Męczennik spod Strzelna. Błogosławiony ks. Stanisław Kubski

Za trzy tygodnie w sobotę 24 sierpnia 2019 r. w miejscowości Książ gmina Strzelno przy posesji Nr 10 mieszkańcy parafii pw. św. Wojciecha w Stodołach będą przeżywać wielkie wydarzenie. W dniu tym o godz. 16:30 będzie miało miejsce odsłonięcie i poświęcenie tablicy pamiątkowej upamiętniającej tutaj urodzonego bł. ks. Stanisława Kubskiego.

Już dzisiaj zapraszamy wszystkich, którzy chcieliby z mieszkańcami przeżywać to wydarzenie do wzięcia udziału w tej uroczystości. By poznać sylwetkę Błogosławionego zachęcam do poniższego biogramu:

Bł. ks. Stanisław Kubski (1876-1942)

Syn ziemi strzeleńskiej, który stanął u boku strzeleńskiej norbertanki, błogosławionej Weroniki w poczcie polskich świętych i błogosławionych. Męczennik, 13 czerwca 1999 r. w Warszawie św. Jan Paweł II beatyfikował go w gronie 108 polskich męczenników II wojny światowej. Patron Inowrocławia wspominany 18 maja.

Stanisław Kubski urodził się 13 sierpnia 1876 r. w maleńkiej wiosce Książ koło Strzelna w powiecie inowrocławskim, w ówczesnej parafii Polanowice (obecnie parafia p.w. św. Wojciecha w Stodołach) jako syn Michała(1853-1944), włościanina oraz Franciszki (1854-1938) z domu Głuszek. Ochrzczony został 20 sierpnia 1876 r. w kościele p.w. św. Marka Ewangelisty w Polanowicach. Udzielił go ówczesny proboszcz ks. Teodor Drejza. Rodzice Stanisława związek małżeński zawarli w 1875 r. w Strzelnie. Kubscy oraz Głuszkowie od kilku pokoleń zamieszkiwali w Książu, gdzie prowadzili gospodarstwa rolne. Wieś nie była duża, gdyż liczyła zaledwie osiem i to wyłącznie polskich gospodarstw rolnych. Niegdyś była własnością klasztoru sióstr norbertanek w Strzelnie.

Początkowo Stanisław uczęszczał do szkoły ludowej, a następnie do progimnazjum - sześcioklasowej szkoły średniej udzielającej nauki w niższych klasach gimnazjalnych - w Trzemesznie. Po jego ukończeniu dalszą naukę kontynuował w Gimnazjum w Wągrowcu, gdzie w 1897 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Następnie, w latach 1897-1900 studiował teorię - teologię i filozofię w seminarium duchownym archidiecezji poznańsko-gnieźnieńskiej w Poznaniu i odbył studia praktyczne w Gnieźnie. Świadectwo moralności wystawił mu jego proboszcz, określając młodego Stanisława jako honestum iuvenem… - przyzwoity młodzieniec. Święcenia subdiakonatu przyjął 7 października 1900 r. Tydzień później, 14 października otrzymał święcenia diakonatu. Wreszcie święcenia kapłańskie prezbiteriatu przyjął 25 listopada 1900 r., z rąk bpa sufragana gnieźnieńskiego Antoniego Andrzejewicza. Mszę prymicyjną odprawił w kościele p.w. św. Marka Ewangelisty w Polanowicach i stąd 9 grudnia 1900 r. udał się na wikariat do parafii p.w. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej - farze w Śremie w archidiecezji poznańskiej, gdzie został pierwszym mansjonarzem. Proboszczem śremskim był wówczas ks. Maksymilian Drożdżyński.

W Śremie, obok pracy duszpasterskiej, wciągnięty został w wir pracy o charakterze społeczno-narodowym. Opiekował się śremskim Katolickim Towarzystwem Terminatorów, organizując m.in. wycieczki dla członków. Jedną z takich form był wyjazd w 1903 r. do Poznania. W 1904 r. został wybrany prezesem - dyrektorem tamtejszego banku parcelacyjnego, był również członkiem Rady Nadzorczej Banku Ludowego, później wiceprezesem RN oraz wiceprezesem RN "Rolnika". To wówczas ściśle współpracował z ks. prałatem Piotrem Wawrzyniakiem. W tym też roku 11 czerwca zmarł  proboszcz i cały ciężar administracyjny spadł na barki ks. Kubskiego. Dla prawnego umocowania od 17 czerwca 1904 r. ks. Stanisław Kubski został substytutem ks. dra Józefa Szultza, proboszcza parafii w Lubiniu, który nad parafią śremską sprawował administrację. Po rocznym wakacie 5 czerwca 1905 r. administratorem - proboszczem w Śremie został pochodzący ze Śląska ks. Edward Becker. Nowy proboszcz był nieprzychylnie nastawiony względem nurtu polskiego, a do tego popierał działalność Hakaty. Kiedy w 1906 r. wybuchł w Wielkopolsce powszechny strajk szkolny, młody wikariusz poparł dzieci szkolne walczące o prawo uczenia się religii w języku polskim. W tymże czasie wykazywał znaczną aktywność na tym polu. 27 maja 1906 r. przemawiał na wiecu protestacyjnym w Śremie w sprawie usuwania przez władze pruskie języka polskiego z nauki religii. W październiku tegoż roku zwołał w sali hotelu Wiktoria wiec w sprawach szkolnych, któremu również przewodniczył. Kiedy temperatura obrad wzrosła, obecna i nadzorująca przebieg policja wiec rozwiązała.

Również w 1906 r. wszedł w skład Powiatowego Komitetu Wyborczego na miasto Bnin. Ten udział zaowocował w późniejszym (1908 r.) aktywnym uczestnictwie w kampaniach wyborczych na rzecz kandydatów polskiego pochodzenia, jako członek PKW na I Obwód Miejski w Śremie. W styczniu 1909 r. uczestnicząc uczestniczył w wiecu wyborczym w Śremie, podczas którego płomiennie przemawiał.

Działał na niwie dobroczynności. Przewodniczył jako prezes stowarzyszeniu - Konferencji Świętego Franciszka z Asyżu w Śremie. W samym 1905 r. stowarzyszenie udzieliło 418 wsparć i posiadało pod stałą opieką 16 rodzin. Posiadało ono również własną bibliotekę z 115 tomami. Rocznie przeznaczało na cele dobroczynne ok. 700 marek.

1 kwietnia 1910 r. otrzymał w administrację parafię p.w. św. Wawrzyńca w Gnieźnie, a następnie 7 lipca 1910 r. otrzymał instytucję kanoniczną oraz beneficjum i został ustanowiony jej proboszczem. Wielkim nakładem przeprowadził remont i odnowienie świątyni parafialnej. Została ona konsekrowana w 1917 r., już po jego odejściu do innej parafii gnieźnieńskiej. Zasiadał w Radzie Nadzorczej Drukarni Spółkowej, która wydawała dziennik "Lech". W 1911 r. za zorganizowanie odczytu oświatowego bez powiadomienia władzy policyjnej został ukarany grzywną. W latach 1912-1914 prezesował Kółku Rolniczo-Włościańskiemu w Gnieźnie. Szczególną opiekę roztoczył nad dziećmi. Raz w tygodniu zaprowadził dla nich oddzielne nabożeństwo, podczas których głosił piękne kazania.

24 września 1916 r. powołał Biuro pomocy prawnej dla wojaków i ich rodzin. Jak wynika z komunikatu podpisanego przez ks. Kubskiego, biuro znajdowało się przy ul. św. Wawrzyńca 21 w Gnieźnie. Było otwarte w dni powszednie od godz. 19:00 do godz. 20:00, a w soboty od godz. 14:30 do godz. 16:30, natomiast w niedzielę i święta od godz. 12:00 do godz. 13:00 z porad prawnych korzystać mogli wszyscy i to za niewielką w porównaniu do biur prawnych opłatą.

11 grudnia 1916 r. otrzymał prezentę na beneficjum parafii farnej p.w. św. Trójcy w Gnieźnie, które objął jako proboszcz 1 stycznia 1917 r. W latach 1917-1919 był redaktorem tygodnika "Wiadomości Parafialne Gnieźnieńskie". W okresie poprzedzającym wybuch Powstania Wielkopolskiego oraz w trakcie jego trwania należał do grupy aktywnych działaczy niepodległościowych w Gnieźnie. Wszedł w skład Tymczasowej Rady Ludowej Gniezna, co zostało odnotowane na afiszu zwołującym wiec na 17 listopada 1918 r. Po nim 20 listopada został wybrany do Miejskiej Rady Ludowej w Gnieźnie. Z jej ramienia był członkiem komisji szkolnej oraz komisji politycznej. W marcu 1919 r. został delegowany jako przedstawiciel MRL do Komisji Wyborczej, która ustaliła skład nowej Rady Miejskiej Gniezna. W latach 1919-1922 był kapelanem Wojska Wielkopolskiego, a następnie Wojska Polskiego. Został nim po wysłaniu 4. Pułku Strzelców Wielkopolskich (Późniejszego 58. Pułku Piechoty Wielkopolskiej tzw. "czwartaków") z garnizonu gnieźnieńskiego na wojnę polsko-bolszewicką. W koszarach pozostał batalion żołnierzy zapasowych, którzy pozostali bez opieki duszpasterskiej. Zgłosił się i został zakwalifikowany, oficjalnie 4. września 1919 r., jako duszpasterz wojskowy - nieetatowy kapelan pomocniczy. Pomijając nawet zadania parafialne, bycie kapelanem nie było łatwym obowiązkiem. Jak sam pisał, miał pod swoją

opieką 2 772 żołnierzy, z czego 586 przebywało w szpitalach. Tylko od stycznia 1920 r. do marca 1920 r. miało miejsce przeszło 50 żołnierskich pogrzebów. W międzyczasie w 1921 r. powierzono mu obowiązki dziekana gnieźnieńskiego dekanatu Świętej Trójcy.

23 października 1922 r. prymas Polski, Edmund kard. Dalbor, mocą dekretu ogłosił powstanie trzech nowych parafii w Inowrocławiu. Z parafii farnej p.w. św. Mikołaja, której

proboszczem był ks. Antoni Laubitz, późniejszy biskup sufragan gnieźnieński, wyodrębniono parafię p.w. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, z nieczynnym od 1909 r. w wyniku tąpnięcia ziemi kościołem. Ponadto powstały jeszcze dwie parafie, w tym parafia p.w. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny - na potrzeby inowrocławskiego uzdrowiska, wówczas bez kościoła.

