. W wojnach od 1914-1920 r. zginęli: Michał Wojdyński, Jan Wojdyński, Franciszek Nawrocki, Kazimierz i Wincenty Piechowscy, Andrzej i Bolesław Olszakowie, Leon i Bronisław Gąsiorowscy, Stanisław Molęda, Czesław Olszak, Marcin i Tomasz Morawscy, Szczepan Januszak, Jan Mielcarek, Wojciech Jakóbowski, Jan Szymański, Stanisław Puchała, Tomasz Nawrocki, Michał Kowalewski, Franciszek Ledzianowski, Jan Smól, Walenty Lewandowski, Franciszek Ptaszyński, Józef Kubiak, Tomasz Bukowski, Tomasz Barczak, Franciszek Janowski, Jó­zef Lewandowski, Józef Wawrzyniak, Stanisław Fołda. Stanisław Nawrocki, Jan Gabryszak i powstaniec, który poległ 8 lutego 1919 r. Michał Wojdyński [ur. 5 września 1900 r. w Wójcinie, szeregowy w 1 kompanii Pułku Grenadierów Kujawskich].

Pomnik na wójcińskim cmentarzu na mogile poległego powstańca Michała Wojdyńskiego i ku czci poległych wójcinian w latach 1914-1920. Foto. Marcin Kruszka. 

Złożone wieńce pokryły zielenią cały grobowiec. Pomnik ten został wykonany w pracowni rzeźbiarsko-kamieniarskiej p. B. Witkowskiego w Inowrocławiu. Około godziny 3 po południu w sali p. Janowskiego po wspólnym obiedzie odbyło się uroczyste posiedzenie, marszałkiem którego wybrano red. Kobierskiego. Pierwszy złożył życzenia ks. prob. Sołtysiński w imieniu Kółek Rolniczych pow. strzeleńskiego i ks. dziekana Szwarca ze Sławska, potem p. [Leonard Witold] Maringe z Lenartowa im. Kółka Rolniczego w Siedlimowie, p. kpt. rez. [Władysław] Skrzydlewski im. Kółka Rolniczego w Wójcinie i ofic. rez. ziem zachodnich, p. Puchałowa im. Towarzystwa Włościanek, p. Chyży im. Towarzystwa Powstańców i Wojaków z Woli kożuszkowej, prezes okr. dr Czapla z Inowrocławia, p. Wiśniewski im. Ochotniczej Straży Pożarnej z Wójcina, delegat Ochotniczej Straży Pożarnej z Wronowych, p. [Władysław] Trzecki im. Towarzystwa Powstańców i Wojaków ze Strzelna, delegat Hufca Wiejskiego z Kuśnierza i inni.

Marszałek jak i prezes miejscowy p. [Michał] Wągrowski podziękowali wszystkim za życzenia, poczym pod kierownictwem nauczyciela p. [Walerian] Prusa wystąpiły dzieci z deklamacjami i ze śpiewami, za Co obdarzono je rzęsistymi oklaskami. Dobre Wrażenie wywołała deklamacja ,,Reduty Ordona" p. Trzeckiego i śpiew Chóru Kościelnego pod batutą organisty p. Szuberta. Życzenia nadesłali: kierownik poczty z Mogilna p. Hoffman i ks. Dziennicki z Wilczyna oraz p. Taczanowska z Wilczyna. Po wyczerpaniu programu złożył życzenia red. Kobierski, który jako marszałek zamknął posiedzenie wspólnym odśpiewaniem ,,Roty" Konopnickiej. Następnie w ogrodzie p. Janowskiego odbył się koncert muzyczny, a wieczorem zabawa taneczna na sali, która trwała w miłym nastroju aż do białego rana.

Należy dodać jeszcze to, że podczas wrę­czania poświęconego sztandaru orderem Towarzystwa Powstańców i Wojaków zostali udekorowani ks. prob. Sołtysiński i p. Pętkowski z Woli [Kożuszkowej] za zasługi położone na polu przysposobienia wojskowego i podczas powstania w 1919 r. Tak oto wszystkie stany razem w uroczystości tej brały udział, wspólnie się popierając - byle tylko ku dobru państwa i narodu.

W nawiasach kwadratowych zamieściłem uzupełnienia własne. 

Poniżej podaję listę członków Koła Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polski 1914-1919 w Wójcinie. Jest to pierwsza tak pełna lista uczestników Powstania Wielkopolskiego i walk niepodległościowych z Wójcina i okolicy skompletowana przeze mnie. Dane pochodzą z Archiwum Państwowego  w Poznaniu.

