Dzieje miasta Strzelna i regionu z cyklem opowieści Spacerkiem po Strzelnie oraz dzieje ziemiaństwa: Strzelno, Mogilno, Inowrocław
wtorek, 30 stycznia 2018
Spacerkiem po Strzelnie - cz. 4 Rynek - cz. 1
poniedziałek, 29 stycznia 2018
Spacerkiem po Strzelnie - cz. 3 Opowieść o herbie - cz. 2
![]() |
Południowe wejście do kaplicy św. Barbary. |
![]() |
Romańska kolumna wtórnie umieszczona w gotyckiej kaplicy św. Barbary. |
piątek, 26 stycznia 2018
Spacerkiem po Strzelnie - cz. 2 Opowieść o herbie - cz. 1
Poniższy artykuł opublikowałem 6 września 2009 r. w starej pierwszej części nieistniejącego już blogu Strzelno moje miasto.
Kontynuując opowieść chciałbym poświęcić tę część charakterystycznym znakom miejskiej wspólnoty, jakie kształtowały się na przestrzeni wieków, czyli herbowi miasta Strzelna. Herby miejskie zaczęły kształtować się wraz z prawem miejskim w II połowie XIII w. Ich wizerunki umieszczano początkowo bez tzw. tarcz herbowych, na pieczęciach miejskich. Z czasem stopniowo niektóre z nich stawały się w pełni ukształtowanymi herbami. Swego czasu popełniłem na łamach „Wieści ze Strzelna" artykuł poświęcony tej tematyce i dzisiaj chciałbym do niego powrócić. Czynię to po to, by upowszechnić dzieje herbu strzeleńskiego wśród młodego pokolenia, a szczególnie wiedzę o jego przekształcaniu się we współczesny symbol - znak miasta.
Znaki herbowe, bądź znaki będące ich protoplastami mają pochodzenie osadzone hen daleko w starożytności. Jak czytamy w dziełach heraldycznych, już Grecy i Rzymianie posługiwali się charakterystycznymi znakami, by móc odróżnić miasta, prowincje, rodziny, czy też rody. Z nastaniem czasów chrześcijańskich, znaki te utraciły swoje pierwotne znaczenie, jednakże ponownie zaczęły odżywać około wieku VIII-IX. Około XII w. znaki różnych ziem zaczęły przeradzać się w herby, by w wieku XIII na stałe wpisać się w symbolikę miejską. Do końca XVI w. trwał w Polsce okres, w którym daje się zauważyć brak stałości w godłach herbowych. Generalnie herb miasta umieszczany był na okrągłej pieczęci miejskiej, a ponadto na chorągwiach, bramach miejskich, ratuszach, kościołach oraz na strojach sług miejskich.
Ostateczne uzyskanie przez Strzelno
w roku 1436 pełnego statusu miejskości, pociągnęło za sobą konieczność
posiadania symboliki samorządu miejskiego, a to dlatego, by świadczyły one o
jego prawnej samodzielności. Takimi pieczęciami były pieczęcie miejskie i
ławnicze. Najstarszym motywem w heraldyce miejskiej były podobizny i atrybuty
świętych patronów, wzorowane na symbolice różnych instytucji kościelnych. Jako,
że Strzelno było własnością kościelną - klasztoru norbertańskiego, tako i w
pierwszym znanym herbie miasta znajdujemy takową postać. Świadczyć to miało
zapewne, czy ewentualnie podkreślać, zwierzchnie uprawnienia klasztoru w
stosunku do samorządu miejskiego.
W literaturze przedmiotu znajdujemy wzmianki o pierwszych pieczęciach
strzeleńskich pochodzących z końca XV w., które jednak do dziś nie zachowały
się. po pieczęci z 1498 r. zachował się jeno nieczytelny ślad odciśnięty na
dokumencie znajdującym się w zasobach Archiwum Państwowego w Toruniu. W
zbiorach Czapskich w Krakowie zachowała się pieczęć okrągła, znana z
późniejszych dokumentów z lat 1535 i 1553, wyobrażająca stojącą postać św.
