Spacerkiem po Strzelnie - cz. 16 Rynek - cz. 13

Rynek nr 4, dawniejszy numer policyjny 97. Kamienica, o której dzisiaj piszę u początków swoich dziejów pełniła funkcję hotelu. Z nieco okrytych legendą i tajemniczych opowieści dowiedziałem się, iż hotel ten powstał w okresie napoleońskim, stąd i ta z francuska brzmiąca nazwa, Hotel du Nord. Sam budynek pochodzi z początku lat 80. XIX stulecia, z czasów kiedy Strzelno zostało stolicą powiatu (1886 r.). Zapewne wcześniej stał tu budynek parterowy, który mógł pełnić również funkcję hotelarską.

Hotel du Nord

 Początkowo funkcje noclegowe, a do tego i gastronomiczne pełniły karczmy, oberże, austerie oraz gospody, których w Strzelnie było kilka. Będę o nich pisał przy okazji spacerków ulicami, przy których one stały. Taki hotel z przełomu XVIII i XIX w. mieścił zazwyczaj izbę szynkową, pokoje gościnne oraz stajnię i wozownię. Obecny model hotelu ukształtował się w pierwszej połowie XIX w. Po połowie stulecia budowano tzw. hotele wielkomiejskie, które wyróżniały się z otoczenia wielkością i wystrojem elewacji, natomiast większość średniej klasy hoteli podobna była do zwykłych kamienic. Takim hotelem był nasz strzeleński Hotel du Nord. 

Ale wróćmy do kamienicy, czy wręcz kamieniczki przy Rynku 4. W niej prowadzony był przez Niemca, Adolpha Schulza, Hotel du Nord z lokalem gastronomicznym na parterze i pokojami gościnnymi na piętrze. Sam właściciel mieszkał na II piętrze. W podwórzu znajdowały się murowane stajnie i wozownia. Nazwa tego hotelu była dość popularna w tamtych czasach. W połowie XIX w. okazały gmach hotelu o tej nazwie znajdował się w Gnieźnie. Potężny gmach o tej nazwie miał Wrocław, dzisiaj nosi on nazwę Hotel Piast. Również w Bydgoszczy przy ul. Dworcowej stał Hotel du Nord i w setkach innych miast. Nazwa ta nie była związana z jakąś siecią hoteli. W tłumaczeniu z francuskiego brzmiała ona - Hotel Północny, czyli znajdujący się w północnej części miasta. Pasowała i ona do Strzelna, gdyż budynek - kamienica hotelowa znajdowała się w północnej pierzei Rynku. Ciekawostką jest to, iż w latach 30. rozpropagował tak brzmiącą nazwę francuski powieściopisarz Eugène Dabit, pisząc powieść Hôtel du Nord. W 1939 r. doczekała się ona nawet adaptacji filmowej. Ale wówczas w Strzelnie hotelu o tej nazwie już nie było.

W okresie międzywojennym i kilka lat po wojnie kamienica z hotelu stała się siedzibą miejscowego Banku Ludowego. Na parterze były biura obsługi klienta, a na piętrze mieszkanie dyrektora. Bank ten powstał, jako jeden z pierwszych w Wielkopolsce, w 1865 r. Jego pierwsza siedziba mieściła się przy ul. Świętego Ducha. Na Rynek przeniósł się on już w wolnej Polsce, po Powstaniu Wielkopolskim.

Na piętrze zamieszkał z rodziną Kazimierz George, urzędnik bankowy i dyrektor Banku Ludowego w Strzelnie. Urodził się 2 lutego 1897 r. w miejscowości Czempiń w powiecie kościańskim jako syn Antoniego i Marty z domu Gust. Ożeniony z Łucją Barankiewicz. Od 1922 r. pracował w Banku Ludowym w Strzelnie na stanowisku kasjera, a od 1924 r. został jego dyrektorem. Był uczestnikiem Powstania Wielkopolskiego, prezesem Towarzystwa Samoobrony Społecznej "Rozwój", członkiem Komisji Rewizyjnej Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Strzelnie, sekretarzem Stronnictwa Narodowego, członkiem i referentem oświatowym Koła Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Strzelnie. Z okazji 5-lecia Koła w 1927 r. został udekorowany Odznaką "Powstańca Broni". Nadto był członkiem Rady Powiatowej Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych. W 1929 r. startował z powodzeniem z Listy Gospodarczej na radnego Rady Miejskiej w Strzelnie. Był członkiem zarządu Towarzystwa Kupców w Strzelnie.

Zarząd i Rada Nadzorcza Banku Ludowego w Strzelnie. Pierwszy od prawej siedzi Kazimierz George - dyrektor BL. Zdjęcie wykonano z okazji jubileuszu 60-lecia pracy lekarskiej wieloletniego dyrektora i członka RN dra Jakuba Cieślewicza w 1930 r.

Po najeździe Niemiec na Polskę bank został przejęty przez okupanta, a dyrektor Kazimierz George został prze Gestapo aresztowany, a następnie 25 listopada 1939 r. rozstrzelany w lasach Nadleśnictwa Miradz, pod Cienciskiem. Po zakończeniu działań wojennych bank wznowił swoją działalność 27 kwietnia 1945 r. Jego dyrektorem został Bronisław Brożek. Po likwidacji w 1950 r. w systemie ogólnopolskim Komunalnych Kas Oszczędności, strzeleńska KKO została zlikwidowana, a do jej siedziby przy rogu ulic Cegiełka i ówczesnej Gen. Karola Świerczewskiego (obecna Gimnazjalna) przeniósł się z Rynku Bank Ludowy.

Po przeniesieniu do kamienicy siedziby BL zniknął napis Hotel du Nord, umieszczony pomiędzy I a II piętrem, który zastąpiony został napisem, Bank Ludowy.