1. Barczak Jan, ur. 10 maja 1898 r. w Gaju, rolnik, stopień wojskowy szeregowy, zamieszkały Wójcin,  członek Koła od 2 lutego 1935 r.
2. Bąk Wojciech, ur. 15 kwietnia 1895 r. w Gaju, cieśla, starszy szeregowy, Gaj, od 1 czerwca 1934 r.
3. Bidziński Konstanty, ur 26 lutego 1898 r. w Wilczogórze, malarz, plutonowy, Wilczyn, od 2 lutego 1935 r.
4. Bronka Jan, ur. 15 grudnia 1883 r. w Wilczogórze, robotnik, szeregowy, Wilczogóra, od 2 lutego 1935 r.
5. Cichowlas Józef, ur. 21 lutego 1896 r. w Bachorcach, urzędnik Gospodarczy, strzelec, Jeziora Wielkie, od 1 lutego 1935 r.
6. Ćwikliński Stefan, ur. 13 listopada 1899 r. w Kopydłowie, rolnik. szeregowy, Kopydłowo, od 2 lutego 1935 r.
7. Dąbrowski Stefan, ur. 14 kwietnia 1898 r. w Wilczynie, muzyk, plutonowy, Wilczyn, od 2 lutego 1935 r.
8. Draliński Wacław, ur. 8 października 1901 r., rolnik, ułan, (zam. Świętne pow. koniński), od 22 września 1934 r.
9. Drzazgowski Antoni, ur. 13 kwietni 1896 r. w Gaju, rolnik, szeregowiec, Gaj od 10 czerwca 1934 r.
10. Drzazgowski Józef, 30 grudnia 1881 r. w Gaju, rolnik, Gaj, od 15 stycznia 1935 r.
11. Figurski Józef, ur. 10 lutego 1885 r. w Złurku, robotnik rolny, kapral, Karolkowo, od 1 grudnia 1934 r.
12. Dzomiński Jan, ur. 20 kwietnia 1879 r. w Kolonii Kownaty, rolnik, szeregowy, Kolonia Kownaty, od 31 grudnia 1934 r.
13. Foterek Ludwik, ur. 10 sierpnia 1892 r., rolnik, kapral, Jeziora Wielkie, od 1 lipca 1934 r.
14. Hyży Franciszek, ur. 15 stycznia 1887 r. w Woli Kożuszkowej, robotnik, szeregowy, Wola Kożuszkowa, od 1 czerwca 1934 r.
15. Hyży Jan, ur. 13 maja 1881 r. w Woli Kożuszkowej, zagrodnik, Wola Kożuszkowa, od 1 czerwca 1934 r.
16. Jakubowski Ignacy, ur. 1 lipca 1898 r., robotnik, szeregowiec, Jeziora Wielkie, od 1 czerwca 1934 r.
17. Janicki Józef, ur. 27 lutego 1897 r. w Karolkowie, robotnik, kapral, Karolkowo, od 30 grudnia 1934 r.
18. Janicki Wacław, ur. 23 września 1891 r. w Czarkowie, kupiec, szeregowy, Wilczyn, od 1 lutego 1935 r.
19. Janowski Wojciech, ur. 13 marca 1876 r. w Gaju, restaurator, Wójcin, od 1 czerwca 1934 r.
20. Jędraszak Antoni, ur. 6 stycznia 1897 r. w Jeziorach Wielkich, rolnik, szeregowiec, Jeziora Wielkie, od 1 czerwca 1934 r.
21. Jędraszczak Kazimierz, ur. 22 lutego 1895 r. w Woli Kożuszkowej, rolnik, szeregowy, Wola Kożuszkowa, od 1 lipca 1934 r.
22. Jędrusiak Ludwik, ur. 3 sierpnia 1891 r., oglądacz mięsa, kapral, Wójcin od 1 czerwca 1934 r.
23. Kaczmarek Stefan, ur. 26 listopada 1881 r. w Witowiczkach, robotnik, kapral, Wójcin od 1 czerwca 1934 r.
24. Kamiński Józef, ur. 13 października 1897 r. w Jeziorach Wielkich, robotnik, starszy szeregowy, Jeziora Wielkie, od 1 czerwca 1934 r.
25. Kaźmierczak Piotr, ur. 20 czerwca 1894 r., rolnik, szeregowiec, Wójcin, od 1 lipca 1934 r.
26. Konieczka Jan, ur. 1860 r. w Kownatach w powiecie konińskim, rolnik Kownaty, od 1 czerwca 1934 r.
