Spacerkiem po Strzelnie - cz. 64 Ulica Świętego Ducha - cz. 19

Kolejną posesją w ciągu ulicy Świętego Ducha, którą dziś odwiedzimy jest dawna nieruchomość doktora Jakuba Cieślewicza, oznaczona numerem 28, wcześniej policyjnym numerem 54. Jest to bezstylowy dom piętrowy, ale w czasach Cieślewicza, czyli przed 1891 r. był solidnym parterowym domostwem o cechach budowli eklektycznej, co widać na zachowanym zdjęciu. Jego wielkość była wystarczająca, by służyć jako mieszkanie i miejsce prowadzenia praktyki lekarskiej. W latach trzydziestych XX w. dom został przebudowany, poprzez dostawienie piętra. W podwórzu znajdował się drugi dom parterowy, w którym zamieszkiwała służba doktora, woźnica i gosposia. Nadto zabudowania gospodarcze typu stajnia i niewielka przejazdowa stodoła z pecy, która stała od strony ulicy Stodolnej (współczesnej Michelsona). Doktor w stajni miał kilka koni oraz powózki: wyjazdową i terenową do spełniania posługi medycznej w terenie. Pamiętać należy, że w tym czasie w Strzelnie było zaledwie dwóch lekarzy na kontrakcie tzw. Kasy Chorych, czyli ubezpieczyciela świadczeń medycznych. Byli to: dr Karol Ferdynand Gorczyca i nasz bohater dr Jakub Cieślewicz. Pozostali lekarze byli zatrudnieni w szpitalu miejskim, później powiatowym.

Podobnie, jak pozostałych posesji przy tej ulicy, dzieje tej poznajemy od 1800 r. Wówczas właścicielem jej był obywatel miejski Rochus Markowski, Polak-katolik. Z małżonką Katarzyną Lewandowicz miał on syna Antoniego ur. w 1807 r., który w wieku 25 lat poślubił Franciszkę Augustynowicz ur. w 1806 r., córkę Blasiusa i Hedvigi (Jadwigi) z Konkiewiczów. Franciszka była siostrą matki Jakuba Cieślewicza i wraz z rodzicami mieszkała naprzeciwko w posesji oznaczonej ówczesnym numerem policyjnym 48.  

Należy zaznaczyć, że Markowscy byli dość zamożnymi mieszczanami posiadającymi kilka parceli w Strzelnie, jak chociażby sąsiednią już opisywaną pod numerem 26, na której stała karczma-szynk (później firma Plagensa). Prawdopodobnie Antoni Markowski wraz z Franciszką nie mieli dzieci. Franciszka Markowska gdy owdowiała wyszła za mąż po raz drugi w 1850 r. Wówczas poślubiła 36 letniego Michała Aleksandra Lewandowskiego, syna Piotra i Elżbiety Siwert. Z tego drugiego małżeństwa również dzieci nie było i dom wraz z parcelą odziedziczył najbliższy krewny Franciszki, syn jej siostry dr Jakub Cieślewicz. W 1873 r., po powrocie ze studiów, wojska i krótkiej pracy w klinikach w Halle do Strzelna młody lekarz na odziedziczonej po ciotce parceli wystawił nowy parterowy dom i w nim zamieszkał. Tutaj również rozpoczął prowadzić praktykę lekarską, jako lekarz Kasy Chorych. 

Pozostałe ciotki doktora, a siostry jego matki równie dobrze wyszły za mąż. Ewa Augustynowicz poślubiła w 1851 r. restauratora Józefa Wegnera, wówczas wdowca, wielkiego patriotę i działacza niepodległościowego. Zaś najmłodsza Magdalena w 1856 r. poślubiła mając 32 lata Józefa Janiszewskiego lat 35, syna Józefa i Jadwigi Skoniecznej. Ale o rodzinie doktora i nim samym napiszę przy okazji opisywania jego rodzinnego gniazda, które znajdowało się po drugiej stronie ulicy.