Barbary z czterołukową dekoracją gotycką w tle oraz wstęgami, na których
znajduje się bardzo trudny do odczytania napis. Godło na tej pieczęci - św.
Barbara - ustanowił najprawdopodobniej prepozyt strzeleński Jan Luckaw.
Swobodne wyobrażenie tej pieczęci stanowi wyobrażenie herbu (rys. 1) wykonany przez mistrza
pędzla i ołówka, strzelnianina Jana Sulińskiego.
![]() |
Rys. 1 |
Zachodzi nas pytanie, skąd w tradycji strzeleńskiej wzięła się św. Barbara? Otóż, relikwie tej świętej pojawiły się w Strzelnie przed 1215 r., o czym informuje nota o konsekracji kościoła pod wezwaniem św. Trójcy, której dokonał biskup kujawski Bartłomiej, a które wymienione zostały w tymże akcie obok innych świętości. Zapewne to dla tych relikwii i sprawowania kultu Świętej w XV w. wymieniony już prepozyt wystawił gotycką kaplicę pod jej wezwaniem wraz z piętrem zwanym skarbcem norbertańskim. Niewątpliwie to wówczas uznano św. Barbarę za patronkę Strzelna, dlatego też winniśmy dziś powrócić do tej starej tradycji przywołując na powrót św. Barbarę na oficjalną patronkę miasta.
![]() |
Rys. 3 |
![]() |
Rys. 4 |
![]() |
Rys. 5 |
![]() |
Rys. 6 |
![]() |
Rys. 7 |
Herb Strzelna, z tłem niebieskim (rys. 7) na tarczy herbowej,
obowiązywał w latach 90-tych XX w. Niebieska barwa miała nawiązywać do dawnego
prywatnego - kościelnego statusu właścicielskiego miasta.
Tak ukształtowany na przestrzeni wieków herb Strzelna należy zakwalifikować do
grupy herbów „mówiących", tj. takich, które wywodzą się z nazwy miasta i
tę nazwę powtarzających. Wiek XIX i romantyczna potrzeba
poszukiwania legend, stworzyły i ukształtowały w naszej świadomości, owianą
mgłą tajemnicy opowieść o pochodzeniu nazwy miasta Strzelna, wcześniej osady,
od strzał i strzelania tymi strzałami. Dziś wiemy, za przyczyną prof. Jana
Miodka, który w 1996 r. gościł w Strzelnie, że Strzelno jest
etymologicznie związane z prasłowiańska bazą nazewniczą „strel", tkwiąca
np. w wyrazie przestrzeń. Tak, więc nazwę miasta należy związać etymologicznie z
przestrzenią. A zatem 'Strzelno' to rozległa równina, szerokie pole, a
przyrostek „no" był typowym przyrostkiem topograficznym.
czwartek, 25 stycznia 2018
Spacerkiem po Strzelnie - cz. 1
![]() |
Tak, to my, bracia bliźniacy. Jeden pisze, drugi fotografuje i stare zdjęcia poddaje renowacji. |
Wstęp, czyli o spacerowaniu słów
kilka...
![]() |
Mój mentor spacerowy wuj Marian Strzelecki. Foto ok. 1938 r. zrobione w zakładzie Euzebiusza Norwida w Strzelnie. |
![]() |
Spaceruję z małżonką... |
Spaceruję z wnuczkami, Zosią i Wikusią. |
piątek, 19 stycznia 2018
Tajemnice domowych archiwów
wtorek, 16 stycznia 2018
Wielkie granie w Strzelnie - WOŚP
Wczoraj, pomimo ujemnej temperatury w Strzelnie było bardzo gorąco, a to za sprawą niedzielnego po raz 26 ogólnopolskiego grania. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy w Strzelnie i Jeziorach Wielkich zagrała po raz kolejny. Od kilku lat obie gminy grają w jednym sztabie, który działa przy LO w Strzelnie. Już w sobotę w Miejskiej Bibliotece Publicznej miała miejsce prelekcja na temat Okoliczności odzyskania niepodległości przez Polskę w listopadzie 1981 r. Podczas niedzielnego finału odbyło się wiele imprez, m.in.: rozgrywki sportowe - bieg WOŚP Policz się z cukrzycą, halowa piłka nożna, tenis stołowy; występy artystyczne, licytacja przedmiotów przekazanych na aukcję WOŚP oraz degustacja karnawałowych wypieków.
