 |
| Stodoły 1930 rok. Omłoty, w tle kościół katolicki pw. św. Wojciecha. |
Do napisania tego artykułu skłoniły mnie zdjęcia otrzymane od Rainera Zobela z Niemiec. Podczas ich segregacji moją uwagę przykuło kilka z nich, a szczególnie te przedstawiające solidne zabudowania pod numerem 4 we wsi Stodoły. Na szczycie jednego, wielofunkcyjnego, dwukondygnacyjnego budynku gospodarczego widoczne są dwie tablice epitafijne. Pamiętam budynek i tablice z lat 70. minionego stulecie. Wówczas zaintrygowały mnie one niesamowicie. Niestety, dzisiaj ten fragment budynku już nie istnieje, pozostała jedynie jego część północna w podwórzu gospodarskim. Całe obejście dzisiaj już nie przypomina tego sprzed lat. Kilkukrotna parcelacja i podział niegdyś dużego bauerskiego gospodarstwa, sprawiły, że kilku użytkowników, a później właścicieli nie było w stanie utrzymać tych wielkich zabudowań w należytym stanie. Również zdarzenia losowe właścicieli przyczyniły się do postępującej degradacji budynków.
 |
| Wielofunkcyjny budynek gospodarczy Lüttgemannów. Zdjęcie z początku lat 80. XX w. |
Ze zdjęć udało mi się odczytać zaledwie fragment górnej tablicy epitafijnej. Głosił on, że budynek został wystawiony w 1913 roku przez ówczesnych właścicieli gospodarstwa Adolfa Lüttgemanna i jego małżonkę Emmę Lüttgemann z domu Rinno. Niestety dolny fragment napisu, jak i całość drugiej, dolnej tablicy są nieczytelne. O samym gospodarstwie przetrwało do naszych czasów sporo danych, które pozwalają na odtworzenie pewnych informacji o nim, o jego wielkości itd. W 1912 roku gospodarstwo należało do Adolfa Lüttgemanna i liczyło ono około 39 ha. Z inwentarza jakie tutaj się znajdowało wiadomo, że właściciel posiadał 6 koni, 39 sztuk bydła oraz 24 sztuki trzody chlewnej. Kolejny rok dla Lüttgemannów był bardzo pechowy, gdyż dwukrotnie nawiedził ich pożar. Toruński niemieckojęzyczny „Die Presse“ poinformował, że o poranku 9 czerwca 1913 roku w środku wsi Stodoły (Hochkirch) w zabudowaniach właściciela ziemskiego Lüttgemanna spłonęła stodoła i stajnia. Ta sama gazeta poinformowała, że 23 lipca w wyniku podpalenia spłonął Dom rodzinny właściciela ziemskiego Lüttgemanna i że podpalacz nie został jeszcze zidentyfikowany.
Budynki, podobnie jak w innych gospodarstwach były ubezpieczone, co pozwoliło Lüttgemannom w szybkim tempie postawić nowy, większy i bardziej funkcyjny obiekt oraz odbudować dom mieszkalny. Nowy wielofunkcyjny obie inwentarski był na wskroś nowoczesną budowlą wystawioną z czerwonej cegły. Była w nim wielostanowiskowa obora, cielętnik oraz stajnia. Górna kondygnacja pełniła rolę magazynową, gdzie przechowywano zboże, groch i inne produkty oraz środki do produkcji rolnej. Z innych budynków w gospodarstwie była stodoła wieloklepiskowa, duży murowany budynek chlewni wraz z pomieszczeniem dla drobiu. Znacznych rozmiarów parterowy dom mieszkalny posiadał osiem dużych izb mieszkalnych.
 |
| Spotkanie w Stodołach w 2019 roku. Od lewej Marian Przybylski, Gisela Lüttgemann zamężna Lindenbein i Helena Uklejewska (foto Pałuki). |
Córkę ostatniego niemieckiego właściciela tego gospodarstwa rolnego Giselę Lüttgemann zamężną Lindenbein poznałem w 2019 roku. Przybyła ona wówczas na Kujawy z grupą - kierowaną przez Rainera Zobela - potomków byłych kolonistów pruskich, których przodkowie zasiedlili tutejsze folwarki poklasztorne już w 1782 roku. Przodkowie Giseli po kądzieli zamieszkali wówczas w pobenedyktyńskim Ciechrzu i nazywali się Rinno (Renaud), a tym pierwszym kolonistą był Johan Rinno. Stąd przenieśli się do Sławska Koloni, a następnie w wyniku związku małżeńskiego do Stodół. Natomiast Giseli przodkami po mieczu, którzy zamieszkał na Kujawach w Stodołach byli Andreas i Adolf - pradziadek i dziadek. Lüttgemannowie w Stodołach (Hochkirch) zamieszkali stosunkowo późno, bo dopiero pod koniec XIX w. Pochodzili z miejscowości Cracau pod Magdeburgiem (obecnie jest to dzielnica Magdeburga), gdzie urodził się 4 września 1828 roku Andreas Lüttgemann syn Andreasa Lüttgemanna i Elisabeth Weber. 30 października 1856 roku w pobliskiej miejscowości Randau poślubił on Elisabeth Höpfner, córkę Christopha Höpfnera i Johanny Blumenthal. Z tego małżeństwa urodził się w Magdeburgu-Cracau 4 lipca 1860 roku syn Adolf, dziadek Giseli. Andreas był chałupnikiem (Kossäten), posiadającym ziemię i parającym się rzemiosłem. Przed 1882 rokiem zawarł korzystny kontrakt z władzami Magdeburga na zamianę gruntów rolnych. Na jego ziemi powstał cmentarz komunalny.