Dr Jakub Cieślewicz poprzez swoje zaangażowanie w różnych instytucjach społecznych i gospodarczych oraz poprzez umiejętne lokowanie swego kapitału doszedł do znacznych pieniędzy, dlatego mógł w latach 1890-91 wystawić okazałą - jak na warunki strzeleńskie -  kamienicę przy tej samej ulicy, ale bliżej Rynku. Dawniej był to numer policyjny 29, dzisiaj numer 7. Star dom sprzedał i przeniósł się do nowego bardziej obszernego domu. Po doktorze posesję nabył J. S. Molinek, który od sierpnia 1891 r. uruchomił tu „Interes produktowo-komisowy skład węgli, nawozów sztucznych, pasz i nasion“. Często jego reklamy obejmujące handel środkami do produkcji rolnej ukazywały się w „Nadgoplaninie“. Firma początkowo dość dobrze funkcjonowała, jednakże silna konkurencja na rynku zaopatrzeniowym rolnictwa szybko dała się we znaki, szczególnie po powstaniu w 1894 r. spółki „Gleba“. Dość, że w 1910 r. znajdujemy tutaj jak właściciela posesji - nadal parterowej, Helenę Kujawską. Później dom nabył Jan Plebańczyk wraz z teściem Józefem Graczykiem. Dom rozbudowali o piętro. Obecnie połowa domu należy do rodziny po Beniaminie Plebańczyku, a druga połowa do spadkobierców po Ryszardzie i Bernadynie z Lewickich, Graczykach.

Wielu ze starszych strzelnian pamięta, że na parterze znajdował się zakład zegarmistrzowski Ignacego Latosińskiego. Jego cechą charakterystyczną był duży zegar, niejako symbol naszego miasta, który przed wojną znajdował się po drugiej stronie ulicy na posesji numer 23 należącej do zegarmistrza Richarda Happa. Całe miasto i przyjezdni według tego zegara ustawiało swoje czasomierze. Uznawano, że jest on najdokładniejszy i takowym był. Dla wszystkich udających się na dworzec kolejowy był regulatorem szybkości przemierzania trasy. Osobiście pamiętam, jak dojeżdżałem do szkoły, to z chwilą zobaczenia wskazówek przyspieszałem lub zwalniałem tempo marszu. Niekiedy nawet biegiem leciało się do samego dworca by zdążyć na punktualnie jeżdżące wówczas pociągi. Kiedy zegara zabrakło, gdyż miasto nie chciało go odkupić od właściciela przechodzącego na emeryturę i likwidującego w związku z tym warsztat, mieszkańcy nie mogli się oswoić z brakiem symbolu punktualności. Został on sprzedany poza Strzelno. Dopiero w latach osiemdziesiątych podobny zawisnął przy Ducha pod numerem 3 w nowo powstałym zakładzie zegarmistrzowskim.

Obecnie w części parterowej tejże posesji znajduje się sklep odzieżowy. Wcześniej handel odzieżą używaną prowadziła tutaj Milenia Jackowska, a przed nią jej rodzice Graczykowie prowadzili sklep spożywczy. Tę działalność poprzedził ich syn, który handlował tutaj częściami motoryzacyjnymi. Dawną część zachodnią podwórza, gdzie znajdował się stary budynek mieszkalny dla służby oraz budynki gospodarcze ze stodołą, pod koniec lat 70. przejął Skarb Państwa i po rozbiórce budynków wystawiono drugą halę fabryczną istniejącej obok Spółdzielni Synteza. Po upadku Syntezy prowadziła tutaj działalność firma zajmująca się zaopatrzeniem diabetyków w zdrową żywność, a na początku nowego tysiąclecia powstał tu sklep sieci Pepko.

Wielki Jarmark Bożonarodzeniowy

Od początku roku widzimy w przestrzeni miejskiej - i to niezależnie od pory roku - nowe otwarcie strzeleńskiej kultury. Postrzegamy ją licznymi imprezami, począwszy od tych środowiskowych po masowe. Zaczyna się dziać, o czym głośno mówią mieszkańcy, zachwyceni wieloma „spektaklami“ skierowanymi do dzieci, młodzieży, starszych i tych masowych, podczas których bawią się wszyscy, niezależnie od wieku. Osobiście cieszył i cieszy mnie widok całych rodzin, uczestniczących w odbiorze bogatej oferty kulturalnej.