Proboszczem parafii p.w. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny oraz zarządcą - administratorem parafii "uzdrowiskowej" mianowany został ks. Stanisław Kubski. Objął je - po opuszczeniu 22 marca 1923 r. Gniezna - odpowiednio 23 marca i 1 kwietnia 1923 r. zastępując ks. prałat Antoni Laubitz, który po uzyskanej nominację na biskupa pomocniczego archidiecezji gnieźnieńskiej, przeniesiony został do Gniezna. Jednocześnie został dziekanem dekanatu inowrocławskiego. Przed nowym proboszczem postawiono ogrom zadań. Dodatkowo na obszarze parafii pw. pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie znajdował się kościół p.w. Imienia Najświętszej Maryi Panny (tzw. "Ruina" - dziś bazylika mniejsza), najstarsza, pochodząca z XII w., świątynia w Inowrocławiu. Ks. Laubitz rozpoczął jego odbudowę, jednakże jej nie ukończył. Jak widać, ks. Stanisław Kubski przybył do Inowrocławia niczym na poligon budowlany, wręcz można powiedzieć, że w budowie. Prace, zarówno przy odbudowie kościoła p.w. Imienia Najświętszej Maryi Panny jak i remontu kościoła pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny przebiegały sprawnie i zakończono je w 1929 r. 25 sierpnia obie świątynie konsekrował inicjator tych prac ówczesny bp Antoni Laubitz.

Zrządzeniem Opatrzności jednym z pierwszych ochrzczonych w nowo konsekrowanej świątyni parafialnej, kościele pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie, był przyszły Prymas Polski, Józef kard. Glemp, który sakrament chrztu św. przyjął w dniu swoich urodzin, 18 grudnia 1929 r.

W 1929 r. w dawnym prowizorycznym kościele p.w. Najświętszego Serca pana Jezusa po jego adaptacji powstał dom katolicki. W świątyni parafialnej dwukrotnie remontowano organy kościelne, zaś 30 grudnia 1934 r. dokonano konsekracji bocznego ołtarza pw. Matki Bożej Częstochowskiej. Jeszcze przed wojną ks. Stanisław Kubski zdążył poświęcić w 1936 r. miejsce pod budowę kościoła w administrowanej przez siebie parafii p.w. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny i wznieść w 1937 r. strzelistą kwadratową wieżę. W 1938 r. doprowadził do wmurowania (27 września) kamienia węgielnego, którego dokonał bpa Antoni Laubitz.

Równocześnie ks. Stanisław Kubski pełnił wiele coraz bardziej odpowiedzialnych funkcji. Jeszcze przed przyjazdem do Inowrocławia został 19 października 1921 r. sędzią prosynodalnym w Metropolitalnym Sądzie Duchownym i w tej roli był członkiem Konsystorza Generalnego odgrywającego istotną rolę w sprawach administracyjno-sądowniczych archidiecezji gnieźnieńskiej. Był nim do listopada 1930 r. W latach 1923‑1926 pełnił też funkcję kapelana więziennego w Inowrocławiu. Przed 1929 r. został również radcą duchownym. Od 1 czerwca 1920 r. był, jako członek Kurii, deputatem do zarządu dóbr Prymasowskiego Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Był delegatem arcybiskupim przy egzaminach maturalnych z religii w Państwowym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim im. Królowej Jadwigi w Inowrocławiu oraz członkiem czynnym istniejącego w archidiecezji od 1913 r. Związku Księży Misjonarzy "Dobrego Pasterza", którego członkowie zobowiązani byli do bezinteresownego odprawiania misji i rekolekcji. Od 1931 r. pełnił dodatkowo obowiązki wizytatora nauki religii w szkołach powszechnych na powiat inowrocławski i archidiecezjalnego dyrektora Związku Księży Adorantów Przenajświętszego Sakramentu.

Ponadto od ok. 1923 r. był kanonikiem kapituły kolegiaty p.w. św. Jerzego w Gnieźnie, a 23 października 1935 r. został kanonikiem gremialnym kapituły kolegiaty p.w. św. św. Piotra i Pawła w Kruszwicy, restytuowanej i zreorganizowanej przez Prymasa, Augusta kard. Hlonda.

25‑26 czerwca 1927 r. współorganizował pierwszy w Polsce Zjazd Eucharystyczny w ramach VIII Zjazdu Wielkopolskiej Ligi Katolickiej, w którym uczestniczyło ok. 15 000 wiernych. Przewodniczył mu Prymas August kard. Hlond, dla którego wizyta w Inowrocławiu była okazją do pierwszego publicznego wystąpienia jako kardynała. Papież Pius XI skierował do uczestników spotkania list, w którym napisał m.in.: Chętnym sercem przeto przyjęliśmy wiadomość o mającym się wkrótce odbyć kongresie eucharystycznym w Inowrocławiu… Odczyt na Zjeździe wygłosiła m.in. założycielka Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego, Urszula Julii Maria Halka-Leduchowska - dziś święta. W 1938 r. ks. Stanisław wziął też udział w 34. międzynarodowym Kongresie Eucharystycznym w Budapeszcie.

19 września 1937 r. doprowadził też do poświęcenia 4‑metrowej figury-pomnika Matki Bożej, w pobliżu kościoła parafialnego. Było to dzieło Piotra Trieblera, bydgoskiego artysty rzeźbiarza. Mimo tak wielu zajęć ks. Stanisław Kubski nigdy nie zapomniał, że jako

duszpasterz ma przede wszystkim troszczyć się o dusze. Angażował się w duszpasterstwie wszystkich stanów, a więc dzieci (co szczególnie lubił), młodzieży, ubogiej inteligencji, robotników i rzemieślników. Jego działania doprowadziły do powstania licznych organizacji katolickich. Z racji licznych zajęć, gdzie nie mógł się angażować osobiście, to inspirował powstanie stowarzyszeń o fundamentach katolickich. W latach międzywojennych działało ich wiele przy parafii p.w. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny.1

8 maja 1924 r. rozpoczęła działalność Sodalicja Męska, czyli bractwo nastawione na samokształcenie i pogłębianie religijności swych członków, pw. Niepokalanej Matki Najświętszej i św. Wojciecha. 9 grudnia 1924 r. swoje podwoje otworzyła Sodalicja Żeńska p.w. Niepokalanej i św. Jolanty. Tego samego roku, 22 grudnia 1924 r. powołana do życia została Sodalicja Pracującej Młodzieży Męskiej p.w. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny i św. Jerzego. W 1927 r. zawiązał się chór kościelny mieszany oraz chór męski. Kolejną organizacją przy parafii był założony w 1930 r. Trzeci Zakon Regularny św. Franciszka. W tym też roku 19 listopada rozpoczęła działalność Sodalicja Absolwentek Gimnazjum i Seminarium p.w. Niepokalanej Matki Najświętszej i św. Teresy od Dzieciątka Jezus. W 1932 r. rozpoczęły swoją działalność Młode Polki, czyli Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej, a w 1934 r. Sodalicja Mężczyzn p.w. Matki Bożej Częstochowskiej i św. Jerzego.

Nie dziwi zatem, że stał się cenioną w mieście osobistością. Rozwijał działania charytatywne, do czego skłaniały go ówczesne trudności gospodarcze związane z wielkim kryzysem. Wiele czasu spędzał na adoracji Najświętszego Sakramentu, zapraszając do tego niekiedy również swoich wikariuszy. Na parafianach sprawiał wrażenie nieśmiałego, ale o gołębim sercu i często z "pustym portfelem", bo okazywało się, że potrzeby innych bywały większe niż jego własne. W 1933 r. wszedł w skład Komitetu Honorowego Ligii Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej przy Prezydencie Inowrocławia, który sprawował patronat nad budową lotniska. 23 i 24 września 1933 r. lotnisku nadano imię Pierwszego marszałka Polski Józefa Piłsudskiego.

Władze państwowe dostrzegły kapłana oddającego się wielu dziełom i w 1937 r. odznaczyły ks. Stanisława Kubskiego Złotym Krzyżem Zasługi.

Kończył się już wszelako czas wielkiej pracy. Czas wielkich wysiłków. Czas osiągnięć. Czas planów. Nadchodził czas apokalipsy. Czas cierpień. Czas ostatecznych wyborów. Czas męczeństwa. Pod koniec sierpnia 1939 r. prezydent miasta Inowrocławia Apolinary Jankowski powołał Obywatelski Komitet Pogotowia Narodowego. W jego skład weszli co znamienitsi mieszkańcy Inowrocławia. Członkiem Komitetu został także ks. Stanisław Kubski. 1 września 1939 r. w granice Rzeczypospolitej, bez wypowiedzenia wojny, wkroczyli Niemcy. Rozpoczęła się II wojna światowa. 7 września 1939 r. miasto znalazło się w rękach niemieckiego najeźdźcy. Ks. Stanisław Kubski już 8 września 1939 r. został aresztowany. Niemcy mieli odnotowaną jego działalność, a szczególnie w latach 1918‑1919 w Gnieźnie. Pognali go przez Inowrocław z uniesionymi nad głową rękoma. Pierwszą noc spędził, klęcząc, na dziedzińcu koszarowym 4. Pułku Artylerii Lekkiej.

Ks. Stanisław Kubski 9‑10 września 1939 r., został wywieziony z Inowrocławia do niemieckiego obozu przejściowego, zorganizowanego w dawnym zakładzie lotniczym "Albatros" w Pile. Stamtąd pomiędzy 21 a 23 listopada 1939 r., przewieziony został do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau. Już 26 listopada 1939 r. został po raz kolejny przetransportowany do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Liczący sobie 63 lata kapłan zmuszony został do ciężkiej i wyniszczającej pracy w kamieniołomach.

Przydzielony został do karnego rewiru. Obozowi oprawcy - kapo znęcali się nad nim okrutnie, zmuszając m.in. do noszenia ciężkich kamieni w biegu, co doprowadziło go do skrajnego wyczerpania. Po rocznej i niewolniczej pracy w kamieniołomie, w trakcie której złamał rękę, 8 grudnia 1940 r., na polecenie Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, 228 duchownych przeniesiono z Buchenwaldu do Dachau. W grupie tej znalazł się również ks. Kubski, który otrzymał numer obozowy 21878 (IPN podaje nr 20678). 

W listach z obozu, pisanych po niemiecku i cenzurowanych, pisał, że „po wojnie będzie znów dobrze”, ale „najpierw wolność i porządek”(!) Wyrażał w nich troskę o parafię, o parafian, wdzięczność za modlitwę i udzielaną, choćby i duchowo, pomoc.

Zawsze pokładał ufność w Bogu, choć zdawał sobie sprawę z otaczającej go rzeczywistości

Głód, ponad ludzka praca, choroby, m.in. świerzb i owrzodzenie oraz codzienne psychiczne i fizyczne znęcanie się odbiło się na stanie zdrowia inowrocławskiego proboszcza. Schudł do niespełna 39 kg. Mimo to jednak zachował pogodę ducha i głęboką pobożność. Swoje głębokie cierpienie przeżywał w samotności. Zapamiętano go, jak w barłogu odmawiał modlitwę różańcową, trzymając w ręku kawałek sznurka z zaplecionymi supłami. Był w pełni świadomy, co go czeka.

