Marian Przybylski - sylwetka regionalisty

W związku z nadaniem mojemu mężowi Marianowi Przybylskiemu tytułu Zasłużony Dla Gminy Mogilno postanowiłam przybliżyć Jego sylwetkę i przy okazji pochwalić się, że jestem mogilnianką z urodzenia, z lat dzieciństwa oraz młodości. Całe dorosłe życie zamieszkuję w Strzelnie. Za ten tytuł jaki mój małżonek otrzymał serdecznie dziękuję władzom samorządowym miasta Mogilna, a szczególnie prezesowi Mogileńskiego Towarzystwa Kulturalnego Pani Teresie Kujawie - wnioskodawczyni i przyjacielowi małżonka Przemysławowi Majcherkiewiczowi. Mogilno to piękne miasto i tak po prawdzie to historii o moim mieście nauczyłam się od strzelnianina, mojego męża. Napisał on wiele książek, z których osiem, treściami jest związanych z grodem nad Panną i miejscowościami gminy Mogilno. Nadto około 200 artykułów prasowych i tych publikowanych w mediach społecznościowych. On ciągle pisze i wszystkich w koło namawia do pisania...

Dziękuję! Lidia Przybylska 

Marian Przybylski – prezes Towarzystwa Miłośników Miasta Strzelna, członek Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo” z siedzibą w Gnieźnie, Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Ziemi Mogileńskiej w Mogilnie z siedzibą w Chabsku oraz Kręgu Starszyzny Harcerskiej im. druha harcmistrza Henryka Mazurkiewicza w Mogilnie, regionalista, autor książek, artykułów prasowych, blogów z cyklu „Strzelno moje miasto” i innych.

Urodził się 14 sierpnia 1952 r. w Strzelnie, w rodzinie Ignacego i Ireny z domu Woźna, Przybylskich. Ojciec był głównym księgowym w strzeleńskim szpitalu, a matka zajmowała się wychowaniem siedmiorga ich dzieci. Nauki przedszkolne pobierał w Ochronce Sióstr Elżbietanek przy Parafii p.w. Świętej Trójcy w Strzelnie. Później jako uczeń podstawówki przez wiele lat był ministrantem. Od najmłodszych lat przejawiał skłonności do działań społecznikowskich. Był w szeregach zuchowych od 1962 r., a następnie harcerskich - przyrzeczenie 1965 r., kontynuując harcerskie tradycje po dzień dzisiejszy, jest członkiem Kręgu Starszyzny Harcerskiej im. druha harcmistrza Henryka Mazurkiewicza w Mogilnie. Jako uczeń Państwowego Technikum Rolniczego aktywnie angażował się w życie społeczno-kulturalne szkoły. Uczestniczył w spływach kajakowych po Brdzie, był członkiem Polskiego Związku Filatelistycznego, Ligi Ochrony Przyrody, Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Rolnictwa oraz grupy teatralnej „Teatr cieni”.

Po ukończeniu szkoły staż odbył w PGR Markowice, a następnie pracował w instytucjach obsługi rolnictwa: Spółdzielni Mleczarskiej w Mogilnie, PZZ Elewator w Strzelnie, SKR w Strzelnie, GS „SCh” w Strzelnie, PPHU „Despot”. Przeszedł szczeble kariery zawodowej od stażysty po wiceprezesa w dwóch ostatnich firmach. Odbywając skróconą służbę wojskową w Marynarce Wojennej zrobił uprawnienia ratownika wodnego. Pracując w GS „SCh” podjął studia na UMK w Toruniu. Studiował cztery lata administrację na Wydziale Prawa i Administracji, jednakże studiów nie ukończył. Po przemianach ustrojowych wspólnie z małżonką prowadził działalność handlową, od 1994 r. był kierownikiem MGOKiR w Strzelnie, a od 2004 r. był urzędnikiem samorządowym. Od 1 października 2017 r. przebywa na emeryturze.  

