Spacerkiem po Strzelnie - cz. 116 Ulica Inowrocławska - cz. 12

Inowrocłaska, fragment z numerami 23 i 23A - lata 30. XX w. z lotu ptaka

Trzymając się nadal lewej strony przechodzimy na drugą stronę ulicy Lipowej, wpadającej w ul. Inowrocławską i zatrzymujemy się przed narożnikową, piętrową, podpiwniczoną kamienicą oznaczoną numerem 23. Dawniej był to numer policyjny 170, który następował jako kolejny po numeracji ulicy Lipowej. Niegdyś była tutaj parcela zabudowane domem należącym do Polaka, wyrobnika Romanowicza. Od niego parcelę wraz z domem nabył browarnik Eduard Giese - Niemiec wyznania ewangelickiego. Prowadził on na końcu ulicy browar, a przy nim plantację chmielu, w miejscu gdzie później był młyn Jaśkowiaków, o którym będzie niżej. Giese był w latach 1889-1891 radnym miejskim i zaliczał się do bogatych mieszczan strzeleńskich.

Zarobione na handlu piwem pieniądze zainwestował na początku XX w. w nową kamienicę, o której wspomniałem wyżej. Swoją architekturą nawiązuje ona do wcześniej opisywanej kamienicy z ul. Kościelnej 5, choć w nieco skromniejszym wymiarze. Podobieństwo rozpoznać można po fryzie na linii poddasza, który wypełnia dziesięć okrągłych otworów okiennych - okulusów. Ścięty narożnik wypełnia wejście główne i okno pierwszego piętra. Elewacja południowa, w której, w części parterowej - współcześnie - w miejscu okna umieszczono szpetne wejście jest czteroosiowa, natomiast wschodnia trójosiowa ze ślepym oknem w części parterowej. Kondygnacje rozdzielają murowane gzymsy. Zły stan elewacji z poodkuwanymi detalami sztukateryjnymi posiada elementy świadczące o niegdysiejszym bogactwie architektonicznym. Niegdyś wieńczył całość profilowany drewniany gzyms okapowy. Niestety, z racji złego stanu technicznego został usunięty. Narożniki zamykające połać dachową wieńczą dwa murowane półucha, między którymi znajduje się dwanaście symetrycznie rozmieszczonych murowanych uszy. 

Kamienica onegdaj była jedną z ładniejszych w naszym mieście. Prawdopodobnie zaprojektowana i wykonana przez tego samego budowniczego, co ta z ul. Kościelnej 5. W latach międzywojennych należała do Buchwaldów i Boeschów. Na parterze mieściła się restauracja, którą prowadziła R. Powałowska. Pamiętam, że w domu tym mieszkała starsza pani Powałowska, która przez wiele lat prowadziła sklep z pieczywem na ul. Inowrocławskiej i Świętego Ducha, a na emeryturze kiosk PTTK przy Placu Świętego Wojciecha. Także tutaj mieszkała członkini Chóru „Harmonia“ panna Łucja Boesche, którą zapamiętałem z tego, że pięknie grała na fortepianie oraz w kościele na organach. Była ona córką Edmunda i pracowała jako księgowa w Krochmalni Bronisław.

Sejmik i Wydział Powiatowy Starostwa Strzeleńskiego - 6. od lewej sekretarz Wydziału Powiatowego Edmund Boesche

Współwłaścicielem kamienicy był Edmund Boesche ur. 2 lipca 1877 r. w Gębicach jako syn Alojzego i Salomei z domu Durowicz. Mieszkał i pracował w Strzelnie na stanowisku urzędnika landratury, a później asesora i aż do likwidacji powiatu strzeleńskiego sekretarza Wydziału Powiatowego w Strzelnie. W 1901 r. r. ożenił się ze Stanisławą Kasprzak. Był wieloletnim sekretarzem i prezesem „Sokoła“ i agitatorem ruchu polskiego. Od października 1918 r. brał udział w przygotowaniach do Powstania Wielkopolskiego, a następnie uczestniczył w rozbrajaniu Grenzschutzu w mieście i powiecie strzeleńskim. Kilka miesięcy służył w stopniu sierżanta w Pułku Grenadierów Kujawskich w Inowrocławiu. Po przejściu do cywila organizował polską władzę administracyjną w powiecie strzeleńskim. W 1927 r. jako członek Kurkowego Bractwa Strzeleckiego został Królem Żniwnym, a w 1928 r. prezesem Bractwa. W 1929 r. przyznano mu tytuł członka honorowego. Po likwidacji powiatu przeszedł na emeryturę, lecz wkrótce podjął pracę jako wójt Gminy Gębice. Był członkiem Towarzystwa Powstańców i Wojaków, a od 11 stycznia 1934 r. członkiem Koła Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polski 1914-1919 w Strzelnie. 2 marca 1934 r. został zweryfikowany przez Zarząd Wojewódzki ZWPN RP 1914-1919 jako powstaniec wielkopolski. W 1939 r. został przez Niemców wysiedlony do Generalnej Guberni. Po II wojnie światowej był radnym miejskim i pracownikiem Magistratu w Strzelnie. Wchodził w skład zarządu Koła Związku Powstańców Wielkopolskich. Za całokształt pracy zawodowej i społecznej odznaczony został Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Niepodległości i Medalem 3 Maja.