Początkowo głęboko wierzył, że doczeka wolności. Tak pisał do brata: Gdy Bóg przywróci wolność, będziemy się częściej odwiedzali. Wojna się przecież kiedyś skończy, dzięki łasce Bożej znów będziemy razem. Ja silnie buduję tę nadzieję na Bożej Opatrzności, której działanie tak często odczuwam. Pomaga mi w tym modlitwa wasza, przyjaciół i parafian, za co jestem szczególnie wdzięczny.

Monachium, cmentarz Friedhof Perlacher Forst.

Nadzieja po kilku latach okazała się złudna. W maju 1942 r. niespełna 66-letniego ks. Stanisława Kubskiego uznano za niezdolnego do przebywania w obozie w Dachau i włączono do tzw. „transportu inwalidów”, w którym został wysłany do zagazowania, do Hartheim niedaleko Linzu. Nie dojechał na miejsce. Prawdopodobnie zginął 18 maja 1942 r. w drodze z KL Dachau do Monachium - tam został z pociągu usunięty i spalony w krematorium w Monachium. W 2013 r. znaleziono jego prochy w Monachium, na cmentarzu Friedhof Perlacher Forst.

Proces beatyfikacyjny prowadzono w ramach ogólnopolskiego procesu męczenników II wojny światowej i został rozpoczęty w 1992 r. we Włocławku. Dn. 13 czerwca 1999 r. został ogłoszony błogosławionym przez papieża Jana Pawła II podczas mszy św. w Warszawie, wraz ze 107 innymi ofiarami hitleryzmu.

Zmarł Honorowy Obywatel Miasta Mogilna hm. Aleksander Wenglewicz (1933-2019)

Dzisiaj na mogileńskim cmentarzu z udziałem władz samorządowych na czele z burmistrzem Leszkiem Duszyńskim pożegnano zmarłego 28 lipca Honorowego Obywatela Miasta Mogilna hm. Aleksandra Wenglewicza. W latach 1978-1983 piastował funkcję komendantem Hufca ZHP w Strzelnie. Znany był na niwie służby harcerskiej w regionie, a szczególnie w Mogilnie i Strzelnie. Oto biogram śp. hm. Aleksandra Węglewicza:

Harcmistrz, drużynowy 2 Męskiej Drużyny Harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki w Mogilnie, Komendant Szczepu Drużyn Zuchowych i Harcerskich w Strzelnie, zastępca Komendanta Hufca ZHP w Mogilnie, w Inowrocławiu, Żninie, Komendant Hufca ZHP w Strzelnie, Komendant Harcerskiego Kręgu Seniorów Ziemi Mogileńskiej im. hm. Leona Niewiadomskiego, Honorowy Obywatel Miasta Mogilna.

Urodził się 11 lipca 1933 r. w Lens we Francji, gdzie wtedy mieszkali jego rodzice, a skąd jako dziecko przybył z rodziną do Mogilna. W 1946 r. poszedł na pierwszą zbiórkę harcerską, a już w 1947 r. hm. Leon Niewiadomski odebrał od niego Harcerskie Przyrzeczenie. Członkiem Związku Harcerstwa Polskiego był ponad 70 lat. W swej długoletniej i bogatej  działalności  harcerskiej i instruktorskiej pełnił wiele funkcji, wśród nich tak odpowiedzialne jak komendant hufca i zastępca komendanta hufca. Dał się poznać jako doskonały i obowiązkowy organizator pracy hufców. Jako Komendant Hufca ZHP w Strzelnie w latach 1978 do 1983  zainicjował kampanię „Bohater”, w wyniku której hufiec w 1980 r. miał nadane imię dr. Jakuba Cieślewicza i wręczony został sztandar.

Podczas pełnienia tych  ważnych funkcji druh Aleksander był organizatorem wielu placówek letniego i zimowego wypoczynku dla zuchów, harcerzy i dzieci nie należących do ZHP.            Wprowadzał atrakcyjne i równocześnie kształcące oraz wychowujące formy i metody pracy harcerskiej. Jako doświadczony instruktor przez lata służył radą i pomocą drużynowym, dając tym wyraz troski i zainteresowania wychowaniem w harcerskim stylu najmłodszego pokolenia członków naszej harcerskiej wspólnoty. To dzięki niemu zuchy i harcerze poznawali 100. letnią historię mogileńskiego harcerstwa.

Harcerstwo było życiową pasją druha hm. Aleksandra Wenglewicza. Już jako emeryt 12 grudnia 1996 r. założył Harcerski Krąg Seniorów Ziemi Mogileńskiej, który po 5. latach działania 17 listopada 2001 r. otrzymał imię hm. Leona Niewiadomskiego. Z chwilą przystąpienia kręgu do  Skulskiej Wspólnoty Seniorów ZHP im. ks. hm. Antoniego Bogdańskiego w 1999 r. podjął obowiązki zastępcy komendanta Wspólnoty.

W grudniu 2011 r.  z uwagi na stan zdrowia zrezygnował z funkcji komendanta kręgu, ale w miarę możliwości nadal uczestniczył w życiu kręgu, zlotach i złazach ogólnopolskich.

 Można bez przesady powiedzieć, że Druh  hm. Aleksander Wenglewicz pełni służbę całym życiem, a swe ideały przekazywał kolejnym pokoleniom.

 

Za swą długoletnią działalność został odznaczony : Brązowym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”, Złotym Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”, Medalem „Za Zasługi dla Harcerstwa Kujawsko- Pomorskiego”, Honorową Odznaką Przyjaciela Dziecka, Honorową Odznaką Ofensywy Zuchowej, Honorową Odznaką „Za działalność na rzecz woj. kujawsko-pomorskiego”, Odznaką Honorową „Za Zasługi dla Hufca ZHP Konin”.

30 października 2013 r. podczas sesji Rady Miejskiej Mogilna nadano tytuł Honorowego Obywatela Miasta Mogilna hm. Aleksandrowi Wenglewiczowi. O jego nadanie zawnioskował Harcerski Krąg Seniorów Ziemi Mogileńskiej im. hm. Leona Niewiadomskiego. W uzasadnieniu uchwały  z dnia 11 września czytamy m.in., że: „Aleksander Wenglewicz w pracy społecznej osiągnął ponadprzeciętne wyniki. Jest wychowawcą wielu pokoleń dzieci i młodzieży. Inicjatorem upamiętniania zasłużonych obywateli miasta Mogilna i wydarzeń historycznych. Twórcą harcerskiego kręgu seniorów.” Tytuł, statuetkę i dyplom wręczyła przewodnicząca rady, harcmistrzyni Teresa Kujawa.

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 51 Ulica Świętego Ducha - cz. 7

W poprzedniej części opisującej początki kamienicy pominąłem ważną informację, która zachowała się dzięki starej pocztówce. W części parterowej - handlowej widzimy duży szyld informujący, iż tutaj znajduje się „Drogeria pod Orłem“ należąca do Bernard Budzyńskiego. Pocztówka została wykonana około 1912 r. Wcześniej, bo w 1910 r. Budzyński prowadził aptekę w kamieniczce obok, reklamując swą działalność w Kalendarzu Strzelińskim na rok 1910. Prawdopodobnie po zwinięciu interesu przez fryzjerów Stawczyńskich zajął on po nich o wiele większy lokal i prowadził go tutaj do czasu nabycia kamienicy przez Muszyńskiego. W 1921 r. Budzyński zakupił kamienicę w Rynku od Niemca Paula Jaschkego i tam przeniósł swoją działalność (współczesny Nr 16 - opis jego działalności w części 32 Spacerku po Strzelnie, Rynek - cz. 29).

Na tym samym fragmencie pocztówki widzimy reklamę w kształcie zegara. W tym lokalu działalność zegarmistrzowsko-jubilerską prowadził wspomniany już Stanisław Strzelecki. W dzisiejszej części wspomnę jego córkę Halinę, niezwykłą kobietę, która na wzór swojej ciotki Wandy Siemianowskiej całe swoje życie poświęciła drugiemu człowiekowi.    

Halina Zofia Strzelecka   

Siostrą Wiesława była Halina przedwojenna profesorka w Gimnazjum Państwowym w Gdyni, zasłużoną działaczką tamtejszego harcerstwa. Urodziła się 28 marca 1907 r. w Strzelnie w rodzinie Stanisława i Heleny z Siemianowskich. Uczęszczała do miejscowej szkoły ludowej, a następnie wydziałowej. Od 1923 r. uczęszczała do Gimnazjum im. Błogosławionej Jolanty w Gnieźnie, które jako prymuska ukończyła w 1925 r. W okresie szkolnym wstąpiła w szeregi harcerskie i pozostała w nich do końca swego życia. W tym też czasie zajmowała się udzielaniem korepetycji, a zarobione w ten sposób pieniądze pozwalały jej utrzymać się i jeszcze z nich wspierała rodzinę (ojciec zmarł w 1917 r.). Po maturze zapisała się na studia na Uniwersytecie Poznańskim. Studiowała filologię rozszerzoną - języki niemiecki i francuski.

Po studiach podjęła pracę jako nauczycielka języków w Prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym dra Teofila Zegarskiego w Gdyni - Orłowie. Tam również została opiekunką drużyny harcerskiej. Z Orłowa przeniosła się do Gimnazjum Handlowego w Gdyni, gdzie uczy języka niemieckiego i prowadzi drużynę harcerską. Po kursie podharcmistrzowskim w 1936 r. objęła hufiec drużyn starszych dziewcząt w Gdyni. W 1937 r. prowadziła w Kołtynianach na Wileńszczyźnie instruktorski kurs drużynowych. Rozpoczęła również próbę na harcmistrza, którą ukończyła w 1939 r. We wrześniu 1939 r. wzięła udział w obronie Gdyni, przydzielając grupy dziewcząt do pomocy w szpitalach, schronach i łączności w Komendzie garnizonu.

W październiku 1939 r. przedostała się do Torunia i zamieszkała u brata Jana, który prowadził tam sklep zegarmistrzowsko-jubilerski. Natychmiast też włączyła się w działalność Szarych Szeregów, była łączniczką pomiędzy Pomorzem a Generalną Gubernią. W 1940 r. kilka instruktorek toruńskich rozpoczęło pomocniczą działalność na rzecz Związku Walki Zbrojnej. Z dowództwem ZWZ współpracowała obok hm Anny Dydyńskiej-Paszkowskiej (była naczelniczka harcerek) również hm Halina Strzelecka. Pełniła również funkcję łączniczki - Halina Strzelecka wyjeżdżała służbowo do Poznania. Dwa lata po rozpoczęciu działalności, w lipcu 1942 r. Halina Strzelecka wraz z Jerzym i Anną Paszkowskimi oraz Wandą Merdasińską zostali aresztowani, przewiezieni do więzienia w Gdańsku, następnie do Starogardu Gdańskiego, a 2 grudnia 1942 r. do Stutthoffu.