Początkowo politycznie związał się z ruchem ludowym będąc członkiem ZSL. Następnie był przewodniczącym NSZZ „Solidarność” w SKR Strzelno i wiceprzewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Porozumiewawczego NSZZ „Solidarność” w Strzelnie. Obecnie jest bezpartyjnym. W latach 1981-1982 mocno zaangażował się w pracę komisji historycznej przygotowującej 750-lecie nadania praw miejskich Strzelnu. W 1983 r. był współzałożycielem TMMS i od tego roku do czasu przekształcenia towarzystwa w 2008 r. wiceprezesem, po czym od 2009 r. prezesem TMMS. W latach osiemdziesiątych związany był z PTTK w Strzelnie, piastując funkcję wiceprezesa. W latach 70. i 80. aktywnie uczestniczył w życiu społecznym i samorządowym Gminy Strzelno. Przez szereg lat piastował funkcję wiceprezesa MLKS „Kujawianka Strzelno”. W latach 90. był zastępcą sekretarza Zarządu Głównego Towarzystwa Czytelni Ludowych. Zaś w latach 1998-2002 radnym powiatowym, a w latach 1999-2002 członkiem Zarządu Powiatu Mogileńskiego. Od 1994 r. rozpoczął współpracę z Mogileńskim Domem Kultury, z mogileńskimi środowiskami twórczymi i z Mogileńskim Towarzystwem Kulturalnym, którą zintensyfikował po 1998 r.

Od początku lat 70. zaczął zbierać i opracowywać materiały do dziejów Strzelna i okolicy. W owym czasie przeprowadził kilkaset wywiadów z ludźmi starszymi i posiadającymi wiedzę o regionie. W 1976 roku napisał pierwsze obszerniejsze opracowanie historyczne o udziale strzelnian w powstaniu styczniowym 1863 r.. W 1984 r. wydał swoją pierwszą książkę, monografię poświęconą strzeleńskiej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu Historia spółdzielczości "Samopomoc Chłopska" w strzelnie w latach 1894-1984. Wówczas też nawiązał współpracę z regionalistą Henrykiem Ładą z Inowrocławia, autorem licznych opracowań poświęconych dziejom XIX i XX-wiecznym organizacjom rolniczym. Od 1988 r. zaczął publikować artykuły o tematyce regionalnej, samorządowej i historycznej we „Wieściach ze Strzelna”. W latach 90. był autorem kilku broszur-folderów promujących miasto i gminę Strzelno, z jego udziałem nakręconych zostało kilka filmów o walorach kulturowych Strzelna emitowanych m.in. w TVP Bydgoszcz. Lata te obfitowały jego aktywnością na scenie kulturalnej Strzelna, jako twórcy i kierownika miejskiej placówki kulturalnej MGOKiR. W latach 1997-1998 był założycielem i redaktorem naczelnym periodyku „Gazety Strzeleńskiej”, wydawanej przez MGOKiR, a poświęconemu życiu kulturalnemu i samorządowemu Strzelna. W 1999 r. po połączeniu się „Gazety Strzeleńskiej z „Wieściami ze Strzelna” był zastępcą redaktora naczelnego „Wieści…”.

W 2002 r. wspólnie z Kazimierzem Chudzińskim wydali książkę Strzeleńska Nekropolia. Za książkę tę Marian Przybylski został wyróżniony prestiżową nagrodą Fundacji Polsko-Australijskiej „POLCUL” im. Jerzego Bonieckiego. W 2006 r. wydał książkę Z dziejów wsi i jednostki OSP w Ciencisku. W 2008 r. napisał i wydał obszerną monografię Markowice. Z dziejów Sanktuarium i wsi. W 2008 r. zainicjował i wspólnie z Zarządem TMMS przyczynił się do upamiętnienia w 2009 r. 90. rocznicy Powstania Wielkopolskiego obeliskiem poległych powstańców wyzwalających Strzelno spod zaboru pruskiego. W tym też roku została wydana napisana przez niego książka Historia listami pisana – opowieść o strzeleńskiej rodzinie Rucińskich oraz wspólnie ze Stanisławem Kaszyńskim wydali książkę Kaszyńscy. Zarys dziejów rodu. Ta ostatnia książka doczekała się drugiej rozszerzonej edycji w 2011 r.

Współpraca z mogileńskimi środowiskami samorządowo-gospodarczymi oraz oświatowo-kulturalnymi zaowocowała kolejnym dziełem, które ukazało się w 2011 r. była opowieść genealogiczna Z dziejów Bielic oraz rodów Bielickich i Jaczyńskich. Dało to początek owocnej współpracy publicystyczno-wydawniczej, a dzieje Mogilna i regionu przybrały charakteru wiodącego, szczególnie w postaci licznych artykułów i opracowań o tematyce historycznej. Od 2014 r. jest członkiem mogileńskiego komitetu obchodów 100. rocznicy Powstania Wielkopolskiego.

W 2013 r. był inicjatorem fundacji tablicy pamiątkowej poświęconej powstaniu styczniowemu i udziału w nim strzelnian. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy stała się wielką manifestacją o wymiarze ponadregionalnym. 11 marca 2013 r. ukazało się drukiem jego najobszerniejsze z dotychczasowych opracowań, książka poświęcona dziejom Lasów Miradzkich. Dzieło to zatytułowane Lasy Miradzkie. Z dziejów Nadleśnictwa Miradz zostało wyróżnione podczas ogólnopolskiego Świętą Lasu przez dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu.