 |
| Stodoły 1969 rok. |
Po przybyciu do Stodół Adolf z ojcem Andreasem okazyjnie nabyli duże polskie gospodarstwo rolne, na którym rozpoczęli gospodarowanie. Niestety Andreas wkrótce, 20 września 1904 r. zmarł i tutaj został pochowany. Adolf, wcześniej, bo 4 maja 1899 roku zawarł w Sławsku Małym (Kaisershöh) związek małżeński z Emmą Rinno (Renaud), urodzoną 21 maja 1872 r. w Kaisershöh, córką Juliusa Rinno i Emilie Luise Flemming. Matka Emmy po śmierci pierwszego męża Juliusa Rinno wyszła po raz drugi za mąż w 1876 roku za Ludwiga Klotzbüchera z Sławska Małego. Emma wniosła Adolfowi znaczny posag, co ustabilizowało całą już ich wspólną gospodarkę. W międzyczasie Adolfowi i Emmie urodziła się czwórka dzieci: Victoria Elisabeth ur. 25 lutego 1901 roku, Emma ur. 1 sierpnia 1902 roku, Heinrich ur. 25 kwietnia 1908 roku i Emilia. W 1920 roku Lüttgemannowie przyjęli obywatelstwo polskie i mogli tutaj pozostać, jako pełnoprawni obywatele II RP. Po śmierci głowy rodziny Adolfa Lüttgemanna, która miała miejsce 23 listopada 1931 roku w Stodołach, dobrze prosperujące gospodarstwo objął syn Heinrich. Tenże około 1930 roku odbył praktykę rolniczą w posiadłości ziemskiej Wierzbiczany koło Gniewkowa należącej do von Schlichtingów i dzięki temu miał znakomite przygotowanie do samodzielnego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Heinrich 29 grudnia 1932 roku zawarł związek małżeński z Elise Ege ze Stodół urodzoną 7 listopada 1908 roku, córką Hermanna Ege i Else z domu Wiedemeyer. Owocem tego małżeństwa było dwoje dzieci, wspomniana wyżej Gisela Lüttgemann, później zamężna Lindenbein oraz Helmut Lüttgemann.
 |
| Zabudowania po Lüttgemannach - lata 80. XX w. |
Heinrich Lüttgemann prowadził do stycznia 1945 roku duże gospodarstwo rolne o powierzchni 37.95.04 ha, specjalizujące się w hodowli bydła mlecznego oraz trzody chlewnej i uprawie zbóż i buraków cukrowych. Utrzymywał żywe kontakty z mieszkającymi tutaj Polakami, czego dowodem może być przyjaźń jego córki Giseli, pamiętająca ławę szkolną z Heleną Uklejewską.
 |
| Zabudowania po Lüttgemannach - lata 80. XX w. |
Po zakończeniu działań wojennych
gospodarstwo po Lüttgemannach
było poddane parcelacji i dzielone od podstaw dwukrotnie. Jego pierwszym
tymczasowym zarządcą w 1945 roku został Józef Borys. Jednak wkrótce po
przybyciu repatriantów i osadników ziemię tę podzielono. W gospodarstwie
zamieszkały dwie rodziny z za Buga, Stanisław Sokół, któremu przydzielono
 |
| Zabudowania po Lüttgemannach - lata 80. XX w. |
Kolejny podział tego gospodarstwa
nastąpił po rozwiązaniu spółdzielni produkcyjnej i objął osoby będące członkami
byłej spółdzielni, inne niż te z pierwszego podziału, a mianowicie: Jana
Woźniaka, który otrzymał
 |
| Zabudowania po Lüttgemannach - rok 1990, stopniowa rozbiórka... |
Zdjęcia - spuścizna po Klausie Mantheyu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz