 |
Rzeźnia Miejska w Strzelnie - l. 80. XX w. |
Małymi krokami zbliżamy się do
końca spacerku po Strzelnie. Teraz wszystko zależeć będzie od Was moi drodzy,
czy będziecie w te miejsca wracać, czy nie? Z mojej strony możecie się
spodziewać, że będę je przywoływać, dodając nowe informacje oraz zdjęcia
pokazujące przemiany, jakie dokonują się w naszym mieście. Tym bardziej, że
opowieść o naszym mieście nie ma końca - miasto ciągle żyje i rozwija się. A
póki co zamykając pewien etap z życia Strzelna i strzelnian, dopełnię końcówkę
naszego spacerku, obejmując nim jeszcze kilka ulic, czy raczej uliczek, o
których wielokrotnie już wspominałem przy okazji innych tematów z dziejów
naszego miasta, ale nigdy nie omówiłem kompleksowo.


Zatem, przechodzimy na ul. Ślusarską,
która jest jakby przedłużeniem ul. Cestryjewskiej w kierunku wschodnim i swój
początek bierze od ul. Inowrocławskiej, a kończy się wpadając w ul. Magazynową.
Do ok. 1900 roku nosiła nazwę Speicherstrasse,
czyli ul. Spichrzowa, jednakże przed 1910 rokiem została nazwana razem ze
współczesną ul. Ślusarską jedną nazwą Schlosserstrasse,
czyli ul. Ślusarską. Do swojej pierwotnej nazwy - ul. Spichrzowa - powróciła w
latach międzywojennych. Przez długie lata była to ulica gospodarcza, w części
stanowiąca zaplecze dla posesji zlokalizowanych przy północnej pierzei Rynku.
Jej ożywienie nastąpiło z chwilą wybudowania przy niej Rzeźni Miejskiej.
 |
Rzeźnia - hala główna, plan przyziemia |
Parcela przy współczesnej ul.
Spichrzowej 13, granicząca od wschodu z ul. Magazynową, na której wzniesiono
zespół Rzeźni Miejskiej, w 1846 roku stanowiła własność ewangelików Augusta
Hildebrandta i jego małżonki Johanny Caroline z domu Falk. W 1864 roku całość
dzierżyła wdowa po Auguście, Caroline Hildebrandt. W tym czasie parcela
zabudowana była domem mieszkalnym, stajnią z podwórzem i ogrodem. Wkrótce całą
nieruchomość nabyli małżonkowie Rudolf i Emilia Bergowie. W 1886 roku 17
strzeleńskich rzeźników ubijało rocznie 380 szt. bydła, 1212 sztuk świń, i 1065
szt. owiec. Zainicjowali oni wówczas budowę w Strzelnie rzeźni miejskiej. 8
sierpnia 1886 roku magistrat Strzelna poparł tę inicjatywę i skierował do
rejencji bydgoskiej prośbę o udzielenie zgody budowlanej. W tym czasie zaczęły
wchodzić przepisy władz pruskich zakazujące uboju w rzeźniach prywatnych, ze
względów higieniczno-sanitarnych. Już w 1887 roku miasto zakupiło od małżonków
Rudolfa i Emilii Bergów parcelę przy ul. Speicherstrasse
(obecnie ul. Spichrzowa 13). W 1889 roku rozebrano budynki i wzniesiono halę
rzeźni, budynek administracyjny wraz z mieszkaniem dla inspektora rzeźni (1890
r.) w pierzei ul. Spichrzowej oraz oborę i klozet wzdłuż ogrodzenia od ulicy Magazynowej.
Otwarcie budynku rzeźni miejskiej nastąpiło 1 maja 1890 roku. A oto informacja
strzeleńskiego „Nadgoplanina” z 7 maja 1890 roku (Nr 36) z otwarcia rzeźni: - W zeszły czwartek odbyło się uroczyste
otwarcie tutejszej nowo wybudowanej rzeźni. Po południu zebrał się cech
rzeźnicki, składający się z miejscowych rzeźników tak Polaków, jak Niemców i
Żydów w mieszkaniu niedawno zmarłego cechmistrza Franciszka Kurzta i stąd udał
się poprzedzony muzyką przed gmach magistracki, gdzie nowa chorągiew cechu
przez burmistrza wręczona została, a następnie do nowo wybranego cechmistrza
Andrzeja Jeski, który członków cechu krótkimi i treściwymi słowami po polsku
powitał. Przy udziale magistratu, jak i radnych miasta nastąpiło potem otwarcie
rzeźni przez Burmistrza i oddanie jej do użytku publicznego. Na poświęcenie zaś
ewangelickiego nowego szlachtuza, jak to „Kurier Poznański” donosi nie było i
nie zarzezano też po niemiecku żadnego wołu. Na zakończenie odbyła się
wieczorem w sali p. Morawietza zabawa z tańcami.