W tym samym czasie kontynuował ukończone w czerwcu 2013 r. kolejne dzieło „Lasy Pałuckie. Z dziejów Nadleśnictwa Gołąbki”. Pozycja ta licząca ponad 500 stron wydana została w 2016 r.. Jednocześnie pracował nad wydaniem kolejnej książki, tym razem biograficznej O. Kazimierz Łabiński OMI. Ze wspomnień o kustoszu Markowickiego Sanktuarium, która drukiem została wydana w lutym 2014 r. W tym też roku ukazała się książka Szkoła Podstawowa im. Ofiar Katynia w Strzelcach na tle dziejów wsi i parafii napisana we współautorstwie z Janiną Baranowską oraz zbiór artykułów w książce Rola ziemiaństwa wielkopolskiego w historii polskiej gospodarki leśnej i łowieckiej. W 2015 r. na rynku księgarskim znalazła się jego książka biograficzna Hilary Szymon Sulski 1910-1992. Opowieść o człowieku niepospolitym i jego dziele.

Bardzo obfitym pod względem wydawniczym był rok 2017. Wówczas został wydany trzeci tom trylogii leśnej Lasy Gniewkowskie. Z dziejów Nadleśnictwa Gniewkowo oraz książka biograficzna Józef Myślicki 1901-1978. Artysta malarz z pasją życia i monografia harcerska Nasze korzenie. W 100-lecie Skautingu i Harcerstwa na Ziemi Mogileńskiej.

Jako wieloletni organizator kwest cmentarnych z uzyskanych w ten sposób środków finansowych wespół z członkami Zarządu TMMS przeprowadził kilkadziesiąt renowacji cennych kulturowo i historycznie pomników nagrobnych na starej strzeleńskiej nekropolii.

W 2013 r. zorganizował manifestację, podczas której uroczyście oddano cześć szczątkom doczesnym dowódcy Powstania Wielkopolskiego na Kujawach Zachodnich kapitana Pawła Cymsa, które przewożone były przez Strzelno 27 grudnia w drodze na miejsce wiecznego spoczynku na Akropol Bohaterów w Gnieźnie. Była to jedna z największych manifestacji patriotycznych ostatnich lat. W grudniu został opublikowany jego cykl artykułów poświęconych Pomnikowi Poległych za Ojczyznę 1914-1920, który został odbudowany i uroczyście oddany 28 grudnia 2013 r. w Gębicach. I do tego dzieła patriotycznego przyczynił się również Marian Przybylski.

Jego prawdziwą pasją jest dokumentowanie i udostępnianie wiedzy o regionie, a szczególnie o mieście Strzelnie. Od 2009 roku prowadzi nieprzerwanie cykl blogów internetowych „Strzelno Moje Miasto” umieszczając w nich kilkaset artykułów i reportaży. Ponadto pisze artykuły na stronach internetowych: Mogileńskiego Domu Kultury „mogilno.in”; Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego; Encyklopedii „Regiopedia”, „Wsie polskie” oraz „Okolice Kruszwicy”.

Dorobek twórczy Mariana Przybylskiego to artykuły, które znalazły się na łamach: „Wieści ze Strzelna”, „Gazety Strzeleńskiej”, „Tygodnika Pałuki i Ziemia Mogileńska”, „Gazety Pomorskiej”, „Rozmaitości Mogileńskich”, „Gazety Tydzień”, „Samych Faktów”, „Zachodniego Poradnika Łowieckiego”, „Rocznika Genealogicznego WTG Gniazdo”, „Kujawskiej Madonny”, czasopisma akademickiego „Skafander” i innych. Swoimi artykułami przyozdobił również tomiki poezji wydawane przez DPS Siemionki oraz wydawnictwa okolicznościowe. Był organizatorem kilkudziesięciu wystaw promujących dorobek i dziedzictwo kulturowe regionu, prezentowanych w MGOKiR w Strzelnie, Muzeum Ottona i Bolesława w Strzelnie, Sanktuarium Maryjnym w Markowicach, Muzeum Ziemi Mogileńskiej w Chabsku, Zespole Szkół w Bielicach i Bibliotece Miejskiej w Strzelnie.