Lokal po banku otrzymała miejscowa PSS "Społem" i urządziła w nim bar. W latach sześćdziesiątych został on przeniesiono do kamienicy sąsiedniej pod nr 3. Z kolei w jego miejsce przeniesiono sklep branży metalowej i artykułów gospodarstwa domowego. Na piętrze nadal mieszkała wdowa po przedwojennym dyrektorze Banku Ludowego. Pamiętam, jak chodziłem do niej na herbatkę z ciocią Piwecką, która będąc starą panną zawsze zabierała mnie na podobne wyjścia do znajomych i rodziny jako tzw. przyzwoitkę - osobę towarzyszącą.

W latach 90. XX w. w czasie przemian ustrojowych sklep PSS podobnie jak spółdzielnia uległ likwidacji. Działalność w lokalu uruchomił prywatny handlowiec. Początkowo był to sklep spożywczy sieci "abc", później zaistniała tutaj branża odzieżowa, która trwa do dzisiaj. Współcześnie kamienica znajduje się w zasobach gminnych i jej stan jest opłakany. Ponoć w tym roku ma być remontowana. Znajdujący się na niej drewniany gzyms wymaga natychmiastowego zabezpieczenia. Odtworzenie pierwotnego wyglądu elewacji nie powinno nastręczać wykonawcy trudności, gdyż zachowały się stare pocztówki i zdjęcia, które prezentowane są chociażby w tymże artykule.

Jezioro Łąkie zwane również Głębokim

Kąpielisko w Łąkiem - z widokiem na wieś.

Dzisiaj o jeziorze i moich łąkiewskich korzeniach. Łąkie znane było już w średniowieczu, choć pierwsza pewna wzmianka o wsi sięga dopiero XV w. i wymienia ją wśród dóbr strzeleńskich norbertanek. Dzisiaj nie będę sięgał do tak odległej historii, lecz do ostatnich kilkudziesięciu lat, skupiając się na jeziorze i jego walorach rekreacyjnych. Na początek warto zadać pytanie: - od kiedy jezioro stało się dla mieszkańców swoistymi łazienkami, czyli miejscem kąpielowo-plażowym? Dla mnie te dzieje są nieco lepiej znane niż dla przeciętnego śmiertelnika, a to za sprawą rodzinnego gniazda po kądzieli, leżącego nad tym jeziorem. Ale zanim poznacie odpowiedź, zacznę od gniazda rodowego.

Otóż w osadzie o nazwie potocznej, "Nad wodą", "Pod Borym" lub  "Pod lasem", leżącej na tzw. Hubach, która oddalona była około 850 m od wsi Łąkie znajdowały się trzy gospodarstwa. Leżały one po stronie wschodniej jeziora, pod lasem, przy drodze polnej z Cienciska do Łąkiego. Miejscowi tę drogę zwali "Drogą na Łąkie". Jedno z tych gospodarstw, niewielkie, kilkuhektarowe, leżące najbliżej jeziora należało do moich przodków po kądzieli, rodziny Jagodzińskich. Pradziad Jakub Jagodziński sprowadził się do Łąkiego po ślubie z Marianną Sulińską, po 1871 r. z Rzadkwina. Tutaj urodziła się 27 lutego 1881 r. moja babcia Marianna, która w 1902 r. poślubiła Marcina Przybylskiego, przybyłego do Strzelna w 1900 r. z Głuchowa, parafia Komorniki k. Poznania. Poza uprawą roli, pradziad Jakub zajmował się rybołówstwem dzierżawiąc toń jeziora od ówczesnego Bezirksamtu, czyli pruskiego starostwa strzeleńskiego. Po nim gospodarzył tutaj brat babci Marcin Jagodziński wraz z małżonką Anastazją z Kwiecińskich. Małżonkowie mieli między innymi dziećmi, córkę Helenę i syna Franciszka (nieżonatych), ostatnich z Jagodzińskich gospodarzy Nad wodą. Po ich śmierci ziemię wraz z budynkami przejął mój kuzyn Henryk Łojewski, który ostatecznie sprzedał grunty (budynki już nie istniały) kilka lat temu. Siostrą Heleny i Franciszka była Joanna zamężna za Franciszka Łojewskiego (ślub 1946 r.), których synem był Henryk (rodzeństwo jego: Kazimierz obecny sołtys Łąkiego, śp. Teresa i Zenon).

"Droga na Łąkie" - widok pozostałości osady "Nad wodą", zwanej również "Pod lasem". Za domem po prawej było siedlisko Jagodzińskich, naprzeciwko po lewej w kępie drzew pozostałości trzeciego siedliska.

W tym miejscu znajdowało się siedlisko Jagodzińskich.

Od św. Jana, czyli od wakacji szkolnych, jak tylko pogoda pozwoliła spędzaliśmy na plaży w Łąkiem niemalże każdy dzień. Często zaglądaliśmy do babci Anastazji i cioci Heli, by napić się zimnej wody ze studni, a przy okazji i zjeść pajdę chleba własnego wypieku z masłem i białym serem. A ile to razy ciocia zaciągała nas na obiad, na pyry krychane z koperkiem i jaja sadzone, do tego kwaśne, schłodzone mleko. Wuja Franek opowiadał nam jakie to ryby złowił w jeziorze, pokazując sieci i wynciorki wiszące oraz łódź leżącą, w szczycie stodoły.

Na horyzoncie maluje się osada "Nad wodą". Lata międzywojenne (20.) - na kąpielisku od stron wsi, tuż przy skraju lasu. 

Tamże na pikniku.

To od wuja Franka dowiedzieliśmy się, że jeszcze w okresie międzywojnia stosowano tu swoiste nazwy niektórych ryb, nieco odbiegające od nazw encyklopedycznych, a łowionych w jeziorze Łąkie - Głymbokim - mawiał wuja wymieniając je przywołaniem ło: szczypak, szczupok - na szczupaka; syndacz - na sandacza; łokuń - na okonia; wyngorz - na węgorza; wzdrynga, krasnopiora - na wzdręgę; som - na suma; płoć - na płotkę; morylka - na sieję. Okres tarła nazywał mrzostem, mówił że: ryby w jeziorze sie mrzoszczom. Wówczas, niektórzy mieszkańcy udawali się z kijami lub widłami nad wodę i wyrzucali na brzeg pływające na płytkich po zimowych rozlewiskach wycierające się ryby. Było to nielegalne zdobywanie ryb - kłusowanie.