Zmarł 27 listopada 1955 r. W Strzelnie. Pochowany został na starej strzeleńskiej nekropoli przy ul. Kolejowej. 

Inowrocławska 23A

Do kamienicy przyklejony jest niewielki parterowy dom oznaczony numerem 23A. W 1910 r. należał do Alberta Meistera i oznaczony był starym policyjnym numerem 171. W latach międzywojennych dom ten nabył Edmund Boesche. Później zamieszkał w nim wraz z rodziną jego syn Edward Boesche. Również przytaczam jego biogram, gdyż swoją działalnością zasłużył sobie na pamięć strzelnian. Pana Edwarda znałem osobiście, gdyż pracował razem z moim ojcem w Szpitalu Rejonowym w Strzelnie. Nadto, z racji zawodu fryzjera był naszym domowym „golarzem“. Przychodził raz w miesiącu i strzygł siedem głów - ojca i sześcioro synów. Jego małżonka robiła mamie tzw. ondulację, czyli utrwalała wcześniej ułożoną fryzurę za pomocą rozgrzewanej na specjalnym palniku denaturatowym lokówki w kształcie nożyc.

Współcześnie dom pod numerem 23A należy do rodziny Waszaków. Po remoncie i zagospodarowaniu powierzchni strychowej na cele mieszkalne, prezentuje się on bardzo dobrze. Widać tutaj dobrą rękę właściciela.

Inowrocławska 23 fragment podwórza i ogrodów posesji 23 i 23A

Edward Boesche, urodził się 13 października 1902 r. w Strzelnie jako syn Edmunda i Stanisławy z domu Kasprzak. Był członkiem pozaszkolnej Drużyny Skautowej im. Naczelnika Tadeusza Kościuszki.

Uchwałą Rady Państwa nr: 11.10-0.909 z dnia 10 listopada 1958 r. został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 za czynny udział z bronią w ręku w Powstaniu Wielkopolskim.

Do Powstania Wielkopolskiego przystąpił 2 stycznia 1919 r. przyłączając się do oddziałów powstańczych przybyłych do Strzelna pod dowództwem sierż. Mieczysława Słabęckiego. Brał czynny udział z bronią w ręku przy oswobodzeniu miasta, a następnie pod dowództwem ppor. Pawła Cymsa uczestniczył w wyprawie na Inowrocław i w walkach o miasto. Po oswobodzeniu stolicy Kujaw Zachodnich został delegowany do kadry strzelińskiej i pełnił funkcję łącznika przy Powiatowej Straży Ludowej w Strzelnie, do 30 marca 1919 r. włącznie. Dosłużył się stopnia kaprala.

Chór Harmonia - oznaczeni czerwonymi trójkątami Łucja Boesche i Edward Boesche

Początkowo mieszkał przy ul. Świętego Ducha 4. Od 1 kwietnia 1919 r. kontynuował przerwaną naukę w zawodzie fryzjerskim. Wkrótce uzyskał kwalifikacje czeladnicze, a następnie mistrzowskie. Pracował w zawodzie fryzjerskim. W latach międzywojennych był członkiem licznych towarzystw strzeleńskich: Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół“- skarbnik i referent oświatowy, chorążym pocztu sztandarowego strzeleńskiego Bractwa Kurkowego - w latach 1929-1930 był II rycerzem, Komisji Rewizyjnej Koła Podoficerów Rezerwy, Chóru „Harmonia“, Kółka Muzycznego - w 1937 r. sekretarz, Koła Związku Weteranów Powstań Narodowych RP 1914-1919. W 1928 r. Rozkazem Dowództwa Okręgu Korpusu VIII Nr 35/29 z dnia 5 listopada 1929 r. przyznane zostało mu prawo do „Medalu Pamiątkowego za Wojnę 1918-1921“. Jako powstaniec wielkopolski został zweryfikowany 12 listopada 1936 r. Otrzymał Dyplom Weterana Powstania Wielkopolskiego o numerze 12605 oraz został zaewidencjonowany pod numerem 20251. W 1938 r. odznaczony został Brązowym Krzy­żem Zasługi za działalność na niwie pracy społecznej.

W czasie II wojny światowej został wywieziony w głąb Rzeszy, gdzie pracował w gospodarstwie rolnym. Po zakończeniu działań wojennych powrócił do zawodu i prowadził wespół z małżonką damsko-męski zakład fryzjerski. Współtworzył w 1946 r. Koło Związku Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 w Strzelnie, którego prezesem był Mieczysław Makowski. 5 maja 1948 r. został ponownie zweryfikowany jako powstaniec wielkopolski i otrzymał Dyplom Uznania za Czynny Udział w Akcji Zbrojnej w Powstaniu Wielkopolskim w 1918 i 1919 r. Nr 7073. W 1949 r. wszedł w skład ZBoWiD Koło w Strzelnie. 

Po 1950 r. zlikwidował z przyczyn fiskalnych działalność gospodarczą i podjął pracę w Państwowym Ośrodku Maszynowym w Strzelnie. Następnie, do czasu przejścia na emeryturę pracował jako magazynier w Szpitalu Rejonowym w Strzelnie. Przez cały okres powojenny aktywnie udzielał się w reaktywowanym Chórze „Harmonia“. Odznaczony został WKP i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł w 1988 r.