Marian Przybylskich ma przygotowanych do wydania kilkanaście broszur i książek biograficznych i historycznych łącznie z cyklem dziejów poszczególnych miejscowości – niemalże wszystkich wsi gminy Strzelno oraz kilkunastu wsi powiatu mogileńskiego. Aktualnie pracuje nad dwoma kolejnymi książkami poświęconymi Powstaniu Wielkopolskiemu. Pierwsza związana ze środowiskiem mogileńskim, druga strzeleńskim. Nawiązał współpracę wydawniczą ze środowiskami, bydgoskim i poznańskim. Od 2018 r. jest również członkiem strzeleńskiego komitetu obchodów 100. rocznicy Odzyskania Niepodległości i 100. rocznicy Powstania Wielkopolskiego.  

Odznaczony: Brązowym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Honorowym za Twórczość i Upowszechnianie Kultury – KPTK, odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Jest Laureatem POLCUL Fundation – Fundacji Popierania Niezależnej Kultury Polskiej za działalność społeczną i publicystyczną na terenie Strzelna. Wyróżniony został: "Kordelasem Leśnika Polskiego", Nagrodą Specjalną "Człowieka Roku 2016" redakcji serwisu informacje lokalne.pl Gniezno, oraz przez Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego za rok 2016 w kategorii Kultura. Od 17 maja 2018 roku posiada tytuł Zasłużony Dla Gminy Mogilno.

W życiu prywatnym żonaty był z Marią Gabryszak, z którą ma syna Marcina i córkę Joannę. W kilka lat po śmierci małżonki zawarł związek małżeński z Lidią Lewicką z domu Andrzejewską, wdową po Waldemarze, z którym małżonka ma córkę Agnieszkę i synów Tomasza i Marcina. Oboje małżonkowie doczekali się ośmioro wnucząt. Czas wolny spędza na łonie natury, kilometrami przemierzając pieszo i z kijkami okolice Strzelna, jeździ rowerem, lubi pływać i podróżować.

Piknik rodzinno-profilaktyczny w szkole podstawowej i gimnazjum

To już po raz szósty społeczność szkolna Gimnazjum i Szkoły Podstawowej z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Jana Dałkowskiego w Strzelnie zorganizowała "Piknik rodzinny" poszerzony o obchody dnia rodzicielstwa zastępczego. W tym roku został on ubogacony stoiskiem Starostwa Powiatowego w Mogilnie, na którym prezentowały się Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie oraz Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna. Piknik miał miejsce przy hali widowiskowo-sportowej przy ul. Topolowej. Uroczystego otwarcia pikniku dokonali, dyrektor szkół Tadeusz Twarużek oraz radny powiatowy Krzysztof Mleczko.

 Ale tym co przyciągnęło mieszkańców Strzelna i okolic to prezentacja dorobku szkolnego, a szczególnie w zakresie szeroko pojętego życia kulturalnego tegoż środowiska. Po raz kolejny mogliśmy podziwiać szkolną drużynę zuchową. Dzieci zaprezentowały się w koncercie piosenek harcersko-zuchowych w przepięknych mundurkach, na widok których tak ciepło reagują starsi, szczególnie z roczników byłych harcerzy i tych, którzy działają w Kręgu Starszyzny Harcerskiej. Brawo instruktorzy, brawo dzieci!

Występów innych grup wokalno-tanecznych było co niemiara. Prezentacja znakomita i radująca serca rodziców. Do tego wszystkiego stoiska z wybornym ciastem, czyli wypiekami rodziców dziatwy szkolnej oraz z napojami. W mig zapełniła się przygotowana w celach konsumpcyjnych kawiarenka wiedeńska. Wśród siedzących i konsumujących gości znaleźli się: burmistrz Ewaryst Matczak z małżonka Aurelią, wicestarosta Krzysztof Szarzyński, szefowa strzeleńskiej Gminnej Rady Kobiet, a zarazem radna miejska Emilia Walkowiak i Aldona Bachan szefowa KGW w Łąkiem. Nadto w pikniku uczestniczyli, Urszula Piwek-Brejecka dyrektor PSSE i Maria Konkiewicz kierownik PCPR.

Byliśmy również i my przedstawiciele TMMS-u. Przewodniczący Społecznego Komitetu Obchodów 100-rocznicy Odzyskania Niepodległości i 100-rocznicy Powstania Wielkopolskiego Jan Szarek zwrócił się do środowiska szkolnego z apelem o godne uczczenie tych rocznic i włączenie się w akcję renowacji pomnika nagrobnego powstańców wielkopolskich, pod którym spoczywa 19. bohaterskich strzelnian.

Dopowiem, że w ofercie programowej było swoiste wesołe miasteczko z zamkiem zjeżdżalnią i wiele innych atrakcji. Przeprowadzono rozgrywki piłkarski, konkursy i zabawy oraz dla chętnych malowanie twarzy... Powodzeniem cieszyło się powiatowe stoisko i prezentowane na nim narkogogle - przestroga przed stosowaniem używek.