Droga dojazdu na plażę od szosy Strzelno - Orchowo. Niżej droga powrotu do szosy... 

Ryby łowiono z łodzi wędkami, które miały sznury z włosia końskiego, zakończone haczykiem z przynętą oraz różnymi sieciami, w tym podrywkami - czworobocznymi sieciami rozpiętymi na skrzyżowanych pałąkach. Zimowy połów odbywał się z przerębli wędkami lub siecią. Wówczas rąbano przeręble i wkładano w pierwszy przerębel żerdzie z przywiązaną do nich liną, na końcu, której umocowana była sieć. Specjalnymi widłami żelaznymi przesuwano żerdzie od przerębla do przerębla, na końcu wyciągano linę i ciągnięto przy jej pomocy, pod lodem, sieć.

Dla określenia swego miejsca zamieszkania mówili, że; ‘miszkomy pod borym, nad wodom w Łonkim’. Natomiast dla określenia położenia wsi Łąkie używali zwrotu, że leży ona ‘za wodom’. Siebie nazywali ‘Kujawiokami, Kujawiokim, kujawionkom’, chociaż w jednym z listów pisanych w 1910 r. znalazłem również określenie ‘Kujawiuny’. Opał w postaci drobnych gałązek świerkowych lub sosnowych nazywali ,rajza’ i odnotowałem związany z tym słowem zwrot: ‘babcia Marianna pszyniesła z podwyrka koszyk rajzy i usmażyła na ni jajecznice na łokrasie’.

Tych opowieści jest co niemiara, przeróżnych, w tym i z czasów wojny, o księdzu z Markowic (o. Marian Wyduba OMI) i Żydach, rozstrzelanych w pobliskim lesie. Ale czas na opowieść o łąkiejskich łazienkach, czyli o plaży.

W okresie międzywojennym, latem w każdą pogodną niedzielę licznie odwiedzali Łąkie mieszkańcy Strzelna. Miejscem przyciągającym letników było kąpielisko zorganizowane nad mniejszym jeziorkiem, tuż za karczmą - Jeziorem Łąkie Małym. Znajdował się tu mały drewniany pomost oraz drewniane budki - przebieralnie, dla raczących się kąpielą strzelnian. Jezioro jak i okoliczne lasy były miejscem rekreacji sobotnio-niedzielnych mieszczan. Tereny te obfitowały w przeróżne odmiany grzybów, w maliny, jeżyny, poziomki oraz jagody i były licznie odwiedzane przez zorganizowane grupy harcerskie.

Początek łąkijskich Łazienek nad dużym jeziorem to lato 1947 r. Wówczas zaczęto na bazie szkolnej organizować kolonie dla młodzieży z Torunia, wykorzystując walory rekreacyjne tegoż miejsca - jezioro, lasy. W latach sześćdziesiątych zapoczątkowano prace przy zagospodarowaniu plaży nad jeziorem od strony lasu. Zimą przywożono na zamarznięte jezioro piasek, który po roztopach osiadał na dnie, tworząc piaszczyste dno. Zamysłem władz było, by stworzyć tutaj miejsce wypoczynku sobotnio-niedzielnego dla mieszkańców Strzelna. Uruchomiono przy pobliskiej osadzie "Nad wodą" również sezonowy punkt handlowy prowadzony w drewnianym kiosku przez GS "SCH" ze Strzelna. Wybudowano również drewniany pomost, który wkrótce zastąpiony został konstrukcją metalowo drewnianą. W tym samym czasie w pobliskim Ciencisku, nad dzisiaj wyschniętym już jeziorem, organizowano coroczne biwaki dla zuchów i harcerzy z terenu całej współczesnej naszym czasom gminy.

1976 r. przygotowywanie plaży do sezonu. Czyn społeczny pracowników Spółdzielni Pracy "Synteza".

 Licznie przybywający strzelnianie, a nawet mieszkańcy Bydgoszczy spowodowali, że od 1976 r. zaczęto poszerzać plażę. Zwożono piasek, powiększając powierzchnię plaży. Były dni, że plażowało się tutaj po kilkaset osób dziennie. Rozstawiano tutaj również kempingi samochodowe. W latach 80. minionego stulecia wystawiono przy plaży murowany szalet oraz plac zabaw dla dzieci, z huśtawkami. Cały teren kąpieliska wygrodzono płotem z furtką i bramą wjazdową.

 

Lato 1974 r. Marysia w toniach jeziora - na kąpielisku "Pod lasem".

Z początkiem obecnego stulecia plaża zaczęła podupadać. Dlaczego? Przecież z tym miejsce wiąże się tyle naszych przeżyć. Tutaj na tej plaży poznałem w 1974 r. swoją małżonkę Marię. Tutaj wszystko się zaczęło. Pierwsze pływanie z ojcem łódką wuja Franka i rodzica nauka pływania. Zabawy w wodzie, na plaży i w lesie. To stąd zaczęła promieniować moja przygoda z lasami, która zaowocowała napisaniem trylogii leśnej. Że nie wspomnę o wodzie i osiągach pływackich. Na początku miałem kartę pływacką, później zdobyłem uprawnienia młodszego ratownika.

Oto, co pozostało z kąpieliska. A wystarczyło wycinać trzcinę i byłoby jak w kurorcie... 

Pozostałości placu zabaw dla dzieci...

Zarastający kibel niczym za Czerwonych Khmerów Angkor Wat...