27. Konieczka Marcin, ur. 1860 r. w Karolkowie, rolnik, strzelec, Karolkowo, od 1 grudnia 1934 r.
28. Konieczka Stanisław, ur. 23 października 1896 r. w Wilczynie, robotnik, szeregowy, Wilczyn, od 1 lutego 1935 r.
29. Korzeniewski Stanisław, ur. 7 grudnia 1885 r. w Grzępach, mistrz kołodziej, sierżant, Wójcin od 1 lipca 1934 r. 
30. Kosiński Władysław, ur. 7 lutego 1902 r. w Słabencinie,  robotnik, szeregowy, Lenartowo, od 22 września 1934 r.
31. Kozłowski Józef, ur. 3 marca 1902 r. w Jeziorach Wielkich, piekarz, szeregowiec, Wójcin od 1 czerwca 1934 r.
32. Kubacki Michał, ur. 17 sierpnia 1878 r. w Pomianach, rolnik, szeregowy, Wójcin od 15 stycznia 1935 r.
33. Kubiak Michał, ur. 17 sierpnia 1878 r. Pomiany, zagrodnik, szeregowy, Wójcin, od 30 października 1934 r.
34. Kubiak Ignacy, ur. 25 czerwca 1895 r. w Nowej Wsi, zagrodnik, starszy szeregowy, Pomiany, od 1 lipca 1934 r.
35. Kulczak Leon, ur. 26 marca 1897 r. w Dankowie, rolnik, szeregowy, Wilczyn od 1 lutego 1935 r.
36. Laska Józef, ur. 31 grudnia 1895 r. w Pabianicach, ślusarz, szeregowy, Wilczyn, od 31 grudnia 1934 r.
37. Leszczyński Władysław, ur. 26 lipca 1901 r. w Nowej Wsi, zagrodnik, szeregowy, Nowa Wieś, od 1 lipca 1934 r.
38. Liskowski Stanisław, ur. 14 lutego 1880 r. w Kopydłówku, rolnik, szeregowy, Wilczyn, 1 grudnia 1934 r.
39. Ławniczak Piotr, ur. 28 czerwca 1900 r. w Zegrowku, listonosz, szeregowy, Włostowo, od 1 lipca 1934 r.
40. Maciejewski Wojciech, ur. 11 lutego 1886 r. w Strzelnie murarz, szeregowy. Wola Kożuszkowa, od 1 lipca 1834 r.
41. Malinowski Wojciech, ur. 9 sierpnia 1888 r. w Gaju, kupiec rolny, szeregowiec, od 1 czerwca 1934 r.
42. Matczak Czesław, ur. 11 stycznia 1901 r., robotnik, szeregowy, Jeziora Wielkie, od 1 lipca 1934 r.
43. Matczak Kazimierz, ur. 14 lutego 1901 r. w Kożuszkowie, rolnik, szeregowy, Wola Kożuszkowa, od 22 września 1934 r.
44. Mocek Antoni, ur. 29 grudnia 1884 r. W Srocku Wielkim, emeryt, starszy szeregowy, Jeziora Wielkie, od 1 lipca 1934 r.
45. Myśliński Wincenty, ur. 9 maja 1898 r., robotnik, szeregowiec, Nowa Wieś, od 1 lipca 1934 r.
46. Nawrocki Władysław, ur. 17 stycznia 1899 r. w Karolkowie, rolnik, strzelec, Karolkowo, od 1 grudnia 1934 r.
47. Nowakowski Andrzej, ur. 22 listopada 1879 r. w Kościeszkach, restaurator, Siedlimowo, od 1 lipca 1934 r.
48. Nowakowski Wojciech, ur. 18 kwietnia 1883 r. zagrodnik. Wola Kożuszkowa, od 1 czerwca 1934 r.
49. Orlikowski Stanisław, ur. 15 kwietnia 1886 r. w Łęgu, rzeźnik, szeregowiec, Wójcin, od 1 czerwca 1934 r.
50. Orlikowski Władysław, ur. 17 kwietnia 1884 r., młynarz, Wójcin, od 1 lipca 1934 r.
51. Otulakowski Stanisław, ur. 3 maja 1893 r. w Bochliwie, robotnik, szeregowy, Gogolino, od 28 listopada 1934 r.
52. Piasecki Wojciech, ur. 30 marca 1898 r. w Budach, robotnik, starszy szeregowy, Wilczyn, od 30 grudnia 1934 r.