Pogoda dopisała, frekwencja znakomita, dzieci i młodzież wypadła wspaniale, impreza ze wszech miar udana - zatem, do zobaczenia na kolejnej imprezie szkolnej!

Ojciec Paweł Pius Czakaj OMI (1877-1932)

Oblat Maryi Niepokalanej, pierwszy superior i mistrz nowicjatu w Klasztorze Ojców Oblatów w Krotoszynie, a następnie w Markowicach w archidiecezji gnieźnieńskiej. Wcześniej przez 15 lat był misjonarzem i duszpasterzem środowisk robotników polskich w Nadrenii i Westfalii, superiorem polskiej wspólnoty w Höntrop koło Bochum w Zagłębiu Ruhry.

Paweł Czakaj, urodził się 3 czerwca 1877 r. w Księżej Woli w powiecie strzeleckim (niem. Groß Strehlitz - Wielkie Strzelce, obecnie Strzelce Opolskie) na Górnym Śląsku w rodzinie rzemieślniczej. Jego rodzicami byli Jan i Filipina z domu Grzonek. Ojciec wykonywał zawód obuwnika. Jego miejsce urodzenia leżało u podnóża Góry Świętej Anny, na której klasztor byłych franciszkanów i kościół piękny, a naokoło kaplice, w których są obrazy mękę Jezusa przedstawiające, kalwaryją zwane. Tu kilka razy w roku po kilkanaście i kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów na nabożeństwa przybywa - pisał Józef Lompa w 1847 r. w Jeografii Szląska. 

Paweł Czekaj zgłosił się do Kolegium Carolinum w holenderskim Valkenburgu, należącym do Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, w pobliżu granicy niemieckiej. Kolegium kształciło na poziomie gimnazjum. Po jego ukończeniu rozpoczął w 1899 r. nowicjat w St.-Gerlach koło Valkenburgu, a następnie wyższe studia filozoficzno-teologiczne w Hünfeld koło Fuldy w Niemczech. Święcenia kapłańskie przyjął w 1904 r.

Polscy pionierzy oblaccy. Od lewej o. Jan Wilhelm Kulawy, Paweł Pius Czakaj.

 W 1905 r. wraz z ojcem Janem Wilhelmem Kulawy utworzył grupę misyjną. Należeli do  wspólnoty klasztoru św. Mikołaja w Kapellen koło Neuss. O. Kulawy i Ojciec Czakaj i ojciec Kulawy w lutym 1906 roku otrzymali obediencję do Arnhem w Holandii. Jednak już 17 lipca tego samego roku, po interwencji ks. kardynała Fischera obaj ojcowie powrócili bez przeszkód do Kapellen. Stamtąd wyjeżdżał w środowiska ludności polskiej przebywającej w Nadrenii i Westfalii, gdzie głosił misje i rekolekcje. Pod koniec 1917 r. grupa oblatów polskich wynajęła gospodarstwo rolne w Höntrop. Po dokonaniu adaptacji obiektów zamieszkali tam i w 1919 r. zatwierdzono założenie tam domu polskiego. Tak powstała typowo polska wspólnota w Höntrop koło Bochum w Zagłębiu Ruhry, myśląc jednak o przenosinach do Polski. Pierwszym jej superiorem zamianowano ojca Pawła Czakaja. We wrześniu 1919 r. ojciec Paweł Czakaj zwrócił się do abpa Dalbora, przedstawiając mu plany i zamierzenia względem rozszerzenia Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów na Polskę. W styczniu 1920 r. oblaci podjęli decyzję by starać się o poniemiecki internat szkolny w Krotoszynie. 16 kwietnia 1920 r. podpisali akt dzierżawy z mocą obowiązującą od 1 lipca.

Klasztor pokarmelicki w Markowicach ok. 1921 r. tuż po przejęciu przez Oblatów.

 6 czerwca 1920 r. ojciec Paweł Czekaj został mianowany superiorem pierwszej wspólnoty oblackiej w Polsce. Jego asystentami zostali ojcowie Kulawy i Jan Nawrat, a ich bezpośrednim przełożonym został superior generalny. 1 lipca 1920 r. oficjalnie zamknięto wspólnotę w Höntrop i przeniesiono ją do Krotoszyna. 15 września pierwszych 29 uczniów rozpoczęło rok szkolny w krotoszyńskim junioracie.