Uważam, że jedną z głównych przyczyn degradacji kąpieliska był brak zainteresowania tym miejscem ze strony władz miejskich. Były i chyba są nadal inne priorytety, o których w tym miejscu nie chcę pisać, zrobię to później - może w czasie kampanii samorządowej. Niemniej jednak mieszkańcy Strzelna cały czas tu przybywają i zapewne jeździć będą. Wieś doczekała się swojego miejsca rekreacyjnego, które przylega w jej centrum do brzegu zachodniego, ale jest ono bez kąpieliska. Myślę, że czas najwyższy, by decydenci pomyśleli o tym tradycyjnym miejscu kąpielowym. Potrzeba wiele i niewiele, parafrazując słowa "jadą wozy kolorowe" Maryli Rodowicz. A wozy te zbliżają się milowymi krokami ku wyborom. Bo kto ujmie Łąkie w swoim programie, to kto wie? Może wygrać - czego sobie i Państwu życzę - sobie oczywiście nie wygrania, bo startować nie będę...

A mnie się marzy kurna chata

Zwyczajna izba zbita z prostych desek,

Żeby się odciąć od całego świata,

Od paragonów, paragrafów i wywieszek...

Wiecanowo k. Mogilna - Bez komentarza... 

Zdjęcia z Wiecanowa pochodzą ze strony OSiR Mogilno.

Boże Ciało

Cudowny dzień, który od setek lat gromadzi strzelnian na wspólnej procesji wokół Rynku. Niezależnie od pogody, czy to deszcz, czy słońce, kilka tysięcy parafian od św. Trójcy towarzyszy Jezusowi Chrystusowi - skrytemu pod postacią chleba - w Jego peregrynacji po centralnym placu miasta. Wyjątek stanowił okres okupacji hitlerowskiej i lata wojen, szczególnie Potopu szwedzkiego, tej 13. letniej z progu XVIII wieku oraz z czasów napoleońskich. Nie stał na przeszkodzie okres PRL-u. Za wyjątkiem nielicznych ideowców, gremialnie uczestniczyliśmy w procesjach.

Już z wczesnego rana cztery umówione grupy mieszczan stawiało ołtarze, po jednym, z każdej strony Rynku. Przed kilku laty ks. kan. Otton Szymków zafundował budowniczym ołtarzów nowe znacznych rozmiarów oleodruki z motywami eucharystycznymi i z cytatami z Pisma Świętego. Podobnie, jak w ubiegłym roku, tak i w tym w kwiatach ołtarze tonął w zieleni – sprawiły to również liczne brzózki.  

Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej, zwana również w formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego: Święto Najświętszego Ciała Chrystusa (Festum Sanctissimi Corporis Christi), potocznie także Świętem Ciała i Krwi Pańskiej, a w tradycji ludowej: Boże Ciało, jest jednym z najważniejszych świąt w liturgii kościoła katolickiego. Procesja Bożego Ciała jest i była jedną z barwniejszych procesji, jakie w ciągu roku mają miejsca w Strzelnie.

Prowadzona jest przez księdza proboszcza i wikariuszy i odbywa się do miejsc najważniejszych w przestrzeni sakralnej miasta, czyli Rynku. W parafiach okolicznych – wiejskich przede wszystkich do krzyży, kapliczek i figur. Procesja zatrzymuje się przy czterech ołtarzach polowych, przy których czytane są fragmenty Ewangelii. Dla celebracji kultu trasa procesji jest przyozdabiana przez ścięte drzewa (brzozy) ustawiane przy trasie przemarszu. W naszej tradycji zawsze bogato dekorowano okna mieszkań i witryny sklepów, a kwiatem szczególnym w tym okresie były piwonie (bijony) oraz kwiaty bzu. W trakcie procesji ludzie śpiewają pieśni i litanie na przemian z orkiestrą dętą, zaś śpiew liturgiczny przy ołtarzach wykonuje chór Harmonia (wyjątkowo w tym roku bez oprawy chóru).

Wierni szczególnie wspominają Ostatnią Wieczerzę Pańską i Przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Pańską – Jezusa Chrystusa. Pamiątkę tego wydarzenia Kościół obchodzi także w Wielki Czwartek, wtedy jednak rozpamiętuje się także Mękę Jezusa Chrystusa, natomiast uroczystość Bożego Ciała ma charakter dziękczynny i radosny. W Polsce obchodzi się ją w czwartek po Uroczystości Trójcy Świętej, a więc jest to święto ruchome, wypadające zawsze 60 dni po Wielkanocy. Najwcześniej może przypaść 21 maja, najpóźniej 24 czerwca. W niektórych krajach przenoszone jest na kolejną niedzielę.

Uroczystość ta została ustanowiona na skutek widzeń św. Julianny z Cornillon. Pod ich wpływem bp. Robert ustanowił w 1246 r. taką uroczystość dla diecezji Liège. W 1252 r. została ona rozszerzona na Germanię. W 1264 r. papież Urban IV ustanowił tę uroczystość dla całego Kościoła. Uzasadniając przyczyny jej wprowadzenia wskazał: zadośćuczynienie za znieważanie Chrystusa w Najświętszym Sakramencie, błędy heretyków oraz uczczenie pamiątki ustanowienia Najświętszego Sakramentu, która w Wielki Czwartek nie może być uroczyście obchodzona ze względu na powagę Wielkiego Tygodnia. Jednakże ze względu na śmierć Urbana IV bulla ta nie została ogłoszona, a tym samym uroczystość nie została ustanowiona. Uczynił to dopiero papież Jan XXII, który umieścił powyższą bullę w Klementynach w 1317 r.

W Polsce po raz pierwszy wprowadził tę uroczystość biskup Nankier w 1320 r. w diecezji krakowskiej. W 1420 r. na synodzie gnieźnieńskim uznano uroczystość za powszechną, obchodzoną we wszystkich polskich kościołach. W późnym średniowieczu i w renesansie największym sanktuarium kultu Bożego Ciała w Polsce był kościół Bożego Ciała w Poznaniu.

Z Bożym Ciałem związana jest także uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa, która jest obchodzona zaraz po oktawie Bożego Ciała, czyli w piątek osiem dni po Bożym Ciele.