- Panie Marianie, oj dzieje się, dzieje! - witali mnie w piątkowe popołudnie znajomi na strzeleńskim Rynku, na który wybraliśmy się z małżonką. Przytakiwałem im, a oni dodawali, że przypomina im to - oczywiście tym starszym - dawne lata.

A strzeleński Rynek przybrany świątecznymi barwami i wypełniony mieszkańcami prastarego grodu ożył, po wieloletnim marazmie kulturalnym. A jest to cudowne miejsce, pełne magii, mitów, legend i niekończących się opowieści. Miejsce licznych i już kultowych wydarzeń, pełne historii, którą tworzyły dziesiątki pokoleń strzelnian. Dziś w następujących po sobie trzech dniach grudniowy rodzi się na nowo, ożywia się. Prastare kamieniczki, wzorem tych krakowskich, czy poznańskich uśmiechać się zaczęły. Toć to centrum miasta, które nienawidzi ciszy i spokoju. To tutaj przez wieki, zawsze we wtorki i piątki było gwaru co niemiara - odbywały się słynne targi, podczas których handlowano wszystkim, co mieszkańcom było potrzebne do życia i do jego urozmaicenia.

Już na samo wejście, dobra dusza pań spod znaku Kół Gospodyń Wiejskich, potrafiących niczym magicy, wyczarować przeróżne pychoty, szefowa wszystkich szefowych Emilia Walkowiak poczęstowała nas piernikami… Smak ich przywołał mi czasy maminego krzątania się około świątecznego, ten zapach, smak, to „cóś“ w nich ukryte, to zawrót głowy, to przemiłe wspomnienie… Spacerując, podziwialiśmy poszczególne, pełne barw i bogatych ofert handlowych, kramy. Przepięknie i przebogato, niczym na Placu Wolności w Poznaniu. Mnóstwo ludzi oglądających i kupujących: jadło, ozdoby świąteczne, upominki oraz smakołyki, szumnie „zowiące“ się „Smakami Litwy“.

W trakcie spaceru spotkaliśmy wielu znajomych: Stanisława Kaszyńskiego, który przed laty przywoził do Strzelna Krakowiaków; Mirka Leszczyńskiego, organizatora niemniej wspaniałego Festynu z Kaszą w Goryszewie i sponsora strzeleńskiej imprezy; Piotra Lewandowskiego i Arka Kubiaka, ludzi kultury zaangażowanych w to trzydniowe wielkie wydarzenie kulturalne; mogileńskich kabareciarzy i konferansjerów Karola Nawrota i Radosława Nowaka; dyrektora Domu Kultury Pawła Gębalę, głównego organizatora rynkowej imprezy - człowieka młodego, bardzo miłego, grzecznego i sympatycznego; burmistrza Dariusza Chudzińskiego, z którego rękawa sypią się dla Strzelna co rusz nowe pomysły oraz wielu innych znajomych.

Punktem kulminacyjnym dnia piątkowego  była Grupa Locomotora, która zaprezentowała się w niezwykłym spektaklu, pełnym piekielnych ogni. Widowisko to wywarło na widzach ogromne wrażenie i wielki aplauz. Później były przemówienia, podziękowania pod adresem sponsorów i organizatorów oraz życzenia świąteczne, które wygłaszali zgromadzeni na scenie gospodarze miasta i powiatu, radni... Zapoczątkował je pięknym wystąpieniem honorowy obywatel naszego miasta ks. kan. Otton Szymków i burmistrz Dariusz Chudziński, który m.in. powiedział: -…ustąpiły dymy po ogniach piekielnych, Rynek rozjaśniał, zapachniało świeżym, zdrowym kujawskim powietrzem…

Na zakończenie oficjalnych wystąpień w rękach strzelnian i gości zapłonęły pękami iskier zimne ognie. Były ich setki.

A przed nami sobota i niedziela, kolejne dni Wielkiego Jarmarku Bożonarodzeniowego z bogatą ofertą kulturalną i handlową.

Oj dzieje się, dzieje!!!

Widziane okiem Heliodora

Jak zwykle, nasz strzeleński dokumentalista obrazów z przestrzeni miejskiej Heliodor Ruciński przybliża nam to, co zatrzymane zostało w jego oku, a czego sami nie zdążyliśmy uchwycić..