Strzelno w muzeach narodowych i nie tylko…

Strzelno kolumna przywar Państwowe Muzeum Archeologiczne (PMA) w Warszawie

W kwietniu 1997 r. prof. Zygmunt Świechowski o naszym mieście napisał, że: W Strzelnie stworzonym przez elitę dla elity można odkryć średniowiecze nieznane, średniowiecze wysokiej kultury literackiej i wyrafinowanej wrażliwości moralnej, przekaz rzeźbiarski na usługach mistycznej wizji i teologicznego wykładu. Z mroku historii wyłania się budujący obraz zgromadzenia mądrych niewiast oddanych lekturom i studiom, sięgających po najnowsze zdobycze umysłowe i artystyczne Zachodu. W 20 lat później, kiedy już nasyciłem swój apetyt wiedzą o moim kujawskim grodzie doszedłem do głęboko przemyślanej tezy, że Strzelno to wielka rzecz. 

Strzelno kolumna przywar fragment PMA w Warszawie

Strzelno kolumna przywar fragment PMA w Warszawie

 Dla uwiarygodnienia tej tezy oraz dla zaprzeczenia, jakoby na wyrost i górnolotnie szafuję tymi słowami zabiorę Was drodzy strzelnianie do kilku muzeów, a mianowicie: Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie i na koniec do matki muzeów, Muzeum Narodowe w Krakowie, które jest najstarszym i największym muzeum z przymiotnikiem „narodowe“ w nazwie w Polsce. Przypomnę tylko, że zostało ono powołane do życia w 1879 roku uchwałą Rady Miasta Krakowa. Muzea te posiadają w swoich zbiorach eksponaty - artefakty, reprezentujące sztukę romańską rodem ze Strzelna.  

Strzelno kolumna cnót PMA w Warszawie

 Na początek przenieśmy się w lata 60. minionego stulecia i udajmy się do stolicy - Warszawy. Było to w czerwcu 1960 roku kiedy to na jednej z pierwszych wystaw Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, zorganizowanej w gmachu Arsenału Warszawskiego, a zatytułowanej Początki Państwa Polskiego w Państwowym, zwiedzający mogli otrzeć się o strzeleńską sztukę romańską. To wówczas otwarto w Arsenale dużą wystawę, która została oceniona jako jedno z najważniejszych wydarzeń w obchodach Millenium. W uroczystym otwarciu brali udział m.in.: Aleksander Zawadzki – Przewodniczący Rady Państwa, prof. dr hab. Tadeusz Kotarbiński – prezes PAN, prof. dr hab. Henryk Jabłoński – poseł na Sejm PRL i ówczesny Sekretarz Wydziału I Nauk Społecznych PAN, przedstawiciele nauki polskiej, administracji państwowej oraz korpus dyplomatyczny akredytowany w Polsce.

Strzeleńska kolumna przywar na stałej ekspozycji PMA w Warszawie

 

Tympanon. Rysunek Aleksandra Lessera (1814-1884) wyk. ok. 1870 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie

Minęły lata. Strzelno ze swoją sztuką romańską znalazło się we wszystkich wydawnictwach  poświęconych średniowieczu. Przewodniki turystyczne, encyklopedie, książki poświęcone historii sztuki wypełniały informacji o naszych romańskich perełkach. Przez samo miasto i Wzgórze Świętego Wojciecha przewinęło się kilka milionów turystów z kraju i ze świata. Kolejną stałą wystawę Alfabet architektury romańskiej otworzono w 1994 r. w Arsenale Warszawskim, na której zwiedzający mogą podziwiać kopie naszych perełek romańskich. Również w Warszawie w zbiorach Muzeum Narodowego znajduje się wykonany ok. 1870 r. przez Aleksandra Lessera w Strzelnie rysunek tympanonu fundacyjnego strzeleńskiej bazyliki.

Muzeum Narodowe w Poznaniu - Strzelno sztuka romańska 

Muzeum Narodowe w Poznaniu - Strzelno, głowa Chrystusa z zniszczonego w 1945 r. tympanonu fundacyjnego...

Muzeum Narodowe w Poznaniu - Strzelno, fragment trzonu kolumny z aniołem

Muzeum Narodowe w Poznaniu. Strzelno - fragment trzonu kolumny

Muzeum Narodowe w Poznaniu. Strzelno głowa posągu  - rzeźba romańska odkryta przed rotundą św. Prokopa

 W sercu Wielkopolski wśród najciekawszych obiektów Muzeum Narodowego w Poznaniu, w Galerii Sztuki średniowiecznej najstarszymi eksponatami w kolekcji są późnoromańskie relikty kamiennej rzeźby architektonicznej z klasztoru norbertanek w Strzelnie na Kujawach. Eksponaty z kujawskiego grodu to przedsmak romańskich klimatów w Muzeum Narodowym. W części poświęconym średniowieczu możemy bowiem obejrzeć fragment rzeźb, w tym odlew tympanonu ze sceną fundacji rotundy świętego Prokopa zniszczonego w wyniku wielkiego pożaru w 1945 roku. Z oryginału udało się uratować jedynie głowę Chrystusa, która znajduje się również w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Dopowiem, że i w Strzelnie w rotundzie św. Prokopa znajduje się kopia wykonana na podstawie fotografii i odlewu krakowskiego.

Gniezno - Muzeum Początków Państwa Polskiego

I najbliżej Strzelna na wystawie stałej w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie prezentowana jest w jednym miejscu wyjątkowa kolekcja kilkunastu najważniejszych przykładów romańskich detali architektonicznych z całej Polski. Tutaj można zobaczyć m.in. portal północny i kolumny (kopie) z kościoła ponorbertańskiego oraz odlew tympanonu fundacyjnego z rotundy św. Prokopa w Strzelnie. Wystawie towarzyszy multimedialna aplikacja na ekranach dotykowych.

 

Przenieśmy się jeszcze do Krakowa do Muzeum Narodowego. Tam znajduje się najstarszy odlew tympanonu fundacyjnego wykonany w Strzelnie na zlecenie Muzeum w 1887 r., który po zniszczeniu w 1945 r. pierwowzoru posłużył do zrobienia kopii poznańskiej, gnieźnieńskiej i strzeleńskiej. W 1887 r. wykonano również odlew ze spodu rzeźby tegoż tympanonu, który w czasie II wojny światowej zaginął i został w 1965 r. odnaleziony w Niemczech.

Jak już minie czas pandemii i będziecie podróżowali po kraju odwiedźcie te muzea, bo Strzelno to wielka rzecz.