Dla zobrazowania strzeleńskiej tradycji do współczesnych zdjęć dołączyłem również kilka zdjęć starych. Również cytuję anons, jaki ukazał się w „Nadgoplaninie” 19 czerwca 1889 r.: W czwartek przypada, święto Bożego Ciała. Po sumie odbędzie się uroczysta procesya do czterech ołtarzy wybudowanych w rynku naszego miasta. Prosimy tedy naszych szacownych obywateli i obywatelki mieszkających przy ulicy Kościelnej lub Rynku, aby ku podniesieniu nabożeństwa domy przystroili o ile im to będzie możebnem [przypomnę, że wiele domów należało do Żydów i Niemców]. Jesteśmy przekonani, że wszyscy bez wyjątku do naszej prośby się zastosują i uświetnią tę drogę, którędy Pan Jezus postępować będzie.

W tejże samej gazecie z 2 czerwca 1888 r. znajdujemy opis procesji Bożego Ciała w Strzelnie. Również zacytuję tam treść w całości, byście mogli porównać sobie zwyczaje panujące przed 130. laty w naszym mieście:

Ulica Kościelna podczas Bożego Ciała ok. 1910 r

 Procesja Bożego Ciała odbyła się w czwartek wśród pięknej pogody w Rynku naszego miasta. Celebransem był nasz czcigodny ks. proboszcz [Korol] Wojczyński. Po dwunastej wyruszyła z kościoła procesya, w której liczba wiernych z każdego stanu, płci i wieku żywy udział brała: kilka tysięczny zastęp prawych dzieci Kościoła św. towarzyszyło Panu Jezusowi w obchodzie uroczystym po ulicach naszego miasta. Przed celebransem postępował długi szereg dziewcząt szkolnych w bieli, które Panu Jezusowi w drodze słały kwiaty. Pierwszą ewangelię odśpiewał Kapłan przy ołtarzu wystawionym w drzwiach starego gmachu tutejszej szkoły katolickiej przed pomieszkaniem nauczyciela p. P.[iotra] Palińskiego [nieistniejący budynek, na którego miejscu stoi szalet przy Placu Świętego Wojciecha]. Stąd wyruszyła procesja ulicą Kościelną w Rynek, gdzie drugą ewangelię przy ołtarzu wystawionym przed domem kupca p. Jana Kowalskiego [Rynek 23, obecnie posesja Rejniaków] celebrans odśpiewał; trzecia ewangelia została odśpiewana przy ołtarzu wystawionym przez tutejszą aptekę, będącą własnością p. Lepell’a [obecnie Rynek 2, budynek po byłej „Aptece pod Orłem” Jerzego Stęczniewskiego], czwarta zaś przy ołtarzu wystawionym przed handlem p. Antoniego Psuji [obecnie Rynek 3, w dwa lata później nabył tę posesję Niemiec Albert Morawietz].

Boże Ciało w Strzelnie - ołtarz przy Rynku 23 - lata 30. XX w.

 Wszystkie ołtarze celowały pięknością i ozdobnym ustrojem, szczególniej zaś ołtarz przed apteką, który p. Lepell na ten cel bardzo gustownie dał zbudować. Cześć zacnym tym panom, którzy nie szczędzili ani zabiegów, ani fatygi, ani kosztów, aby chwilowy przybytek dla Pana Zastępów jak najpiękniej ozdobić i miłym uczynić! Katoliccy mieszkańcy w ulicy Kościelnej jako i w Rynku pięknie udekorowali okna mieszkań swoich. Przytaczam tu pp. Leszczyńskiego rymarza, Jeskiego rzeźnika i Norka dekarza, którzy bardzo gustownie okna mieszkań swoich w obrazy, kwiaty i światło jarzące przystroili; p. Sępowska przystroiła w kwiaty i obrazy swoje okno wystawne; p. Dzierożyńska przyozdobiła okna mieszkania swego w dywany, kwiaty i światło jarzące.

Cześć wam za to zacni obywatele i zacne obywatelki! Co jednak bardzo raziło to było to, że niektóre żydowskie kramy w ulicy Kościelnej niebyły zamknięte, chociaż ci panowie na pewno o tem wiedzą, że to Boże Ciało (Fronleichnam) święto nakazane i że kramy powinny były być zamknięte. Jeżeli ci panowie umieją szanować pieniądz, który mu przynosi katolik-Polak, to też powinni umieć uszanować uczucia religijne tego Polaka-katolika. Albo czyż ten Polak-katolik w każdym względzie ma dla tych panów pozostać głupim gojem? Jeżeli tak, to nie będzie to nic dziwnego, że Polak-katolik tych panów stanowczo pomijać będzie, jako tych  którzy nie umieją albo też nie chcą uszanować najświętszych uczuć każdego katolika-Polaka. Przecież sama forma nakazuje każdej religii oddać przynależny szacunek, a tylko człowiek bez wychowania i wykształcenia może jakiejkolwiek religii ubliżyć, za co go naturalnie w danym razie owo beczące stworzątko czeka! Tyle tym panom w upominku!

Nie chcemy przy tej okazji pominąć jednej rzeczy, która na powszechne uznanie zasługuje to jest to, że procesja Bożego Ciała obecnie – tak jak ongi –w Rynku (nie jak to przez pewien czas się działo na dziedzińcu) się odbywa. Starania celem odświeżenia zaniechanego przywileju dołożył tutejszy dozór kościelny, a szczególnie przewodniczący tegoż p. Antoni Psuja, za co jemu na tem miejscu publiczne podziękowanie.

Współczesne zdjęcia z roku 2013: Heliodor Ruciński

Marian Przybylski - sylwetka regionalisty

W związku z nadaniem mojemu mężowi Marianowi Przybylskiemu tytułu Zasłużony Dla Gminy Mogilno postanowiłam przybliżyć Jego sylwetkę i przy okazji pochwalić się, że jestem mogilnianką z urodzenia, z lat dzieciństwa oraz młodości. Całe dorosłe życie zamieszkuję w Strzelnie. Za ten tytuł jaki mój małżonek otrzymał serdecznie dziękuję władzom samorządowym miasta Mogilna, a szczególnie prezesowi Mogileńskiego Towarzystwa Kulturalnego Pani Teresie Kujawie - wnioskodawczyni i przyjacielowi małżonka Przemysławowi Majcherkiewiczowi. Mogilno to piękne miasto i tak po prawdzie to historii o moim mieście nauczyłam się od strzelnianina, mojego męża. Napisał on wiele książek, z których osiem, treściami jest związanych z grodem nad Panną i miejscowościami gminy Mogilno. Nadto około 200 artykułów prasowych i tych publikowanych w mediach społecznościowych. On ciągle pisze i wszystkich w koło namawia do pisania...