Pośród polskimi harcerkami działającymi aktywnie nawet po aresztowaniu w obozie w Stutthofie znalazła się również Halina Strzelecka. Początkowo jej działania ograniczały się do samopomocy - dzieliła się żywnością z paczek, odzieżą. Spotykała się z koleżankami niewoli, by razem modlić się i śpiewać, świętować imieniny, recytować poezję, a także czcić święta narodowe. Później rozpoczęła tajne nauczanie w zakresie literatury i historii polskiej, prowadziła również wykłady z historii literatury. Halina Strzelecka wespół z Jadwigą Rotecką prowadziły zakonspirowane apele ku czci poległym, wieczory poezji, szopki w okresie świątecznym, próby tańców narodowych. Halina Strzelecka zbierała książki polskie i wypożyczała je dorosłym i dzieciom.

W pierwszych miesiącach 1945 r. Niemcy przystąpili do zacierania śladów swego ludobójstwa. Przed nacierającym frontem wschodnim zaczęli ewakuować pozostałych przy życiu więźniów ze Stutthoffu morzem na barkach. Tamte chwile wspominała jedna z więźniarek następująco:
Płynęliśmy 10 dni między wrakami statków, narażeni na miny i łodzie podwodne. Przeżyliśmy nalot lotniczy. Na barce nie było słodkiej wody ani żywności. Wśród więźniów panował tyfus. Zmarłych i konających wyrzucali SS-mani do morza.(...) W czasie podróży morskiej śmiertelność wśród mężczyzn była bardzo wysoka. Znosili oni znacznie gorzej niż kobiety warunki na barce. Spośród kobiet zmarły tylko 2-3 osoby, dzięki wzajemnej opiece i solidarności. Chorymi kobietami opiekowały się: Halina Strzelecka i Lidia Banasiak. Więźniami z "Ruth" we Flensburgu[Szlezwik-Holsztyn, w pobliżu granicy z Danią] zajął się kapitan portu, podporucznik Hans Joachim von Ramm. Kapitan floty handlowej Herbert Schmalz zarządził przeniesienie ich na stojący w porcie parowiec "Rheinsfels".[ W ostatnich dniach wojny 1945 r. więźniowie obozu, a wraz z nimi Halina, zostali w porcie Flensburg załadowani na przemianowany przez Niemców były polski statek z s/s „Kościuszko" na „Rheinfels".] 9 maja 1945 roku, w dzień po kapitulacji III Rzeszy, na pokład statku weszła delegacja szwedzkiego Czerwonego Krzyża. Wszyscy więźniowie, którzy doczekali tej chwili, zostali skierowani na leczenie do Szwecji, zaś statek obsadzono Brytyjczykami. Pośród nimi znalazła się również Halina Strzelecka.

Halina pozostała w Szwecji i poczęła działać w Swedish Institute of Foreign Affairs' Polish working party in Lund - nazywanym Polskim Instytutem Badawczym w Lund. Powołana została do dziewięcioosobowego zarządu Instytutu w lutym 1946 r. Dokumentowała losy więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych poprzez wywiady, korespondencję i zeznania świadków tamtych okrutnych lat. Tak zgromadzona dokumentacja miała służyć jako dowody popełnionych przestępstw i mogła być wykorzystywana w przyszłości przez sądy  i historyków.

W Szwecji pozostała i to nie dla jakiegoś „widzimisię", lecz dla ratowania zdrowia setek wycieńczonych więźniów obozów koncentracyjnych, którzy w Skandynawii trafili na pomocną dłoń. Dzięki znajomości kilku języków obcych, w tym również łaciny, ofiarowano jej asystenturę w klinice medycznej w Lund. Jej interwencjom wiele osób z Polski, byłych więźniów obozów koncentracyjnych zawdzięczało kilkutygodniowe pobyty rehabilitacyjne w specjalnych ośrodkach utworzonych przy jej udziale. W tym względzie czynnie działała w Fundacji pomocy byłym więźniom obozów koncentracyjnych, której pomoc objęła niemalże całą Europę. W jednym z takich domów rehabilitacyjnych w Vrigstad w Szwecji przebywała na zaproszenie Haliny Strzeleckiej w 1968 r. późniejsza Honorowa Obywatelka Miasta Strzelna Pani Halina Gorlachowa, przedwojenna przyjaciółka ciotki Haliny. Kiedy w 1966 r. zmarł mój ojciec, Ignacy, tuż po jego śmierci przybyła do Strzelna ze Szwecji ciotka Halina Strzelecka. Wówczas zadbała o rodzinne miejsca pochówków swoich najbliższych, zlecając wystawienie kamiennych nagrobków. Od tego też czasu regularnie słała do Strzelna pocztą dyplomatyczną paczki, których zawartość stanowiły cenne gadżety, a które mama z kolei upłynniała po znajomych i w komisach, dzięki czemu mogliśmy wszyscy, cała siódemka plus mama, godnie żyć i kształcić się. Ciotka zmarła 13 listopada 1968 r. w Lund w Szwecji. Cały swój majątek zapisała na cele dobroczynne i zgodnie z ostatnią wolą kazała się pochować w Poznaniu, co też wujek Marian dopilnował i spełnił 27 listopada 1968 r. W tym dniu spoczęła na cmentarzu Junikowo w Poznaniu (pole:15, kwatera:1, rząd:11, miejsce: 220).

Prze kilku laty opracowałem obszerny kilkudziesięciostronicowy materiał poświęcony Halinie Strzeleckiej. Może uda się w przyszłości go wydać drukiem…

CDN

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 50 Ulica Świętego Ducha - cz. 6

Kolejny dom w ciągu zachodniej pierzei ul. Świętego Ducha to kamieniczka oznaczona numerem 6, dawniej policyjnym 66. Dom został wybudowany na początku XX w. Niewielki, piętrowy o cechach eklektycznych, nakryty dachem dwuspadowym pokrytym dachówką ceramiczną. Na osi centralnej niewielki, stylowy balkon. Część parterowa boniowana, natomiast piętro licowane cegłą klinkierową z czterema oknami i środkowymi drzwiami balkonowymi zdobionymi tynkowanymi obramieniami. Kamieniczka posiada swój specyficzny urok. Dzięki zachowanemu pierwotnemu wyglądowi nie zatraciła charakteru małomiasteczkowego domu wielorodzinnego, który uwydatniają również dwie oficyny mieszkalne.

W 1800 r. w tym miejscu znajdował się drewniany dom z podcieniami podobnymi do pozostałych domów miejskich. Stanowił on własnością jednego z kolonistów pruskich osadzonych w mieście po 1785 r. Był nim piekarz wyznania ewangelickiego, niejaki Conrad (Konrad). Następnie, jako właściciela spotykamy tutaj w 1889 r. Niemca Mantela. Z kolei w 1903 i 1910 r. wymienianym jako właściciel posesji jest Niemiec Ernst Prütz. Był on sekretarzem skarbowym, wymienionym wśród wysokich urzędników landratury strzeleńskiej. Pochodził z Chodzieży i to on wystawił nową do dziś stojącą kamienicę, w której zamieszkał z żoną i pięcioma córkami, zajmując całe piętro. Dwa lokale handlowe na parterze, połączone z mieszkaniami na zapleczu, miały przynosić właścicielowi dodatkowy dochód, który osiągał również z dwóch mieszkań zlokalizowanych w oficynach. Łącznie zamieszkiwało tutaj pięć rodzin. Jedną z nich była rodzina Stawczyńskich. Stanisław Stawczyński był egzaminowanym cyrulikiem i prowadził tu salon fryzjerski. Zajmowała się zawodowo między innymi goleniem, kąpaniem, rwaniem zębów, nastawianiem złamań, puszczaniem krwi, a także nieskomplikowanymi operacjami i leczeniem lekkich chorób. Współpracowała z nim fryzjerka Władysława, prawdopodobnie córka. O szczegółach prowadzonej przez obojga działalności możemy dowiedzieć się z reklam jakie zamieścili w Kalendarzu Strzelińskim na rok 1910. 

Tuż po zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 i odzyskaniu niepodległości Ernst Prütz opuścił Strzelno przenosząc się z rodziną w głąb Niemiec. Przed wyjazdem sprzedał posesję Stanisławowi Muszyńskiemu, kupcowi i znanemu działaczowi strzeleńskiego „Sokoła“, Bractwa Kurkowego, stowarzyszenia Mężów Katolickich. Nowy właściciel należał do zamożniejszych mieszczan. Wcześniej działalność gospodarczą prowadził pod numerem 7, dawnym policyjnym 29 po drugiej stronie ulicy, u dra Jakuba Cieślewicza. Muszyński w okresie międzywojennym prowadził początkowo skład hurtowy i detaliczny wyrobów tytoniowych, wina, wódki i towarów kolonialnych, później handel maszynami i urządzeniami rolniczymi, nasionami, nawozami, chemikaliami oraz prowadził „Restaurację“.

 

Lokale Stanisława Muszyńskiego - sklep kolonialny i restauracja.

Po zajęciu miasta przez hitlerowców wezwany on został 26 września do zapłacenia kontrybucji w wysokości 10 tysięcy złotych, a w razie ich nie uiszczenia do konfiskaty całego majątku. Co ciekawe podobne wezwanie otrzymało jeszcze 27 obywateli miasta Strzelna, którzy do końca października 1939 r. do kasy miejskiej wpłacili 73 tysiące złotych.

Tutaj mieszkał Franciszek Lasocki, znana postać strzeleńskiego życia społeczno-kulturalnego. Dziś kompletnie zapomniany, a przecież przez szereg lat, tuż po wojnie prezesował miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. Franciszek Lasocki urodził się 28 listopada 1903 r. w Strzelnie w rodzinie Antoniego i Marianny z Jarłowskich. Ojciec jego był wieloletnim urzędnikiem - komisarzem obwodowym w Strzelnie. Z wykształcenia był prawnikiem posiadającym licencję obrońcy prawnego. Był członkiem Zarządu Bractwa Kurkowego w Strzelnie. Już po wojnie prowadził w Strzelnie kancelarię obrońcy prawnego, sprawował również urząd wójta Gminy Strzelno Północ. Znajdował się w składzie Komitetu Gimnazjalnego, którego zadaniem było zorganizowanie w 1945 r. szkoły na poziomie licealnym w Strzelnie. W 1926 r. poślubił starszą od siebie o 7 lat mieszkankę Krotoszyna, Stanisławę Domagalską. Była ona córką Jana i Józefy z Cierniewskich i na świat przyszła 27 października 1896 r. w Krotoszynie. Pan Franciszek zmarł 1 października 1976 r., a małżonka 24 sierpnia 1979 r. Oboje spoczywają na starej strzeleńskiej nekropoli.  