 |
Strzelno - Cech Rzeźników, l. 30. XX w. |
W ciągu następnych lat trwała rozbudowa
i unowocześnienie. W 1891 roku wybudowano halę do sprzedaży, w 1898 roku szopę
z wagą dla zwierząt i sklep, a w 1901 roku szopę na nawóz (odchody). W tym też
roku przebudowano halę rzeźni, a w 1905 roku wzniesiono stajnię przy zachodniej
granicy parceli oraz przybudówkę przy budynku administracyjno-mieszkalnym. W
1909 roku powstały nieistniejące jatki. W 1939 roku w tylnej części zespołu
rzeźni wzniesiono niewielką chłodnię. Nadzór nad Rzeźnią Miejską sprawował lekarz
weterynarii, pełniącego funkcję inspektora i dyrektora rzeźni. Urząd ten od
początku do 1935 roku sprawował lek.
wet. Teofil Jan Weigt.
Weigt Teofil
(1858-1937) lek. wet. w Strzelnie
Urodził się 18 grudnia 1858 roku w
Jankowie Zaleśnym koło Raszkowa jako syn Mateusza i Józefy z domu Szlachcińska -
polskich katolików. Ojciec z zawodu był nauczycielem i piastował stanowisko
dyrektora szkoły. Noworodek ochrzczony został w kościele parafialnym w Jankowie
Zaleśnym 21 grudnia 1858 r. i nadano mu imiona Teofil Jan, a rodzicami
chrzestnymi byli Augustyn Turkowski (nauczyciel i dyrektor szkoły) oraz Józefa
Świątecka. [Teofil miał starszego brata Stanisława Józefa, który urodził się w
1855 roku, a który poślubił w 1890 roku w kościele parafialnym w Kobiernie
Zofię Teodorę Rosochowicz (ur. 1865). Małżonkowie mieli syna Józefa Teofila
(ur. 5 lutego 1906 r.) również lek. wet., m.in. kierownika rzeźni miejskiej w
Mogilnie.]
Pierwsze nauki pobierał w szkole
ludowej, do której uczęszczał do 1869 r., a następnie w latach 1869-1878 uczył
się w gimnazjum, które ukończył egzaminem maturalnym. W latach 1878-1882 odbył
studia weterynaryjne na Akademii Weterynaryjnej w Dreźnie.
.jpg) |
Rzeźnia - budynek administracyjno-mieszkalny, elewacja frontowa (2001 r.) |
Od 23 maja 1883 r. do 1
października 1883 r. prowadził prywatną praktykę lekarza weterynarii w Lwówku,
po czym odbył jednoroczną służbę wojskową w dragonach, a następnie pozostał w
wojsku jako lekarz weterynarii do 31 marca 1886 r. Od 1 kwietnia 1886 r. do 31
marca 1890 r. prywatnie praktykował w Wieleniu. 1 kwietnia 1890 r. objął
kierownictwo rzeźni miejskiej i prywatną praktykę lekarza weterynarii w
Strzelnie.


W 1894 r. w kościele parafialnym
pw. Świętej Trójcy w Strzelnie Weigt zawarł związek małżeński ze strzelnianką
18-letnią Katarzyną Łowicką, córką zamożnego budowniczego Maksymiliana
Łowickiego i Wiktorii z domu Laskowska. Małżonkowie mieli dwoje dzieci.
14 kwietnia 1920 r. został
tymczasowym powiatowym lekarzem weterynarii. Od 1921 r. do 31 sierpnia 1924 r.
pełnił funkcję powiatowego lekarza weterynarii. W uzasadnieniu odwołania Weigta
z funkcji powiatowego lekarza weterynarii, wojewoda podał, iż skończył on 66
lat i z racji wieku przysługuje mu emerytura. Weigt pozostał w zawodzie lekarza
weterynarii i inspektora rzeźni miejskiej do 1935 roku, po czym wyprowadził się
do rodziny, do Kościana, gdzie 20 marca 1937 roku zmarł. Pochowany został na
starym cmentarzu w Strzelnie u boku wcześniej zmarłej małżonki.