Dziękuję! Lidia Przybylska 

Marian Przybylski – prezes Towarzystwa Miłośników Miasta Strzelna, członek Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo” z siedzibą w Gnieźnie, Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Ziemi Mogileńskiej w Mogilnie z siedzibą w Chabsku oraz Kręgu Starszyzny Harcerskiej im. druha harcmistrza Henryka Mazurkiewicza w Mogilnie, regionalista, autor książek, artykułów prasowych, blogów z cyklu „Strzelno moje miasto” i innych.

Urodził się 14 sierpnia 1952 r. w Strzelnie, w rodzinie Ignacego i Ireny z domu Woźna, Przybylskich. Ojciec był głównym księgowym w strzeleńskim szpitalu, a matka zajmowała się wychowaniem siedmiorga ich dzieci. Nauki przedszkolne pobierał w Ochronce Sióstr Elżbietanek przy Parafii p.w. Świętej Trójcy w Strzelnie. Później jako uczeń podstawówki przez wiele lat był ministrantem. Od najmłodszych lat przejawiał skłonności do działań społecznikowskich. Był w szeregach zuchowych od 1962 r., a następnie harcerskich - przyrzeczenie 1965 r., kontynuując harcerskie tradycje po dzień dzisiejszy, jest członkiem Kręgu Starszyzny Harcerskiej im. druha harcmistrza Henryka Mazurkiewicza w Mogilnie. Jako uczeń Państwowego Technikum Rolniczego aktywnie angażował się w życie społeczno-kulturalne szkoły. Uczestniczył w spływach kajakowych po Brdzie, był członkiem Polskiego Związku Filatelistycznego, Ligi Ochrony Przyrody, Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Rolnictwa oraz grupy teatralnej „Teatr cieni”.

Po ukończeniu szkoły staż odbył w PGR Markowice, a następnie pracował w instytucjach obsługi rolnictwa: Spółdzielni Mleczarskiej w Mogilnie, PZZ Elewator w Strzelnie, SKR w Strzelnie, GS „SCh” w Strzelnie, PPHU „Despot”. Przeszedł szczeble kariery zawodowej od stażysty po wiceprezesa w dwóch ostatnich firmach. Odbywając skróconą służbę wojskową w Marynarce Wojennej zrobił uprawnienia ratownika wodnego. Pracując w GS „SCh” podjął studia na UMK w Toruniu. Studiował cztery lata administrację na Wydziale Prawa i Administracji, jednakże studiów nie ukończył. Po przemianach ustrojowych wspólnie z małżonką prowadził działalność handlową, od 1994 r. był kierownikiem MGOKiR w Strzelnie, a od 2004 r. był urzędnikiem samorządowym. Od 1 października 2017 r. przebywa na emeryturze.  

Początkowo politycznie związał się z ruchem ludowym będąc członkiem ZSL. Następnie był przewodniczącym NSZZ „Solidarność” w SKR Strzelno i wiceprzewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Porozumiewawczego NSZZ „Solidarność” w Strzelnie. Obecnie jest bezpartyjnym. W latach 1981-1982 mocno zaangażował się w pracę komisji historycznej przygotowującej 750-lecie nadania praw miejskich Strzelnu. W 1983 r. był współzałożycielem TMMS i od tego roku do czasu przekształcenia towarzystwa w 2008 r. wiceprezesem, po czym od 2009 r. prezesem TMMS. W latach osiemdziesiątych związany był z PTTK w Strzelnie, piastując funkcję wiceprezesa. W latach 70. i 80. aktywnie uczestniczył w życiu społecznym i samorządowym Gminy Strzelno. Przez szereg lat piastował funkcję wiceprezesa MLKS „Kujawianka Strzelno”. W latach 90. był zastępcą sekretarza Zarządu Głównego Towarzystwa Czytelni Ludowych. Zaś w latach 1998-2002 radnym powiatowym, a w latach 1999-2002 członkiem Zarządu Powiatu Mogileńskiego. Od 1994 r. rozpoczął współpracę z Mogileńskim Domem Kultury, z mogileńskimi środowiskami twórczymi i z Mogileńskim Towarzystwem Kulturalnym, którą zintensyfikował po 1998 r.

Od początku lat 70. zaczął zbierać i opracowywać materiały do dziejów Strzelna i okolicy. W owym czasie przeprowadził kilkaset wywiadów z ludźmi starszymi i posiadającymi wiedzę o regionie. W 1976 roku napisał pierwsze obszerniejsze opracowanie historyczne o udziale strzelnian w powstaniu styczniowym 1863 r.. W 1984 r. wydał swoją pierwszą książkę, monografię poświęconą strzeleńskiej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu Historia spółdzielczości "Samopomoc Chłopska" w strzelnie w latach 1894-1984. Wówczas też nawiązał współpracę z regionalistą Henrykiem Ładą z Inowrocławia, autorem licznych opracowań poświęconych dziejom XIX i XX-wiecznym organizacjom rolniczym. Od 1988 r. zaczął publikować artykuły o tematyce regionalnej, samorządowej i historycznej we „Wieściach ze Strzelna”. W latach 90. był autorem kilku broszur-folderów promujących miasto i gminę Strzelno, z jego udziałem nakręconych zostało kilka filmów o walorach kulturowych Strzelna emitowanych m.in. w TVP Bydgoszcz. Lata te obfitowały jego aktywnością na scenie kulturalnej Strzelna, jako twórcy i kierownika miejskiej placówki kulturalnej MGOKiR. W latach 1997-1998 był założycielem i redaktorem naczelnym periodyku „Gazety Strzeleńskiej”, wydawanej przez MGOKiR, a poświęconemu życiu kulturalnemu i samorządowemu Strzelna. W 1999 r. po połączeniu się „Gazety Strzeleńskiej z „Wieściami ze Strzelna” był zastępcą redaktora naczelnego „Wieści…”.