Dalsze starania ojca Czakaja sprawiły, że oblaci przystali na propozycję wówczas już kardynała Dalbora i uroczyście objęli 24 lipca 1921 r. były klasztor karmelitów trzewiczkowych w Markowicach. W tymże 1921 r. zostaje superiorem i magistrem nowicjatu w Markowicach. Z zaniedbanych Markowic wytworzyło się silne centrum religijne na Kujawach. Z roku na rok klasztor i świątynia stawały się piękniejsze. Powstał szereg nowych budynków gospodarczych z warsztatami. Rozwinęło się duszpasterstwo. Zaistniały liczne kółka. m.in.: różańcowe, bractwa, sodalicje, wzrosły rzesze pątników. Wierni liczniej zaczęli garnąć się do sakramentów, brać żywszy udział w rekolekcjach i w misjach św. Ojciec Czakaj wychowuje w nowicjacie w Markowicach przez kilka lat pobożnych młodzieńców na przyszłych zakonników i misjonarzy.

W 1927 r. ojciec Czakaj zachorował i nie był w stanie wywiązywać się ze swych funkcji. W tym czasie jego obowiązki wypełniali na przemian ojcowie: Leonard Nadzik, Jan Nawrat i Feliks Adamski. W 1931 r. temu ostatniemu powierzono funkcję superiora. Nadwątlonego zdrowia przez pracę ofiarną, wprost ponad siły, nie zdołał odzyskać nawet i pod pięknem włoskiem niebem, gdzie udał się w celach leczniczych. Zmarł 20 stycznia 1932 r. w Markowicach. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu, który po dzisiaj skrywa dziesiątki doczesnych szczątków niestrudzonych w ziemskiej wędrówce misjonarzy oblatów.

Klasztor Ojców Oblatów w Markowicach w 1928 r.

 Ówczesna prasa donosiła: W cichym klasztorze w Markowicach w powiecie strzeleńskim zakończył zbożny swój żywot dawniejszy superior Ojców Oblatów ojciec Paweł Pius Czakaj. Pracował póki mógł, i za tę wytężającą pracę niech mu Bóg da odpoczynek wieczny. Odszedł od nas niestrudzony misjonarz robotnika polskiego w Westfalii, odszedł pierwszy superior z ruiny dźwigniętego klasztoru markowickiego i pierwszy mistrz nowicjuszy Ojców Oblatów, odszedł kochany i ceniony przez wszystkich, co go bli­żej znali. R. i p

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 15. Rynek - cz. 12

Kolejnym przystankiem naszego spacerku po Rynku jest okazała, choć niewielka kamieniczka oznaczona „trójką". Historia tej posesji związana jest z żydowską rodziną Lewinsohnów, którzy miejsce to nabyli w pierwszej połowie XIX w. Pierwszym znanym przedstawicielem tego rodu był kupiec Simon Lewinsohn. Zajmował się on handlem maszynami i narzędziami rolniczymi. Lewinsohn należał do grupy najzamożniejszych mieszkańców miasta. Twórca rodzinnej fortuny Simon, ojciec Louisa, był od 1853 r. radnym miejskim oraz członkiem Zarządu gminy żydowskiej. Po nim pałeczkę przejął, zarówno w prowadzeniu interesu, jak i uczestnictwa w zarządzaniu miastem. Niestety zrezygnował on z prowadzenia interesu i w 1891 r. dom wraz z zabudowaniami sprzedał bogatemu Niemcowi Adalbertowi Morawietzowi.

Koniec XIX wieku. Kamienica z lewej strony z częściowo widocznym napisem "Handlung Eilenberg" nie posiada jeszcze balkonu, który wtórnie zbudowano na początku XX w.

 Spośród Niemców zamieszkujących w Strzelnie był on jednym z nielicznych, wyznania katolickiego. Już jego rodzina: żona, dzieci i wnuki byli ewangelikami. Wcześniej prowadził on w Strzelnie działalność handlową z wynajmem dużej sali, w której corocznie odbywała się stawka poborowych młodego rocznika oraz przeglądy Landszturmu. W latach 1906-1908 był radnym miejskim, a później członkiem magistratu strzeleńskiego.

Adalbert Morawietz, po nabyciu nieruchomości wraz z działalnością gospodarczą założył spółkę z Żydem Leopoldem Eilenbergiem. Leopold urodził się w 1853 r. i był synem Salomona i Pauliny Stich. Miał on dwóch braci Israela ur. w 1840 r. zamieszkałego w Poznaniu i Moritza ur. w 1855 r., późniejszego mieszkańca Wągrowca. W 1885 r. Leopold zawarł w Strzelnie związek małżeński z o rok starszą Adeliną Jacobsohn córką Davida i Rozalii Lichtenstein. Małżonkowie, niestety nie mieli potomka po linii męskiej.