.jpg) |
Rzeźnia - hala ubojni, elewacja frontowa (2001 r.) |
.jpg) |
Rzeźnia - elewacja frontowa stajni (2001 r.) |
.jpg) |
Rzeźnia - kotłownia z kominem (2001 r.) |
Po Weigtcie od 1 września 1924 r.
funkcję tę objął lek. wet. Aleksander Szczepański z Kruszwicy. Obowiązki swe
Szczepański pełnił do 31 maja 1928 roku, po tym czasie nadal pozostawał
kierownikiem rzeźni miejskiej w Kruszwicy. Po nim obowiązki przejął lek. wet.
Czesław Kłostowski, który został w 1930 roku przeniesiony do Wyrzyska i tam
pozostał do 1939 roku. Od 1 marca 1930 roku z Wyrzyska został przeniesiony do
Strzelna lek. wet. Kazimierz Sentkowski. Obowiązki powiatowego lek. wet. pełnił
do czasu likwidacji powiatu tj. do 1932 roku. Od 1934 roku samorządowym lek. wet.
- miejskim lek. wet. i kierownikiem Rzeźni
Miejskiej oraz urzędowym badaczem mięsa był lek. wet. Tomasz Ostrowski. Na tym
stanowisku pozostawał do września 1939 roku. W czasie II wojny światowej
lekarzem weterynarii w Strzelnie był Niemiec dr Arthur Sauter oraz od 1942 roku
dr Edmund Paluszkiewicz, który do Strzelna został przeniesiony z Gniezna przez
władze okupacyjne. Po wyzwoleniu powierzono mu stanowisko kierownika Rzeźni
Miejskiej w Strzelnie. Po powstaniu w 1949 roku przy Rzeźni Miejskiej, Państwowego
Zakładu Leczniczego dla Zwierząt w Strzelnie został on jego kierownikiem. Na tym
stanowisku pozostał do 1950 roku, a zastąpił go lek. wet. Aleksy Flieger. Od
1951 do 1957 roku kierownikiem PZLZ w Strzelnie był lek. wet. Ludwik
Janiszewski. Od wiosny 1957 roku placówka PZLZ została przeniesiona z ul.
Spichrzowej do nowo wybudowanego obiektu przy ul Powstania Wielkopolskiego.

.jpg)
Przy ul. Spichrzowej pozostała
Rzeźnia Miejska, która przeszła pod administrację PSS „Społem” w Strzelnie. Nadzór
kierowniczy nad rzeźnią pełnili kierownicy masarni, a byli nimi: Ludwik
Borowiak, Bolesław Kolbowicz z Wronów, Edmund Konkiewicz, Mieczysław
Wiśniewski, Andrzej Pruczkowski i Ewaryst Pieróg. Od 1992 roku rzeźnię wzięło w
dzierżawę od Gminy Strzelno - Strzeleńskie Przedsiębiorstwo
Handlowo-Usługowo-Wytwórcze Sp. AGROST, rzeźnia stanowiła zakład nr 2 tego przedsiębiorstwa.
Od 2001 roku spółka zakończyła użytkowanie rzeźni i od tego czasu, czyli 23
lata obiekt stoi pusty.
.jpg)
.jpg) |
Rzeźnia - wnętrze hali, trakt środkowy (2001) |
Zachowane budynki są typowymi
obiektami przemysłowymi z II połowy XIX w. na terenie miasta Strzelna. Posiadają
proste bryły i ceglane elewacje z ceglanymi detalami architektonicznymi i
jedyny z niegdyś licznych komin przemysłowy na terenie Strzelna. Część budynków
i ogrodzenie zespołu zostały wtórnie otynkowane. W 2008 roku Jacek Sech wraz
z żoną złożyli na łamach prasy ofertę utworzenia na bazie budynku hali
rzeźni muzeum mediów. W 2013 roku podczas sesji Rady Miejskiej złożył on nawet
oficjalny wniosek. Niestety, pomysł z poparciem burmistrza Matczaka nigdy nie
doczekał się realizacji. Natomiast budynek rzeźni wraz z ostatnim kominem
przemysłowym stoi nieużytkowany i niszczeje - obiekt nie jest wpisany do
rejestru zabytków, choć ma założoną kartę ewidencji zabytków architektury i
budownictwa.
Foto.: Archiwum bloga, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu w Szreniawie