W 2002 r. wspólnie z Kazimierzem Chudzińskim wydali książkę Strzeleńska Nekropolia. Za książkę tę Marian Przybylski został wyróżniony prestiżową nagrodą Fundacji Polsko-Australijskiej „POLCUL” im. Jerzego Bonieckiego. W 2006 r. wydał książkę Z dziejów wsi i jednostki OSP w Ciencisku. W 2008 r. napisał i wydał obszerną monografię Markowice. Z dziejów Sanktuarium i wsi. W 2008 r. zainicjował i wspólnie z Zarządem TMMS przyczynił się do upamiętnienia w 2009 r. 90. rocznicy Powstania Wielkopolskiego obeliskiem poległych powstańców wyzwalających Strzelno spod zaboru pruskiego. W tym też roku została wydana napisana przez niego książka Historia listami pisana – opowieść o strzeleńskiej rodzinie Rucińskich oraz wspólnie ze Stanisławem Kaszyńskim wydali książkę Kaszyńscy. Zarys dziejów rodu. Ta ostatnia książka doczekała się drugiej rozszerzonej edycji w 2011 r.

Współpraca z mogileńskimi środowiskami samorządowo-gospodarczymi oraz oświatowo-kulturalnymi zaowocowała kolejnym dziełem, które ukazało się w 2011 r. była opowieść genealogiczna Z dziejów Bielic oraz rodów Bielickich i Jaczyńskich. Dało to początek owocnej współpracy publicystyczno-wydawniczej, a dzieje Mogilna i regionu przybrały charakteru wiodącego, szczególnie w postaci licznych artykułów i opracowań o tematyce historycznej. Od 2014 r. jest członkiem mogileńskiego komitetu obchodów 100. rocznicy Powstania Wielkopolskiego.

W 2013 r. był inicjatorem fundacji tablicy pamiątkowej poświęconej powstaniu styczniowemu i udziału w nim strzelnian. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy stała się wielką manifestacją o wymiarze ponadregionalnym. 11 marca 2013 r. ukazało się drukiem jego najobszerniejsze z dotychczasowych opracowań, książka poświęcona dziejom Lasów Miradzkich. Dzieło to zatytułowane Lasy Miradzkie. Z dziejów Nadleśnictwa Miradz zostało wyróżnione podczas ogólnopolskiego Świętą Lasu przez dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu.

W tym samym czasie kontynuował ukończone w czerwcu 2013 r. kolejne dzieło „Lasy Pałuckie. Z dziejów Nadleśnictwa Gołąbki”. Pozycja ta licząca ponad 500 stron wydana została w 2016 r.. Jednocześnie pracował nad wydaniem kolejnej książki, tym razem biograficznej O. Kazimierz Łabiński OMI. Ze wspomnień o kustoszu Markowickiego Sanktuarium, która drukiem została wydana w lutym 2014 r. W tym też roku ukazała się książka Szkoła Podstawowa im. Ofiar Katynia w Strzelcach na tle dziejów wsi i parafii napisana we współautorstwie z Janiną Baranowską oraz zbiór artykułów w książce Rola ziemiaństwa wielkopolskiego w historii polskiej gospodarki leśnej i łowieckiej. W 2015 r. na rynku księgarskim znalazła się jego książka biograficzna Hilary Szymon Sulski 1910-1992. Opowieść o człowieku niepospolitym i jego dziele.

Bardzo obfitym pod względem wydawniczym był rok 2017. Wówczas został wydany trzeci tom trylogii leśnej Lasy Gniewkowskie. Z dziejów Nadleśnictwa Gniewkowo oraz książka biograficzna Józef Myślicki 1901-1978. Artysta malarz z pasją życia i monografia harcerska Nasze korzenie. W 100-lecie Skautingu i Harcerstwa na Ziemi Mogileńskiej.

Jako wieloletni organizator kwest cmentarnych z uzyskanych w ten sposób środków finansowych wespół z członkami Zarządu TMMS przeprowadził kilkadziesiąt renowacji cennych kulturowo i historycznie pomników nagrobnych na starej strzeleńskiej nekropolii.

W 2013 r. zorganizował manifestację, podczas której uroczyście oddano cześć szczątkom doczesnym dowódcy Powstania Wielkopolskiego na Kujawach Zachodnich kapitana Pawła Cymsa, które przewożone były przez Strzelno 27 grudnia w drodze na miejsce wiecznego spoczynku na Akropol Bohaterów w Gnieźnie. Była to jedna z największych manifestacji patriotycznych ostatnich lat. W grudniu został opublikowany jego cykl artykułów poświęconych Pomnikowi Poległych za Ojczyznę 1914-1920, który został odbudowany i uroczyście oddany 28 grudnia 2013 r. w Gębicach. I do tego dzieła patriotycznego przyczynił się również Marian Przybylski.

Jego prawdziwą pasją jest dokumentowanie i udostępnianie wiedzy o regionie, a szczególnie o mieście Strzelnie. Od 2009 roku prowadzi nieprzerwanie cykl blogów internetowych „Strzelno Moje Miasto” umieszczając w nich kilkaset artykułów i reportaży. Ponadto pisze artykuły na stronach internetowych: Mogileńskiego Domu Kultury „mogilno.in”; Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego; Encyklopedii „Regiopedia”, „Wsie polskie” oraz „Okolice Kruszwicy”.