Na początku XX w. Adalbert Morawietz przebudował fasadę kamienicy dodając na jej frontonie od stronie wschodniej duży balkon. Część mieszkalną, tj. I piętro zajmowała rodzina, zaś na poddaszu mieszkała gosposia. Uruchomili oni dodatkowo wytwórnię maszyn rolniczych i innych wyrobów opartych na stali. W tym celu zatrudniali kilku ślusarzy. Po Adalbercie udziały przejął syn Albert, a po Leopoldzie Eilenbergu zięć Teodor Segel. W 1928 roku syn Alberta Georg Morawietz stał się udziałowcem spółki Morawietz-Eilenberg, po tym jak odkupił udziały od Teodora Segera. Tak więc Morawietze, ojciec i syn stali się jedynymi udziałowcami spółki, pozostawiając stare brzmienie nazwy firmy Morawietz-Eilenberg. W 1929 roku zmarł ojciec Adalbert i w jego miejsce jako udziałowczyni spółki weszła wdowa Augusta z domu Kotschedoff.

W okresie międzywojennym Georg Morawietz w tajemnicy przed władzami polskimi pełnił funkcję łącznika pomiędzy władzami niemieckimi a ludnością niemiecką pozostałą na terytorium Rzeczypospolitej.

Firma prosperowała do 1945 r., a w czasie wojny kontynuował jej działalność już tylko Georg Morawietz. Zatrudniał on wielu Polaków i poza handlem maszynami i urządzeniami rolniczymi prowadzili oni również sprzedaż opału oraz warsztat mechaniczno-instalacyjny. Georg Morawietz jako kupiec i fabrykant był bardzo wpływowym Niemcem i posiadał w 20-leciu międzywojennym obywatelstwo polskie.

Fragment ul. Świętego Ducha i wlot w Rynek z pomnikiem cesarza Wilhelma I stojącym na tle kamienicy Morawietza.

 Po zakończeniu wojny sklep przejęła nowo powstała Gminna Spółdzielnia „SCh" w Strzelnie, lecz wkrótce przekazała go równie nowo powstałej po wojnie PSS „Społem". Ta ostatnia spółdzielnia prowadziła tutaj sklep „metalowy" z branżą zegarmistrzowską i artykułami domowymi. Jednym z sprzedawców w tym sklepie był więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego w Mauthausen-Gusen Marian Lipiński. W latach sześćdziesiątych sklep przeniesiono do kamienicy sąsiedniej, pod nr 4. W jego miejscu uruchomiono legendarny już dzisiaj „Bar Popularny".

Bufetowa w "Barze Popularnym" pani Jadwiga Lewandowska - Pani Jadzia.

 Bufetową była pani Rajewska, a po niej Jadwiga Lewandowska. Osobiście wielokrotnie korzystałem z tego przybytku Bachusa, wypijając szybkie piwko lubo co nieco mocniejszego trunku. Generalnie podawano tutaj alkohol pod „koreczka" serowego, śledzika lub galarcik (zylcę). Można tu było również zjeść flaki, pomidorową, kanapkę z herbatą, parówkę na ciepło oraz wypić wino - również grzane, piwo kuflowe, czyli z beczki, z butelki i oranżadę. Była tutaj część siedząca oraz tzw. wysokie stołki, przy których spożywano ofertę dnia na stojąco - przeważnie tzw. „setkę". Kiedy podchmieleni klienci wszczynali burdę, każdorazowo interweniowała milicja, błyskawicznie informowana przez bufetowe. Ten już legendarny bar zlikwidowany został na początku lat 90-tych XX w. W jego miejscu został uruchomiony prywatny sklep spożywczy, który w 2008 r. zastąpił schludny Cafe-bar z ogródkiem wiedeńskim. Wówczas też przywrócono dawną świetność elewacji frontowej.

No cóż, ale kawiarenka niestety się nie przyjęła i po dwóch latach uległa likwidacji. Wówczas też wróciła dawna branża motoryzacyjna - Sklep Motoryzacyjny CAR-POL.

Bar nie miał zaplecza sanitarnego, dlatego pobliskie korytarze i uliczki były "oszczane" przez klientów niemających się gdzie opróżnić. Ówczesne władze wpadły na pomysł, by wystawić na Rynku szalet i ów stanął, szpecąc otoczenie zniknął w 2013 r. 