W domu tym, mieszkała również pani Władysława Deyk, wraz ze swą starszą siostrą Martą. Obie panie były pannami. Pani Władysława urodziła się 31 grudnia 1899 r. w Strzelnie. W domu tym zamieszkała jeszcze w maju 1939 r. W mojej pamięci utkwiła mi szczególnie, gdyż pracowała jako kasjerka razem z moim ojcem Ignacym, głównym księgowym Szpitala Rejonowego w Strzelnie. W domu tym mieszkali również państwo Stachowiakowie.

Całkowicie zatarł mi się obraz placówek handlowych, jakie funkcjonowały po wojnie na parterze kamienicy. Przed laty z pomocą przyszła mi p. Danuta Nadolna - rodowita strzelnianka. Dawniej razem pracowaliśmy w geesie i niewątpliwie jej świetna pamięć, poparta wiedzą historyczną o naszym mieście, bardziej naświetliła moje czarne plamy i obraz minionych czasów. Jak pisała do mnie p. Danka: - Pamiętam wiele faktów i szczegółów, które być może Pana zainteresują. Np., wiem, jakie sklepy znajdowały się przy ulicy Św. Ducha po wojnie. U Muszyńskiego był sklep obuwniczy prowadzony przez pana Wiśniewskiego i sklep spożywczy… Dopowiem, że moja rozmówczyni kończyła LO w Strzelnie razem z abp Stanisławem Gądeckim. Swoją drogą, to takim osobom jak p. Danka zawdzięczam, ze blog nabrał rumieńców i stał się swoistym strzelnian portretem.

Obecnie kamienica Mszyńskiego stanowi własność p. Andrzeja Jaroszewskiego. Nabył on ją od spadkobierców po Stanisławie Muszyńskim. Do niedawna prowadził tutaj sklep RTV. Obok znajduje się kwiaciarnia The Flower Shop, której właścicielką jest jego siostra Wiesława Dobrzyńska.

Ale pozostała jeszcze jedna opowieść tycząca się tegoż domu. Otóż mieszkał tu i prowadził do chwili swej śmierci sklep galanteryjno-zegarmistrzowsko-jubilerski Stanisław Strzelecki, ojciec mojego wujka Mariana, tego samego, który niejako jest prekursorem moich spacerków po Strzelnie. Otóż wuj Stanisław poślubił w 1905 r. Helenę Siemianowską, siostrę Wandy i Józefa, o których będę pisał przy okazji ulicy Kościelnej. Małżonkowie mieli 7. dzieci.

Jednym z nich był Wiesław Feliks, tragiczny żołnierz wojny obronnej 1939 r. Urodził się 18 sierpnia 1910 roku w Strzelnie był absolwentem Państwowego Gimnazjum w Gnieźnie. W nagrodę za bardzo dobre wyniki w nauce uczestniczył w oficjalnej delegacji Wielkopolski w 1927 r. w uroczystościach krakowskich związanych ze sprowadzeniem do kraju i pochowaniem na Wawelu prochów Juliusza Słowackiego. Przez dwa lata był pracownikiem Urzędu Skarbowego w Strzelnie. Należał do miłośników poezji Słowackiego, Asnyka i Kasprowicza. Dawał temu wyraz deklamując ich wiersze na akademiach organizowanych z okazji różnych uroczystości. We wspomnieniach o Wiesławie wujek Marian odnotował: Po tylu latach brzmią jeszcze w uszach moich, asnykowskie słowa recytowane przez Wiesława:

Szukajcie prawdy jasnego płomienia,

Szukajcie nowych, nie odkrytych dróg;

Za każdym krokiem w tajniki stworzenia

Coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia

I coraz większym staje się Bóg!

W latach 1931-1932 odbył służbę i naukę wojskową w szkole podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, po ukończeniu której otrzymał przydział do 4 Kujawskiego Pułku Artylerii Lekkiej stacjonującego w Inowrocławiu. W tym pułku odbył pierwsze ćwiczenia wojskowe w 1933 r. Następnie już w stopniu podporucznika służył w 25 PAL w Kaliszu. Po otrzymaniu przeniesienia do pracy w Poznaniu został z kolei przydzielony do tamtejszego pułku artylerii lekkiej. W 1939 r. objęty został już w pierwszym rzucie mobilizacją, tj. 23 sierpnia i od tej chwili ustał kontakt z rodziną.

Wiesław Strzelecki zginął śmiercią bohaterską 15 września 1939 r. na przedpolach twierdzy Modlin podczas pełnienia służby na posterunku obserwacyjnym we wsi Polesie powiat Płońsk. Wiadomość o śmierci dotarła do Strzelna dopiero w maju 1940 r. Spoczął w zbiorowej Mogile na cmentarzu w Leoncinie powiat Płońsk. Na strzeleńskim cmentarzu na pomniku rodzinnym została uwieczniona pamięć o podporuczniku rezerwy Wiesławie Strzeleckim.

CDN

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 49 Ulica Świętego Ducha - cz. 5

Świętego Ducha 4 - cz, 2

Wesołowscy pod koniec lat sześćdziesiątych wyprowadzili się do Bielic. W tym czasie też budowali dom w Mogilnie-Świerkówcu. Posesję nabył Mieczysław Jaroszewski, późniejszy wiceprezes ds. handlu GS „SCh" w Strzelnie. Razem pracowaliśmy, ja wówczas na równorzędnym stanowisku, ale w obrocie rolnym. Jego pełny biogram znajdziecie poniżej. Z początkiem lat 90. po przejściu na emeryturę, podjął działalność gospodarczą w zakresie handlu spożywczego. Po nim właścicielem sklepu został syn Andrzej i synowa Ewa. Tenże, poza delikatesami prowadzi sklep „Panda“, a do niedawna również pawilon RTV i AGD w sąsiedniej posesji. Tam też córka Mieczysława, pani Wiesława Dobrzyńska jest właścicielką sklepu z artykułami do dekoracji mieszkań i kwiaciarni.

W podwórzu posesji w latach osiemdziesiątych firmę lakierniczą założył najstarszy syn Mieczysława, Ryszard Jaroszewski. Dziś zakład ten rozrósł się i poszerzył gamę świadczonych usług o blacharstwo samochodowe, przekształcając się w Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „Auto-Lack“. Dziś pan Ryszard prowadzi firmę rodzinnie, zatrudniając w niej również fachowców z zewnątrz. Nadto świadczy przedstawicielstwo firm ubezpieczeniowych. 

Warzywniak przy ul. Świętego Ducha 4. Sklep nr 3 z kierowniczką Zofią Ceglarską.

Wnętrze nowego warzywniaka z małżonkami Kasprzykami.

Gwoli chwilowego cofnięcia się do przełomu lat 50. i 60. XX w. przypomnę jeszcze, że w domu tym znajdował się w byłym lokalu „Festona“, sklep warzywniczy. Była to placówka handlowa oznaczona w sieci miejscowego PSS „Społem“ numerem 3. Prowadziła go Zofia Ceglarska. Po remoncie sąsiedniego lokalu warzywniak znalazł się w nowym wnętrzu i pod kierownictwem małżeństwa Kasprzyków. Później pamiętam sklepową Teresę Rejniak, która stąd z początkiem lat 90. założyła własną działalność w posesji brata, w Rynku 23. Obok po pierwszym warzywniaku uruchomiona została wypożyczalnia sprzętu AGD. Tu można było wynająć pralkę, szatkownicę do kapusty, odkurzacz, naczynia stołowe i kuchenne na wesela oraz przyjęcia rodzinne itp. Również placówki znajdowała się we władaniu PSS „Społem". Ale i w tym domu mieszkała pani Nowak. Jej syn Andrzej chodził razem z moim bratem Antonim do szkoły. Andrzej miał siostrę, bardzo ładną, która krótko uczyła w SP 2, gdzie również prowadziła harcerstwo i kółko taneczne.

Mieczysław Jakub Jaroszewski (1934-2015)

Jak informowała prasa regionalna oraz stary blog Strzelno moje miasto, w środę 2 grudnia 2015 r. zmarł w szpitalu bydgoskim strzelnianin, żołnierz niezłomny Mieczysław Jakub Jaroszewski ps. "Sobieski" - członek Polskiego Związku Narodowego działającego na terenie Strzelna, harcerz wierny złożonej przysiędze, spółdzielca odznaczony Złotą Odznaką Pracownika Spółdzielczości i odznaką Zasłużony Pracownik Rolnictwa, wieloletni wiceprezes Zarządu byłej Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Strzelnie oraz byłej Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu w Strzelnie.

Mieczysław Jakub Jaroszewski urodził się 7 lipca 1934 r. w Sławsku Wielkim w rodzinie mistrza rzeźnickiego Adama i Józefy z Woźnieckich i był drugim z czworga rodzeństwa. Pochodził z wielce patriotycznej rodziny. Wujek Mieczysława, Kazimierz Jaroszewski był prezesem strzeleńskiego Koła Związku Halerczyków. Pod koniec lat 30. XX wieku rodzina zamieszkała w Inowrocławiu, natomiast okupację spędziła w Strzelnie i tutaj już pozostała. W tym czasie Mieczysław pobierał naukę domową i po zakończeniu wojny na kursach przyspieszonych, jako zdolny uczeń ukończył szkołę powszechną. Jednocześnie był członkiem drużyny ZHP im. Stefana Żółkiewskiego w Strzelnie. W 1947 r. uczestniczył w słynnym obozie harcerskim w Krynicy Morskiej.

W 1949 r. rozpoczął naukę w Państwowej Szkole Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego w Strzelnie (współczesne LO). Tam też w 1950 r., w okresie indoktrynacji komunistycznej, sprzeciwiając się głoszonym ideom wstąpił w szeregi tajnego Polskiego Związku Narodowego działającej na terenie Strzelna, którego jednym z celów była walka z narzuconą przez Sowietów władzą komunistyczną. Już jako członek tej organizacji przyjął pseudonim "Sobieski". W czasie pobierania nauki w liceum nadal był bardzo aktywnym harcerzem i jak wspomina go druh harcmistrz Gwidon Trzecki, senior strzeleńskiego harcerstwa, członek Szarych Szeregów, a także prezes strzeleńskich kombatantów:

- Świecił przykładem rówieśnikom, jak i młodszym druhom. Współorganizował i uczestniczył w licznych obozach harcerskich. Dał się poznać jako wzorowy harcerz, co szczególnie ukazało Jego dalsze dorosłe życie. Pozostał wierny raz złożonej przysiędze harcerskiej, aż do przysłowiowej „grobowej deski”. Po 1948 roku i z nastaniem lat 50. w trakcie obozów nie było nam wolno uczestniczyć w niedzielnych mszach św. Z Mieciem, z narażeniem relegowania z obozu, każdorazowo, i to w mundurkach, chodziliśmy do kościoła, by spełnić niedzielny chrześcijański obowiązek. Już później, w dorosłym życiu, Mieczysław uczestniczył we wszystkich uroczystościach harcerskich. Spotykaliśmy się w Przyjezierzu pod krzyżem harcerskim, na mogiłach pomordowanych w Kopcach i Ciencisku, a także w lesie Kurzebiela na mogile rozstrzelanego proboszcza markowickiego ojca Mariana Wyduby OMI. Będąc już starszym, po przemianach ustrojowych, Mieczysław uczestniczył we wszystkich uroczystościach patriotycznych. Dopowiem, że był cichym wielbicielem Matki Bożej Markowickiej Królowej Miłości i Pokoju Pani Kujaw. Nie opuścił żadnego odpustu i uczestniczył w ważnych dla Sanktuarium wydarzeniach – wspomina druh harcmistrz Gwidon Trzecki.