Dorobek twórczy Mariana Przybylskiego to artykuły, które znalazły się na łamach: „Wieści ze Strzelna”, „Gazety Strzeleńskiej”, „Tygodnika Pałuki i Ziemia Mogileńska”, „Gazety Pomorskiej”, „Rozmaitości Mogileńskich”, „Gazety Tydzień”, „Samych Faktów”, „Zachodniego Poradnika Łowieckiego”, „Rocznika Genealogicznego WTG Gniazdo”, „Kujawskiej Madonny”, czasopisma akademickiego „Skafander” i innych. Swoimi artykułami przyozdobił również tomiki poezji wydawane przez DPS Siemionki oraz wydawnictwa okolicznościowe. Był organizatorem kilkudziesięciu wystaw promujących dorobek i dziedzictwo kulturowe regionu, prezentowanych w MGOKiR w Strzelnie, Muzeum Ottona i Bolesława w Strzelnie, Sanktuarium Maryjnym w Markowicach, Muzeum Ziemi Mogileńskiej w Chabsku, Zespole Szkół w Bielicach i Bibliotece Miejskiej w Strzelnie.

Marian Przybylskich ma przygotowanych do wydania kilkanaście broszur i książek biograficznych i historycznych łącznie z cyklem dziejów poszczególnych miejscowości – niemalże wszystkich wsi gminy Strzelno oraz kilkunastu wsi powiatu mogileńskiego. Aktualnie pracuje nad dwoma kolejnymi książkami poświęconymi Powstaniu Wielkopolskiemu. Pierwsza związana ze środowiskiem mogileńskim, druga strzeleńskim. Nawiązał współpracę wydawniczą ze środowiskami, bydgoskim i poznańskim. Od 2018 r. jest również członkiem strzeleńskiego komitetu obchodów 100. rocznicy Odzyskania Niepodległości i 100. rocznicy Powstania Wielkopolskiego.  

Odznaczony: Brązowym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Honorowym za Twórczość i Upowszechnianie Kultury – KPTK, odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Jest Laureatem POLCUL Fundation – Fundacji Popierania Niezależnej Kultury Polskiej za działalność społeczną i publicystyczną na terenie Strzelna. Wyróżniony został: "Kordelasem Leśnika Polskiego", Nagrodą Specjalną "Człowieka Roku 2016" redakcji serwisu informacje lokalne.pl Gniezno, oraz przez Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego za rok 2016 w kategorii Kultura. Od 17 maja 2018 roku posiada tytuł Zasłużony Dla Gminy Mogilno.

W życiu prywatnym żonaty był z Marią Gabryszak, z którą ma syna Marcina i córkę Joannę. W kilka lat po śmierci małżonki zawarł związek małżeński z Lidią Lewicką z domu Andrzejewską, wdową po Waldemarze, z którym małżonka ma córkę Agnieszkę i synów Tomasza i Marcina. Oboje małżonkowie doczekali się ośmioro wnucząt. Czas wolny spędza na łonie natury, kilometrami przemierzając pieszo i z kijkami okolice Strzelna, jeździ rowerem, lubi pływać i podróżować.

Piknik rodzinno-profilaktyczny w szkole podstawowej i gimnazjum

To już po raz szósty społeczność szkolna Gimnazjum i Szkoły Podstawowej z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Jana Dałkowskiego w Strzelnie zorganizowała "Piknik rodzinny" poszerzony o obchody dnia rodzicielstwa zastępczego. W tym roku został on ubogacony stoiskiem Starostwa Powiatowego w Mogilnie, na którym prezentowały się Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie oraz Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna. Piknik miał miejsce przy hali widowiskowo-sportowej przy ul. Topolowej. Uroczystego otwarcia pikniku dokonali, dyrektor szkół Tadeusz Twarużek oraz radny powiatowy Krzysztof Mleczko.

 Ale tym co przyciągnęło mieszkańców Strzelna i okolic to prezentacja dorobku szkolnego, a szczególnie w zakresie szeroko pojętego życia kulturalnego tegoż środowiska. Po raz kolejny mogliśmy podziwiać szkolną drużynę zuchową. Dzieci zaprezentowały się w koncercie piosenek harcersko-zuchowych w przepięknych mundurkach, na widok których tak ciepło reagują starsi, szczególnie z roczników byłych harcerzy i tych, którzy działają w Kręgu Starszyzny Harcerskiej. Brawo instruktorzy, brawo dzieci!

Występów innych grup wokalno-tanecznych było co niemiara. Prezentacja znakomita i radująca serca rodziców. Do tego wszystkiego stoiska z wybornym ciastem, czyli wypiekami rodziców dziatwy szkolnej oraz z napojami. W mig zapełniła się przygotowana w celach konsumpcyjnych kawiarenka wiedeńska. Wśród siedzących i konsumujących gości znaleźli się: burmistrz Ewaryst Matczak z małżonka Aurelią, wicestarosta Krzysztof Szarzyński, szefowa strzeleńskiej Gminnej Rady Kobiet, a zarazem radna miejska Emilia Walkowiak i Aldona Bachan szefowa KGW w Łąkiem. Nadto w pikniku uczestniczyli, Urszula Piwek-Brejecka dyrektor PSSE i Maria Konkiewicz kierownik PCPR.

Byliśmy również i my przedstawiciele TMMS-u. Przewodniczący Społecznego Komitetu Obchodów 100-rocznicy Odzyskania Niepodległości i 100-rocznicy Powstania Wielkopolskiego Jan Szarek zwrócił się do środowiska szkolnego z apelem o godne uczczenie tych rocznic i włączenie się w akcję renowacji pomnika nagrobnego powstańców wielkopolskich, pod którym spoczywa 19. bohaterskich strzelnian.

Dopowiem, że w ofercie programowej było swoiste wesołe miasteczko z zamkiem zjeżdżalnią i wiele innych atrakcji. Przeprowadzono rozgrywki piłkarski, konkursy i zabawy oraz dla chętnych malowanie twarzy... Powodzeniem cieszyło się powiatowe stoisko i prezentowane na nim narkogogle - przestroga przed stosowaniem używek.

Pogoda dopisała, frekwencja znakomita, dzieci i młodzież wypadła wspaniale, impreza ze wszech miar udana - zatem, do zobaczenia na kolejnej imprezie szkolnej!