Klimat wspaniały, młodych wolontariuszy mnóstwo i wszędzie oraz niezwykle owocna i sprawnie prowadzona aukcja - licytacja. Zaimponowało nam wiele osób, którym wtórował wójt z Jezior Wielkich. Sporo rzeczy wylicytował, a do tego w ten sposób zdobyty tort przekazał do sztabu, by słodkości popróbowali wolontariusze. Byliśmy z małżonką i dwie rzeczy wylicytowaliśmy. A nieco później wielkie granie rozświetliło światełko do nieba - prezent od burmistrza Strzelna i wójta Jezior Wielkich.
niedziela, 14 stycznia 2018
Stary - nowy początek
i opowieści zasłyszanych dawno temu od najstarszych mieszkańców, a szczególnie mego wujka śp. Mariana Strzeleckiego, o którym nieco więcej – później. Uf, tak długiego zdania to chyba jeszcze nie napisałem. Przepraszam i przyrzekam, że będę się starał pisać zdania krótsze.
sobota, 13 stycznia 2018
Spotkanie Noworoczne w Mogilnie
w Spotkaniu Noworocznym. Sala USC wypełniła się gośćmi reprezentującymi instytucje samorządowe i oświatowe gminy i powiatu, przedsiębiorstwa, spółdzielnie, biznes, organizacje pozarządowe, leśników, służby mundurowe, harcerstwo i mieszkańców. Pośród gośćmi byli również: starosta Tomasz Barczak, przewodniczący Rady Powiatu Jan Bartecki, burmistrz Trzemeszna Krzysztof Dereziński, naczelnik Urzędu Skarbowego w Mogilnie Elżbieta Cerkaska i wielu innych.
i wzajemnej życzliwości. Dyskutowano w gronie koleżeńskim o tym co zrobiono i co czeka nas
w bieżącym roku, w tym również o zbliżających się wyborach. Grupa harcerzy z Kręgu SH im. hm. Henryka Mazurkiewicza pod przewodnictwem komendanta hm. Stanisława Jasińskiego spotkała się w kuluarach z burmistrzem Duszyńskim przekazując włodarzowi życzenia i podziękowania za dotychczasowe wsparcie i wspólne realizowanie dzieła przygotowań do tegorocznych jubileuszy.
i patriotycznych zachowań.
piątek, 12 stycznia 2018
Trochę historii
i do większości z nich powrócę na nowym blogu. Ponownie będziecie mogli przespacerować się ulicami miasta, przypomnieć sobie biogramy zasłużonych mieszkańców naszej małej ojczyzny, odkurzyć ciekawe historie, a nade wszystko zdać egzamin z wiedzy o Strzelnie i okolicy. Wiele
z publikowanych już artykułów zostanie poszerzonych o informacje do jakich w międzyczasie dotarłem, co niewątpliwie je uatrakcyjni.
w archiwach polskich i zagranicznych. Z ogromnej bazy odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, nad którą pracowałem wraz z koleżeństwem z Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego "Gniazdo" wyłuskałem wszystkich strzelnian, którzy na przestrzeni lat 1957-1999 zostali odznaczeni tym zaszczytnym odznaczeniem. Nazwiska te ubogacają biogramy 150 powstańców ze szczególnym uwzględnieniem ścieżek bojowych każdego z nich. Mało tego, dysponuję listą z krótkimi danymi osobowymi powstańców, którzy przed wojną zostali zweryfikowani jako uczestniczący z bronią w ręku w Powstaniu Wielkopolskim. Jest ona bardzo ciekawa i daje nowe spojrzenie na dzieje powstania i udział powstańców strzeleńskich w wojnie polsko-bolszewickiej.