Spacerkiem po Strzelnie - cz. 199 Cestryjewo (Lipowa) - cz. 11

Strzelno 1967. Nieistniejący budynek mieszkalny przy ulicy Lipowej 6. 

Często przemierzam ul. Lipową udając się na działki, czy na autobus do Inowrocławia lub Bydgoszczy. Moja pamięć podczas tej drogi jest ciągle odkurzana i wówczas przypominają mi się osoby, które przy niej mieszkały. Niestety wiele nazwisk mi uciekło i choć pamiętam twarze tych ludzi, to dzisiaj - po tylu już latach - niewiele mogę o nich powiedzieć. Zapewne wasza pamięć - szczególnie osób tutaj niegdyś mieszkających - jest lepsza i uzupełnicie moje niedociągnięcia. Posiłkując się starymi zapiskami i notatkami oraz informacjami dawno temu zebranymi postaram się kontynuować dalszy spacer Cestryjewem - ul. Lipową.

Ulica Lipowa 4 - współcześnie

A teraz przejdźmy do nazwy ulicy, którą powinienem omówić w poprzedniej części. Ale w myśl porzekadła, co się odwlecze, to nie uciecze, czynię to dzisiaj. Najprostszym wytłumaczeniem dla uzasadnienia pochodzenia jej nazwy jest oczywiście wywiedzenie tejże od lip, czyli drzew, którymi ulica była obsadzona. Ale czy tak faktycznie było? Niestety, nie zachowało się jakiekolwiek uzasadnienie dla tej nazwy z czasów, kiedy zaczęła ona funkcjonować, czyli kiedy nadano jej oficjalną nazwę - ulica Lipowa. W połowie XIX w. władze miejskie z dotychczas dzierżawionych lokali przeniosły się na narożnik współczesnych ulic - Inowrocławskiej i Lipowej. Sam budynek Magistratu mieścił się od strony ul. Lipowej i w nim znajdowało się biuro i mieszkanie burmistrza. Jednakże był on przypisany do ul. Pocztowej i dopiero po 1919 roku zaewidencjonowany został przy ul. Lipowej.

Zanim nazwy ulic i placów stały się w naszym mieście nazwami konwencjonalnymi, ustalanymi w trybie administracyjnym, a służącymi przede wszystkim dokładnemu lokalizowaniu w mieście każdej nieruchomości, były to nazwy z motywacją semantyczną, a więc coś znaczące, przekazujące jakieś wiadomości. Tak też jest z naszą ul. Lipową, której przymiotnikowa nazwa pochodzi najprawdopodobniej od właściciela gruntów położonych przy niej, którym w tym wypadku był Niemiec Lindemann - Lipowy Człowiek. Posiadał on parcelę zajmującą cały obszar pomiędzy ulicami: Stodolną, Kasztanową i Lipową. Był on młynarzem i posiadał w tym miejscu wiatrak, który w tym miejscu stał już od średniowiecza. Prawdopodobnie nazwę ulicy ustanowiono na początku II połowy XIX w. i po 1872 roku zniemczono ją, nadając jej brzmienie - Lindenstrasse. Dom młynarza oznaczony był numerem policyjnym 164 - współcześnie jest to dom przy ulicy Kasztanowej 1. Do polskiej nazwy ulicy powrócono już po odzyskaniu niepodległości w 1919 roku.

Rok 1967 - ulica Lipowa 4

W poprzedniej części omówiłem dość szczegółowo dzieje żydowskiej szkoły stopnia podstawowego, dzisiaj kolej na usytuowane za nią budynki, które z racji na swój wiek godne są chociażby zapamiętania. Pod starym numerem policyjnym 174 (współcześnie nr 4) stoi niewielki parterowy, murowany dom, pokryty dwuspadowym dachem ceramicznym z pięcioma izbami. Jak odnotowano na karcie ewidencyjnej obiektów zabytkowych, zbudowany on został w I połowie XIX w., najprawdopodobniej po 1832 roku, zatem liczy sobie blisko 200 lat. Niestety nie znamy pierwszego właściciela domu, poznajemy go dopiero z Księgi adresowej z 1903 roku, w której został odnotowany właściciel domu oraz ze Spisu ludności z 1910 roku - a był nim Władysław Grochowina.