Nastał rok 1952 - Mieczysław Jaroszewski był uczniem ostatniej klasy maturalnej w strzeleńskim liceum. Pod koniec roku w wyniku intensywnego śledztwa prowadzonego od 18 października 1951 r. przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Mogilnie nastąpiło rozpracowanie grupy młodzieży ze strzeleńskiego "Polskiego Związku Narodowego". 6 grudnia 18-letni Mieczysław został aresztowany i osadzony w więzieniu w Trzemesznie oraz poddany ostrym przesłuchaniom.

Kilka dni wcześniej w aktach śledczych Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gnieźnie, Mieczysław Jaroszewski został wymieniony w jednym z zeznań sygnowanym datą 29 listopada 1952 r. Prowadzono tam śledztwo przeciwko nielegalnej organizacji młodzieżowej "Polski Związek Narodowy", działającej na terenie PKP Gniezno. Wśród nazwisk członków tej organizacji został wymieniony jako jej członek działający na terenie Strzelna i posługujący się ps. "Sobieski". 

Od 12 stycznia 1953 r. na podstawie zebranych materiałów śledczych, postanowieniem Wojskowej Prokuratury Rejonowej w Bydgoszczy osadzony został w Zakładzie Karnym w Bydgoszczy. Tam poddano go wielokrotnym przesłuchaniom. Ostatecznie postawiono mu zarzut zbrodni stanu w oparciu o art. 86 Kodeksu Karnego Wojska Polskiego, który został ustanowiony dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Na podstawie § 1. tegoż artykułu zarzucono mu, iż usiłował przemocą usunąć ustanowione organa władzy zwierzchniej Narodu i zagarnąć ich władzę i z tego paragrafu groziła mu kara więzienia na czas nie krótszy od lat 5 albo kara śmierci. Zaś na podstawie § 2.  postawiono mu zarzut usiłowania przemocą zmienić ustrój Państwa Polskiego, z identyczną karą co w § 1.

Ostatecznie wespół z kolegami ze strzeleńskiej organizacji stanął przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Bydgoszczy i wyrokiem z dnia 26 czerwca 1953 r. został skazany na karę 2 lat i 6 miesięcy więzienia. Odbywał ją od 16 lipca 1953 r. w Progresywnym Więzieniu dla Młodocianych w Jaworznie. Było to ciężkie więzienie dla młodocianych więźniów politycznych, których wiek nie przekraczał 21 roku życia. Osadzeni tutaj byli poddawani intensywnemu szkoleniu ideologicznemu oraz zatrudniani w kopalniach Jaworznickiego Okręgu Węglowego na najgorszych mokrych i zagrożonych wybuchem metanu pokładach oraz w stolarni, ślusarni, betoniarni i innych zakładach. Traktowano ich jak bandytów, którzy - według naczelnika więzienia Salomona Morela - ciężką pracą mieli się zrehabilitować za zbrodnie popełnione wobec Polski Ludowej.  

Wywiad milicyjny plutonowego MO Dęboskiego Mieczysława dot. Mieczysława Jaroszewskiego.

Po odbyciu części kary z zasądzonych 2 lat i 6 miesięcy został 24 października 1954 r. ze względu na stan zdrowia został warunkowo zwolniony z odbywania dalszej kary. Od końca 1954 r. podjął pracę w Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Strzelnie. Początkowo jako referent, przechodząc wszystkie szczeble kariery zawodowej przez szereg lat pełnił funkcję kierownika w dziale obrotu i skupu. Od 1982 r. do czasu przejścia na emeryturę piastował funkcje wiceprezesa Zarządu ds. Handlu i Usług.

Lata 80. minionego stulecia to trudny okres w działalności spółdzielczości, niemniej jednak ówczesny Zarząd radził sobie znakomicie. W działach podległych wiceprezesowi Mieczysławowi Jaroszewskiemu budowano na wsiach nowe placówki handlowe i inwestowano w wiele obiektów. W 1983 r. za całokształt pracy zawodowej został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Kiedy spółdzielnia obchodziła w 1984 r. jubileusz jako najstarsza tego typu spółdzielnia w Polsce mógł się pochwalić wieloma osiągnięciami, co stało się przyczynkiem wyróżnienia przez centralne władze spółdzielcze.

O swojej działalności podziemnej okresu stalinowskiego niewiele mówił. Jedynie w gronie rodzinnym i przyjaciół wspominał swoje ciężkie przeżycia związane z aresztowaniem i represjami, które po odbyciu kary nadal do dotykały. Wówczas nadal był inwigilowany o czym świadczą notatki z obserwacji, a także uczucie bycia obserwowanym. Dopiero przemiany ustrojowe 1989 roku ukazały prawdziwe oblicze żołnierza niezłomnego. W 1990 r. został przyjęty w poczet członków Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego i uznany został Weteranem Walki o Niepodległość otrzymując stosowne odznaczenie.

22 listopada 1956 r. zawarł związek małżeński z Łucją z domu Krzewina, z którego miała trójkę dzieci: córkę Wiesławę i synów Ryszarda i Andrzeja.

Czy strzeleńskie świątynie zbudowano z megalitów?

Niezwykle fascynująca jest przeszłość naszego regionu i mniemam, że niemal każdy, kto zakochał się w swojej małej ojczyźnie może to samo powiedzieć o otaczającym go obszarze. Zaangażowanie się regionalistów z TMMS w ratowane potężnej megalitycznej nekropoli w miejscowości Góra-Marianowo w gminie Wilczyn oraz odkrycie podobnych w obrębie lasów miradzkich sprawiło, że nasze wyobrażenie o tutejszych dziejach uległo daleko idącemu przeobrażeniu. Nasza wiedza zaczęła nabierać nowego wymiaru, a liczne analizy terenowe oparte o podobne i archeologicznie przebadane odkrycia sprawiły, że nasze mroczne dzieje zaczęły rozjaśniać się i zabarwiać.

Rozjaśnianiem i zabarwianiem przeszłości może być odpowiedź na zawarte w tytule pytanie oraz rozwinięcie tematu. Czy strzeleńskie świątynie zbudowano z megalitów? Uważam - oczywiście hipotetycznie - że strzeleńskie kamienne świątynie romańskie zostały zbudowane z potężnych głazów i drobniejszych kamieni, z których 4500 lat wcześniej zbudowane zostało kilkadziesiąt megalitów zlokalizowanych w pobliskich lasach i innych miejscach, być może i w samym Strzelnie.

Mało kto wie o tym, że Polskie ziemie skrywały i nadal skrywają tajemnice na miarę Stonehenge. Oczywiście, są nimi megalityczne grobowce rozsiane po Kujawach i po niektórych regionach Polski. Z racji nader częstego występowania na obszarze Kujaw nazwane zostały kopcami lub grobami kujawskimi. Działo się to tak dawno, że trudno nam pojąć, że my współcześnie żyjący jesteśmy ok. 275 pokoleniem od czasów budowniczych budowli uważanych za starsze od słynnych piramid egipskich.

Czas budowy megalitów to epoka neolitu i okres kultury pucharów lejkowatych występującej w Europie między 3700-1900 lat p.n.e. Na obszarze współczesnej Polski powstała na terenie Kujaw pod wpływem oddziaływania kultury lendziejskiej na lokalne podłoże mezolityczne. Nazwa pochodzi od charakterystycznego kształtu formy naczynia z brzuścem baniastym i szeroko rozchylonym kołnierzem. Ludność ówczesna zajmowała się głównie hodowlą, łowiectwem i rybołówstwem, ale także uprawiała zboże, znała radło i zaprzęgała do jego ciągnięcia bydło. Charakterystyczne dla tej kultury na ziemiach polskich były pochówki szkieletowe zwane grobami kujawskimi oraz inne grobowce megalityczne.

Największą tajemnicą tej kultury są widoczne po dziś w terenie megality osiągające nawet kilkadziesiąt metrów długości. Są to monumentalne budowle zbudowane z ziemi i kamienia o długości dochodzącej nawet do 150 metrów. Niestety, grobowce te w dużej części zostały pozbawione charakterystycznego elementu, potężnych głazów granitowych, które były tzw. murem zewnętrznym budowli. Ta kamienna obstawa grobu nawiązuje do kształtu wielkich domostw pierwszych rolników tych ziem z okresu ok. 4300-3000 lat p.n.e., których ślady odkryto blisko 25 lat temu podczas badań ratunkowych na linii budowy gazociągu jamalskiego w pobliżu Bożejewic-Żegotek-Ciechrza. Część pojedynczych głazów tworzących ścianę wschodnią posiada masę dochodzącą do kilku ton. Ich wielkość stopniowo maleje w miarę zwężania się grobu ku zachodowi. Długość całego obiektu może dochodzić nawet do 100, a nawet do 150 m, a szerokość podstawy (ściany wschodniej) 8-10 m. W części szczytowej grobu, w wydzielonym prostokącie, i w specjalnej jamie, znajdował się pochówek szkieletowy jednej osoby, którą prawdopodobnie był przywódca - patriarcha rodu, obłożony kamieniami w formie kopczyka. Całość przestrzeni w obrębie obstawy przykrywał płaszcz kamienno-ziemny o wysokości dochodzącej do 4 m. Oblicza się, że do budowy średniej wielkości obiektu tego typu, potrzebna była masa ziemi dochodząca do 600 ton oraz kamieni ponad 200 ton.

Kiedy w drugiej połowie XII w. do Strzelna przybyły Norbertanki dowiedziały się od miejscowej ludności, że w pobliżu osady znajdują się ogromne budowle ziemne, których elementem konstrukcyjnym są ogromne i do tego występujące w ogromnej ilości kamienie. Ta bliskość i ilość potencjalnego budulca przyszłych świątyń strzeleńskich sprawiła, że świątobliwe siostry pozostały tutaj i postanowiły właśnie z nich zbudować i to jednocześnie dwa kościoły.