53. Przybylski Adam, ur. 18 listopada 1891 r. w Wilczogórze, kupiec. kanonier, Wilczyn, od 15 grudnia 1934 r.
54. Rapalski Bolesław, ur. 22 stycznia 1896 r. w Wilczynie, rolnik, szeregowy, Wilczyn, od 1 lutego 1935 r.
55. Rewers Marcin, ur. 17 października 1886 r. w Ostrowie (Ostrów), rolnik, plutonowy, Wójcin, od 15 stycznia 1935 r.
56. Różewicz Stanisław, ur. 27 sierpnia 1889 r. w Wójcinie, cieśla szeregowiec, Gaj, 1 czerwca 1934 r.
57. Saja Józef, ur. 4 marca 1885 r. w Bielsku, kowal maszynista, starszy szeregowy, Wójcin, od 2 lutego 1935 r.
58. Sarnowski Bolesław, ur. 28 sierpnia 1892 r. w Wójcinie, rolnik, szeregowy, Wójcin (Ciencisko), od 25 czerwca 1934 r.                                                           
59. Sarnowski Franciszek, ur. 8 grudnia 1889 r., kowal, Wójcin, od 1 lipca 1934 r.
60. Sarnowski Stefan, ur. 7 kwietnia 1896 r. w Wójcinie, rolnik, szeregowy, Gębice od 25 stycznia 1934 r.
61. Sawicki Andrzej, ur. 17 kwietnia 1897 r. w Nowej Wsi, rolnik, kapral, Nowa Wieś, od 15 grudnia 1934 r.
62. Semmler Henryk, ur. 4 stycznia 1897 r. w Hartowie, fryzjer, kapral, Wilczyn, od 7 listopada 1934 r.
63. Smól Walenty 4 lutego 1890 r. w Wójcinie, rolnik, starszy szeregowy, Wójcin, od 1 czerwca 1934 r.
64. Sosiński Stefan, ur. 2 września 1874 r. w Tarnówku, kierownik poczty, starszy szeregowy, Włostowo, od 1 lipca 1934 r.
65. Staszak Franciszek, ur. 14 listopada 1906 r. w Wilczynie, kowal, starszy szeregowy, Wilczyn, od 2 lutego 1935 r.
66. Staszak Władysław, ur. 29 maja 1895 r. w Wilczynie, piekarz, starszy szeregowy, Wójcin, od 1 czerwca 1934 r.
67. Staśkowiak Władysław, ur. 28 grudnia 1901 r., rolnik, starszy szeregowy, Wójcin, od 1 czerwca 1934 r.
68. Szelewski Stanisław, ur. 7 listopada 1896 r. w Anielewie, rolnik, szeregowy, Anielewo, od 15 stycznia 1935 r.
69. Tadeusiak Michał, ur. 10 sierpnia 1896 r. w Żyrardowie, fryzjer, kapral, Wilczyn, od 15 grudnia 1934 r.
70. Wągrowski Michał, ur. 31 sierpnia 1898 r., urzędnik pocztowy, plutonowy, Wójcin, od 1 lipca 1934 r.
71. Wojciechowski Lucjan, ur. 16 lutego 1879 r. w Wilczynie, kołodziej, Wilczyn od 31 grudnia 1934 r.
72. Wojdyła Antoni, ur. 24 kwietnia 1895 r. w Siedlimowie, robotnik, starszy szeregowy, Gaj, od 1 czerwca 1934 r.
73. Wojewoda Ludwik, ur. 7 lipca 1892 r. w Jeziorach Wielkich, mleczarz, plutonowy, Jeziora Wielkie, od 10 czerwca 1934 r.
74. Woźniewicz Bronisław, ur. 16 kwietnia 1897 r., rolnik, szeregowy, Góry pow. poniecki, od 21 wrzesnia 1935 r. 
75. Woźniewicz Stanisław, ur. 3 grudnia 1900 r. w Jeziorach Wielkich, rolnik, starszy szeregowy, Jeziora Wielkie, od 1 lipca 1934 r.
76. Zwoliński Antoni, ur. 6 stycznia 1903 r. w Wójcinie, organista starszy szeregowy, Wójcin, od 1 lipca 1934 r.
77. Zwoliński Jan, ur. 25 września 1874 r. w Wójcinie, zagrodnik, plutonowy, Wójcin, od 1 lipca 1934 r.