Rok 1967 - ulica lipowa 4 od podwórza. Na dole przyziemie domostwa. 

Ten niewielki dom zamieszkiwały wówczas aż cztery rodziny, łącznie było to 14 osób. Władysław Grochowina pochodził z Jezior Małych, gdzie urodził się 13 czerwca 1878 roku jako syn Wojciecha i Magdaleny z domu Grzybowska. Po ślubie z Joanną Janowską, małżonkowie zamieszkali w Strzelnie przy ul. Lipowej. Małżonkowie mieli dwie przedwcześnie zmarła córki - Władysławę i Zofię oraz córkę Janinę Marię zamężną Rozwadowską, a także syna Kazimierza, który po wojnie zamieszkał w Szczecinie. Bratankiem Władysława był Czesław Grochowina syn Piotra i Wiktorii z domu Bogucka - powstaniec wielkopolski 1918-1919 i uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.

Rok 1967 - ulica Lipowa 6. 

Rok 1967 - ulica Lipowa 6 od podwórza. Na dole przyziemie domostwa.

Władysław zmarł 6 stycznia 1964 roku i został pochowany w Strzelnie. Z karty ewidencyjnej posesji - z grupy domów zabytkowych - dowiadujemy się, że w 1967 roku dom dzierżyła wdowa po Władysławie, Joanna Grochowina, która rok później również zmarła - 1968 rok. Dom pozostał w rękach rodzinnych. Kolejna nieruchomość oznaczone numerem 6, dawniej policyjnym 175, to już tylko wspomnienie. Po domu pozostały tylko mury zewnętrzne i zdjęcia z 1967 roku, które są jedynymi zdjęciami tego budynku zachowanymi w zbiorach Pracowni Konserwacji Zabytków. Jego wiek również określano na I poł. XIX w. i wystawiony mógł być po 1832 roku. Był to budynek murowany, nakryty dwuspadowym, ceramicznym dachem naczółkowym, ze szczytami o konstrukcji muru pruskiego - rodzaj ściany szkieletowej, inaczej ryglowej lub fachówki. Był on większy od wcześniej opisywanego domu Grochowinów, z pięcioma izbami mieszkalnymi na parterze i mieszkalnym poddaszem. Ze spisu ludności wynika, że w 1910 roku mieszkało tutaj 6 rodzin - łącznie 26 osób. Były to rodziny: Blumów - 6 osób, Schifferów - 7 osób, Jasińskich - 7 osób, Sadowskich - 2 osoby, Halczyńskich - 4 osoby oraz osoba samotna Józefa Turajska.  Właścicielem domu był August Bluhm. Później dom należał do Leona i Kazimiery Priebe i w tym czasie mieszkały tutaj dwie rodziny. Ostatni dostępny opis tego  domu z 1967 roku wymienia tutaj dwie rodziny, w tym wdowę Kazimierę Priebe.               

Pozostałości po Lipowej 6

Niezamieszkały już budynek przy Lipowej 8

Kolejny, czwarty dom po stronie północnej ulicy, oznaczony numerem porządkowym 8, a dawniej policyjnym 176, to dzisiaj już niezamieszkały budynek, który swym rodowodem zapewne sięga końcówki II ćwierci XIX. Pierwszą informację o nim znajdujemy w Spisie ludności z 1910 roku. Jako właściciel wymieniony został wówczas Józef Pieczonka. W domu tym mieszkało 7 rodzin - łącznie 34 osoby, w tym: Józef Pieczonka - 6 osób, Stefan Koncikowski - 3 osoby, Franciszka Wojewoda - 2 osoby, Maria Michalska - 5 osób, Wojciech Walczak - 5 osób, Michał Wiliński - 5 osób i Jakub Wiliński 8 osób. Niestety, nie posiadam informacji o ostatnich mieszkańcach tegoż domu. Wiele danych nie zapisanych zatarło się w mojej pamięci i dlatego, przed Wami drodzy Czytelnicy otwiera się możliwość uzupełnienia tej wiedzy poprzez dodanie komentarzy na blogu i na fejsie.

Foto.: Archiwum PKZ, Google Maps