Wcześniej, bo około 3500-4000 lat przed norbertankami tutejsza ludność przez kilkadziesiąt, a nawet kilkaset lat gromadziła potężne polodowcowe głazy, zwożąc je z pól i lasów i budowała swoim przywódcom swoiste leżące piramidy - grobowce megalityczne. Budowle te przetrwały kilka tysięcy lat i nowa cywilizacja - kultura chrześcijańska spożytkowała je, wtórnie wykorzystując do budowy strzeleńskich świątyń romańskich. Dzisiaj te kamienne mury, podobnie jak kamienne kręgi z południowej Anglii, ze Stonehenge, przyciągają turystów z kraju, Europy i niemalże z całego świata. W Polsce o megalitach wie zaledwie garstka ludzi z kręgu nauki i regionalistów. A przecież polskie megality zasługują na to, żeby przywoływać ich historię i udostępniać je turystom na sposób jaki działa w niedalekich kujawskich Wietrzychowicach, gdzie funkcjonuje skansen archeologiczny potężnych kujawskich grobowców. Niezwykle dogodne położenie miejsca przy drodze krajowej i stosowne jego zagospodarowanie może stać się kolejną słynną wizytówką naszej małej ojczyzny. Czy uda się uruchomić projekt Strelnopolis mityczne miasto przodków?

Proszę powyższy artykuł potraktować jako moją hipotezę, a żądnych pogłębienia wiedzy o zaprezentowanym temacie zapraszam do zapoznania się lub przypomnienia wcześniejszego artykułu Strelnopolis mityczne miasto:

https://strzelnomojemiasto.blogspot.com/2018/07/strelnopolis-mityczne-miasto.html

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 48 Ulica Świętego Ducha - cz. 4

Świętego Ducha 4 - cz. 1

Dzisiejsza propozycja poznania fragmentu naszej miejskiej opowieści to posesja przy ul. Świętego Ducha i dom oznaczony numerem 4. Niegdyś nosił on porządkowy numer policyjny 67. Na starych pocztówkach z początku XX w. widoczny jeszcze jest dom parterowy, który dopiero w latach trzydziestych XX w. zmienił swój wygląd, gdyż został nadbudowany piętrem. Niewielki dom dzięki oficynom w podwórzu zamieszkiwało 5 rodzin. W 1800 r. posesja należała do mieszczanina p. Konkiewicza. Zapewne spokrewniony on był z Konkiewiczami wymienionymi w katastrze podatkowym z maja 1773 r. Po jakimś czasie dom przeszedł w ręce skórnika, Żyda Baera. Antenata tego rodu niestety z imienia nie poznajemy. Wiadomo jedynie jest, że jego synem był Julius Baer, mąż Susanny Kaliskiej. Małżonkowie mieli syna Josepha ur. w 1855 r. To on był kolejnym właścicielem posesji. Józef w 1878 r. zawarł związek małżeński z Johanną Krisch ur. w 1855 r., córką Michaela i Blume Abusch.

Kolejnym właścicielem posesji został miejscowy rzemieślnik Kazimierz Silski. Urodził się on w 1850 r., a w 1870 r.  zawarł związek małżeński z Magdaleną Zarębską. Kazimierz z zawodu był szewcem i zapewne przed 1895 r. kiedy wymieniony został w księdze adresowej Selbständige des Kreises Strelno 1895, nabył posesję przy ul. Świętego Ducha 2 od Żyda Baera. Silscy mieli syna Józefa ur. w 1874 r., który w 1897 r. poślubił w Markowicach 27-letnią Michalinę Zemborską, córkę Mateusza i Marii z Głowackich. W domu tym mieszkała również rodzina Gilewskich, której przedstawicielem był Franciszek, miejscowy, drukarz, wydawca i redaktor. Prowadził on od 1925 r. własną drukarnię przy ul. Kościelnej 17 (nr policyjny), w której wydawane były m.in.: „Orędownik Urzędowy na powiat strzeliński“, dziennik „Nadgoplanin“ i dziennik „Gazeta Mogileńska“. Ojcem Franciszka był Józef  ur. w 1863 r., a matką Teofila Flenz ur. w 1871 r., wdowa po Florianie Słowińskim. Tutaj mieszkał i prowadził swoją działalność Jan Kandulski. O jego profesji dowiadujemy się z reklamy zamieszczonej w Kalendarzu Strzelińskim na rok 1910. Prowadził on jedyną w Strzelnie polską księgarnię i specjalny skład papieru. Był osobą samotną.  

Po Silskich właścicielem posesji (po 1919 r.) został Wincenty Płócienniczak. Jak podaje w reklamie montowanych w jego firmie i sprzedawanych w sklepie rowerów, tę działalność prowadził od 1912 r. (wówczas w posesji przy ul. św. Ducha nr 19, policyjny 35, dom narożnikowy z ul. Cegiełka, własność piekarza P. Mrówczyńskiego) Zajmował się kilkoma branżami, m.in.: handlem sprzętem radiowym (Fabric d'apparelis et d'accessoires pour la TSF oraz Firmy TELEFUNKEN), montażem i sprzedażą rowerów z części sprowadzanych od producentów. Poza tym świadczył usługi transportowe, reklamowane wówczas, jako własna komunikacja samochodowa. Początkowo swą działalność gospodarczą prowadził pod szyldem „Dom Handlowy w Strzelnie“, a od 1929 r. pod szyldem „Feston Dom Handlowy w Strzelnie“. To wówczas przylgnął do niego pseudonim Feston.

Wincenty Płócienniczak do Strzelna sprowadził się z powiatu bydgoskiego. Urodził się 8 lipca 1885 r. W 1914 r. poślubił w Wierzchucinie Kościelnym Teofilę z Chrapkowskich (1887-1962). Małżonkowie mieli pięcioro dzieci: Irenę (1916-1916) - zmarłą jako noworodek, Melanię Monikę (1918-2008), Barbarę (1920-1981), Emilię (1921-2009) oraz Stanisława (1923-1998). Po wybuchu I wojny światowej Wincenty został wcielony do armii pruskiej. Po powrocie z frontu włączył się w działalność niepodległościową. Uczestniczył w Powstaniu Wielkopolskim. 6 października 1935 r. został wybrany w skład komitetu przy Związku Powstańców i Wojaków w Strzelnie do zebrania materiałów wspomnieniowych o czynach dokonanych w czasie Powstania Wielkopolskiego [Pałuczanin 1935.10.13 nr 121]. Zbieraniem materiałów do dziejów Powstania Wielkopolskiego zajmował się już wcześniej.

Znany był ze swej aktywności w Akcji Katolickiej, której był członkiem, a także przewodniczył stowarzyszeniu Mężów Katolickich. Pomagał Ojcom Pallotynom i Franciszkanom w kolportażu czasopism katolickich. Był członkiem strzeleńskiego „Sokoła", w 1932 r. członkiem Komisji Rewizyjnej a od 1934 r. członkiem zarządu. Wśród strzeleńskiego kupiectwa wyróżniał się wielce patriotyczną i narodową postawą. Prasa przedwojenna odnotowała, że w grudniu 1937 r. do firmy Feston przez okno włamali się nieznani sprawcy i Skradli ze składu 3 nowe rowery męskie, większą ilość opon, rozmaite części rowerowe oraz z kasy 100 zł gotówki. Ogólna strata wyniosła 700 zł.

Po zajęciu Strzelna przez Niemców, otrzymał 26 września 1939 r. polecenie na piśmie od burmistrza Willy'ego Schmiedeskampa, przekazania bez odszkodowania swego samochodu Niemcowi H. Plagensowi. 25 listopada 1939 r. Wincenty Płócienniczak został aresztowany i wraz z innymi mieszkańcami Strzelna rozstrzelany w lesie „Babiniec" pod Cienciskiem. Rodzina została w czasie wojny wyrzucona z domu i poprzez obóz w Szczeglinie wywieziona do Generalnej Guberni, do wsi Piastów w powiecie garwolińskim. Po powrocie zamieszkali na powrót we własnym domu przy Świętego Ducha 4. Razem z matką zamieszkała tutaj córka Barbara z mężem Alfonsem.

Po śmierci w 1962 r. Teofilii, posesja przeszła w ręce spadkobierców, a zarządzali nią w ich imieniu Barbara i Alfons Wesołowscy. Kamieniczka ta szczególnie zapisała się w mojej pamięci, gdyż jako dziecko chodziłem tam z mamą i ciocią Pelą do magla. Znajdował się on w podwórzu, tam gdzie obecnie w części mieści się firma Ryszarda Jaroszewskiego. Magiel był ręczny, więc i sporo się nakręciłem zanim cały kosz wypranych pościeli, obrusów, ręczników, zasłon, bielizny itp. rzeczy wyprasowało się tym urządzeniem. A sam magiel to był duży stół z dwoma drewnianymi wałkami, na które nawijało się w specjalnym płótnie wysuszone pranie, po czym umieszczało się je pomiędzy blatem stołu, a wielką skrzynią wypełnioną kamieniami i na tychże wałkach spoczywającą. Pusty wałek wyciągało się po podniesieniu skrzyni przy pomocy przekładni, a w jego miejsce umieszczało się nawinięty bielizną. Do poruszania skrzyni i prasowania rzeczy służyła zębatka napędzana kolbą ręczną, która przesuwała listwę zębatą wraz ze skrzynią po wałkach. Te z kolei z jednej strony rozwijały się, a z drugiej strony stołu nawijały się i tak na przemian. Za usługę tę płaciło się parę złotych, chyba 2-5 zł.

Uczniowie i nauczyciele Szkoły Rolniczej w Sławsku Dolnym. Siedzi w kapeluszu kier. Hilary Sulski, obok nauczycielka Barbara Płócienniczak-Wesołowska, NN i Alfons Wesołowski - 1948 r.

 Barbara i Alfons Wesołowscy byli nauczycielami Szkoły Rolniczej w Sławsku Dolnym. Później Alfons wykładał ekonomikę rolnictwa w Państwowym Technikum Rolniczym w Bielicach. Początkowo mieszkał w Strzelnie i tutaj na miejscu w podwórzu i ogrodzie prowadził hodowlę róż. Pamiętam, że róże rosły nawet w miejscach po rozebranych budynkach gospodarczych, było ich mnóstwo. Przepiękne o cudnych kolorach i niezapomnianym zapachu, który z wieczora był najintensywniejszym, były do nabycia na każdą okazję od lata do późnej jesieni. U pana profesora Wesołowskiego pisałem pracę dyplomową z zakresu ekonomi gospodarstw rolnych, a temat brzmiał: Reorganizacja gospodarstwa rolnego w Zakładzie Rolnym Karczyn PGR Kobylniki. Pracę obroniłem na czwórkę! Od tego też czasu mogłem posługiwać się tytułem, „technika rolnika".

CDN

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 47 Ulica Świętego Ducha - cz. 3

Dom Hanaszów - obecnie Dudków. Autor zdjęcia Heliodor Ruciński.

Przez ostatnie 150 lat kilkakrotnie zmieniano nazwę ulicy Świętego Ducha. W 1876 r. na obszarze zaboru pruskiego język niemiecki stał się językiem urzędowym. Wówczas germanizacja objęła nazwy miast, ulic i miejscowości. Miasto Strzelno zmieniono na Strelno i wiele ulic przybrało nazwy niemieckie. Tak się też stało z ulicą Świętego Ducha, którą nazwano Hailigengeistrassse. W 1919 r. powrócono do starej nazwy, którą ponownie zmieniono podczas okupacji niemieckiej w 1939 r. nadając jej nazwę na cześć marszałka III Rzeszy - Hermann Göering Strasse. Po wojnie na krótko przywrócono starą nazwę, by zmienić ją po 15 grudnia 1948 r. To wówczas odbył się Kongres Zjednoczeniowy w Warszawie (15-21 grudnia), który powołał do życia Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, na czele, której stanął osławiony przyjaciel sarenek i dzieci, „ojciec narodu“, Bolesław Bierut. I poszły wytyczne w kraj, by datę 15 grudnia przenieść na główne ulice i place miast, by data na trwałe wpisała się w nowo zrodzoną tradycję. Na pozjazdowym wiecu w Strzelnie w sali kina „Kujawianka“, wówczas ustalono, by wykształcone i wykwalifikowane pod względem medycznym siostry Elżbietanki przegnać ze szpitala, a ulicę Świętego Ducha przemianować na nic nie mówiącą przeciętnemu obywatelowi nazwę 15 Grudnia. Faktycznie, po latach, kiedy pytałem się, jako młody chłopak skąd ta nazwa, niewielu ją kojarzyło, a dzisiaj niemalże już nikt.

Dopiero przemiany ustrojowe i w parze idące postawa ówczesnych radnych, jak chociażby Zbyszka Noska, doprowadziły do tego, że 17 grudnia 1990 r. przywrócono tejże ulicy jej historyczną nazwę, Świętego Ducha. Ale i wówczas byli tacy, którym było to w niesmak. Przypomnę, że 27 grudnia 1989 r. podczas sesji RN radny Zbyszek Nosek wniósł interpelację o zmianę nazw ulic: 15 Grudnia, Marcelego Nowotki i Gen. Karola Świerczewskiego, przywracając im odpowiednio stare nazwy: Św. Ducha, Kolejowa, Szeroka. Wówczas to, radny Eugeniusz Wegner zaproponował, by wstrzymać się ze zmianą nazw ulic, gdyż rodzi ona koszty. Wywołało to ostry protest ze strony solidarnościowej. Kilkakrotne przypominanie tej kwestii przez Zbyszka Noska po roku dało owoc.

Mój przewodnik, czyli wujek Maryś, zawsze chodził prawą stroną ulicy, dlatego też i ja ruszę prawą stroną. Współcześnie każda ulica ma swoją numerację zaczynającą się na lewej stronie, to numery nieparzyste, a prawa parzyste. W starej numeracji tzw. policyjnej, niezależnie od nazw ulic przebiegała numeracja ciągła. Zaczynała się ona na Rynku od posesji przy pierzei wschodniej, gdzie nr 1 to kamieniczka narożna z ul. Piekarską. Następnie numeracja wchodziła w lewą stronę ul. Kościelnej, wracała prawą, z kolei pierzeja południowa Rynku, przebiegała do ul. Świętego Ducha i lewą jej stroną biegła do wlotu w ul. Cegiełkę. Następnie jej lewą stroną wracała po prawej do ul. Świętego Duch i lewą stroną do Placu Daszyńskiego. Stąd wracała prawą stroną do Rynku, biegnąc jego pierzeją zachodnią wchodziła w ul Szkolną, powrót do Inowrocławskiej, jej lewa strona do budynku magistratu i wracała prawą do Rynku i jego pierzei północnej. Pozostała numeracja kontynuowana była w dalszych bocznych ulicach. Do czasu ostatecznego uregulowania numeracji wspomnę, że do lat osiemdziesiątych po prawej stronie ulicy nieruchomości posiadały numerację nieparzystą, czyli odwrotną, do obecnej.

Świętego Ducha 2 

Zatem, zaczynamy wirtualny spacer od pierwszego po prawej stronie ulicy Świętego Ducha, domu opatrzonego nr 2, dawniej numer policyjny 68. To stary pamiętający połowę XIX w. dom Hanaszów. Tak zwykliśmy go nazywać, choć dziś stanowi własność państwa Dudków. Według najstarszych danych sprzed 210 laty, wówczas drewniane domostwo należało do kuśnierza Zmudowicza, Polaka wyznania katolickiego. Po nim posesję dziedziczył Jan Nepomucen Żmudowicz, który ok. 1830 r. poślubił Franciszkę Wąsowską. Z małżeństwa tego urodził się w 1830 r. kolejny spadkobierca, którym został Wincenty Zmudowicz. Z zawodu był stolarzem i w 1855 r. poślubił Marcjannę Balińską, córkę Wincentego i Katarzyny z Kłodawskich. Zapewne jemu, lub jego ojcu możemy przypisać wystawienie nowego piętrowego i krytego ceramiczną dachówką domu, który do dziś stoi w tym miejscu. Jest to budowla szkieletowa wypełniona po części pecą, po części cegłą. Małżonkowie Wincenty i Marcjanna mieli ur. w 1858 r. syna Franciszka, który po przyuczeniu się u ojca zawodu stolarskiego, podjął się później handlu meblami. W 1880 i 1883 r. wymieniony został na łamach „Gońca Wielkopolskiego“ wśród aktorów amatorów, dających przedstawienia sztuk teatralnych w Strzelnie w ramach działalności miejscowego Kółka Muzycznego i Komitetu Uroczystości Sobieskiego - 200-lecia Odsieczy Wiedeńskiej. Reżyserem tych sztuk był Ignacy Gronkowski, organista i dyrygent chóru. W 1884 r. Franciszek poślubił Apolonię Antoninę Białęcką, córkę Rajmunda i Emilii z Kalinowskich. W 5 lat później, będąc wdowcem 59-letni ojciec Wincenty ożenił się po raz drugi. Jego wybranką była wdowa Józefina Pyszkowska z domu Salmońska.

Z zachowanych informacji wiemy, że pierwszym bibliotekarzem powstałego w Strzelnie po 1880 r. Towarzystwa Czytelni Ludowych (TCL) był Franciszek Zmudowicz i biblioteka znajdowała się w jego domu. 28 maja 1889 r. została ona przeniesiona do domu Franciszka Żurawskiego przy ul. Cestryjewskiej 145a (obecnie nr 5). Niestety nieudało się ustalić kiedy Zmudowicze pozbyli się posesji. Wiadomo, że jej właścicielami stali się trzej bracia Gębiccy, miejscowi Żydzi, od których w 1893 r. całość nabył obuwnik - mistrz szewski Wojciech Hanasz.    

Długo wcześniej, bo po przybyciu po 1874 r. do Strzelna Wojciech Hanasz ( syn Józefa i Józefy z Kolczyńskich ur. w 1858 r. w Sokolnikach) zamieszkał u swego nauczyciela i pracodawcy mistrza szewskiego Płacheckiego przy ul. Cestryjewskiej. Po zdaniu egzaminu czeladniczego i ożenieniu się w 1880 r. z Franciszką Śmiełowską rodem z Rzadkwina założył własny interes pod nazwą Skład i warsztat obuwia męskiego, damskiego i dla dzieci. Z reklamy z 1890 r. wiemy, że był to dom znajdujący się niemalże po drugiej stronie jego późniejszej własności (ul. Św. Ducha 28 - u Franciszka Lewandowskiego).

Wojciech po zakupie nieruchomości przeniósł się tutaj i na parterze uruchomił skład i warsztat obuwniczy, natomiast zamieszkał z tyłu w oficynie doń przyległej. Obok swój handel prowadził Michała Skowroński - sklepikarz. Rodzina Wojciecha była wielodzietną: Waleria (ur. 1882 r.), Roman (ur. 1884 r.), Bronisław (ur. 1887 r. żył zaledwie kilka dni), Angela (ur. 1889 r. zmarła po ośmiu miesiącach), Bolesław (ur. 1890 r.), Józef (ur. 1892 r.), Wacław ur. 1896 r., Maria Magdalena (ur. 1898 r.) i Stanisław (ur. 1898 r.).

Spośród strzeleńskich Hanaszów godnymi zapamiętania są: Bolesław - dr medycyny, uczestnik Powstania Wielkopolskiego i Warszawskiego; Stanisław - uczestnik Powstania Wielkopolskiego, w okresie międzywojennym prowadził z bratem Wacławem i szwagrem Feliksem Wysockim w Strzelnie firmę zbożową „Hanasz & Wysocki“; Józef - uczestnik Powstania Wielkopolskiego, komendant miasta w styczniu 1919 r., prawnik. Wszyscy po śmierci powrócili na Kujawy i pochowani są w rodzinnym grobowcu na Starym Cmentarzu przy ul. Kolejowej. Pośród współczesnymi Hanaszami godnymi przywołania są szczególnie dwaj z potomków Wojciecha: Marian i Jan, synowie Bronisława i Heleny Hanaszów.

Marian Hanasz jest autorem szkiców i opowieści rodzinnych Rodzina ze Strzeln, która została wydana w 2017 r. W niej możecie doczytać wiele interesujących opowieści o Hanaszach ze Strzelna.  Jan Hanasz jest naukowcem, astronomem związanym z UMK w Toruniu. Od 2007 r. profesorem. Od 1980 r. działaczem "Solidarności" w Toruniu. Po 13 grudnia 1981 r. uczestnik akcji ukrywania sprzętu poligraficznego, współzałożyciel podziemnego pisma „Toruński Informator Solidarności”. Organizator podziemnego Radia i TV „S” w Toruniu. Od 1994 r. pracownik Centrum Badań Kosmicznych PAN w Toruniu. Członek Kapituły Fundacji Polcul. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009 r.). Tyle w skrócie o Hanaszach.

To, co ja pamiętam, to dwa sklepy, które dzierżawiła miejscowa PSS „Społem". Znajdował się tam sklep z art. rowerowo-motoryzacyjnymi, w którym w 1971 r. kupiłem sobie motocykl MZ Trophy 250. Był to na owe czasy niezwykle paradny i luksusowy motocykl produkcji NRD. Wartość jego równała się spółdzielczemu wkładowi mieszkaniowemu. Później, gdy branżę przeniesiono na Rynek, można tu było nabyć porcelanę i kryształy. Do pomieszczeń tych przeniesiona został Księgarnia „Piastowska“ państwa Wiatrowskich, a obok swój sklep papierniczo-zabawkarski otworzyli państwo Dudkowie. Do dzisiaj ten sklep funkcjonuje pod szyldem „Świat Dziecka“, a po księgarni prowadzony jest sklep sieci obuwniczej Viola.