W kamienicy tej mieszkał Józef Białęcki i jego sześciu synów: Stanisław, Zdzisław, Wojciech, Antoni, Jan i Leszek. Pan Józef był przyjacielem mojego ojca Ignacego i osobiście go bardzo dobrze znałem. Urodził się 21 lutego 1915 r. w Röhlinghausen w Nadrenii-Westfalii w Niemczech. Od 1920 r. mieszkał w Strzelnie. Okupację spędził w Gdyni, gdzie został wywieziony na roboty przymusowe. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Strzelna i podjął pracę jako księgowy w Młynie Motorowym Zygmunta Jaśkowiaka przy ul. Inowrocławskiej. Po upaństwowieniu młyna od 1950 r. rozpoczął pracę w Gminnej Spółdzielni "SCh" w Strzelnie. Początkowo jako starszy referent statystyczny, następnie wiceprezes d/s handlu, a w latach 1956-1961 prezes zarządu GS "SCh". W latach 1961-1971 pełnił funkcję wiceprezesa d/s obrotu rolnego w GS "SCh" w Mogilnie. W 1971 r. powrócił do strzeleńskiej spółdzielni i objął stanowisko wiceprezesa d/s obrotu rolnego, a następnie pełnomocnika zarządu d/s produkcji i usług. Był działaczem społecznym, w latach 1948-1949 pełnił funkcję społecznego wiceburmistrza Strzelna, wieloletnim radnym Miejskiej Rady Narodowej w Strzelnie. Zmarł w 1978 r. w Strzelnie. Pochowany na starym cmentarzu przy ul. Kolejowej w Strzelnie.

Dziś mieszkanie po dziadku zajmuje wnuczka Karolina z mężem i dwiema córkami. Często tam bywam, gdyż jest to moja rodzina. Siadamy z Tomkiem na balkonie i podziwiamy przepiękną zabudowę Rynku i cholerne sznury samochodów niszczących infrastrukturę miejską. Dodam, że stan techniczny tego balkonu nie jest ciekawy, dlatego wymaga on pilnego remontu. Sypie się od dołu tynk, a spękaną posadzką po ulewach wilgoć przenika do mieszkania. Ten stan wielokrotnie był zgłaszany. Obiecane było, że w czerwcu wejdzie ekipa i przeprowadzi jego remont. Trzymamy za słowo... Kamienica ta znajduje się w zasobach gminnej administracji mieszkaniowej.

Tartak Huberta

Nie ma tygodnia, a bywa, że następuje po sobie ciąg dni, w których odkrywamy coś nowego i niezwykłego z przeszłości naszego miasta. Podczas otwarcia wystawy Strzelnian droga do wolności podeszła do mnie mieszkanka Strzelna pani Kowalska, która opowiedział mi o swoim ojcu Franciszku Gapińskim, powstańcu wielkopolskim, i że ma pamiątki po nim. Po kilku dniach odwiedziła mnie w domu i przekazała owe pamiątki. W śród nich jest niezwykłe zdjęcie, które przedstawia skład drewna z 22 mieszkańcami. W podpisie tego zdjęcia znajdujemy informację, iż jest to Firma Hubert "Tartak Parowy" - Strzelno, Slipry z Państwowego Nadleśnictwa Miradz 1934 r.

Zdjęcie to przedstawia tartak parowy, który zlokalizowany był w Strzelnie przy ulicy Kolejowej, tuż za cmentarzem parafialnym. Współcześnie jest to działka pomiędzy cmentarzem a szkołą podstawową, należąca do rodziny Sech. Należał on do Tomasza Huberta, teścia przedwojennego burmistrza Strzelna Stanisława Radomskiego. Huber po 1890 r. nabył od Jana Milachowskiego posesję przy Placu Daszyńskiego: hotel z restauracją, kręgielnię i tzw. Park Miejski. Sprzedał te obiekty na początku XX w. Janowi Piątkowskiemu i w tym samym czasie nabył od Janiszewskiego posesję przy ul Świętego Ducha 9 (obecnie własność Piotra Płócienniczaka.

Tomasz Hubert, był jednym z bogatszych kupców strzeleńskich. Zajmował się handlem artykułami kolonialnymi, a również handlem bydłem i końmi, a nadto posiadał własny tartak.

Około tartaku Hubertów wybuchła wielka afera związana z jego podpaleniem, do którego doszło 1 września 1936 r. Jak się okazało w wyniku śledztwa w sprawę zamieszany był syn Tomasza, Zbigniew Hubert, który rzekomo namówił troje pracowników: Pruczkowskiego, Kropenkę i Woźniaka do podpalenia budynku tartaku. Co ciekawe pożar o godz. 21:00 zauważył sam burmistrz Strzelna Stanisław Radomski, który wówczas bawił u Hubertów jako stały gość, będąc adoratorem córki gospodarzy, Klementyny. Natychmiast powiadomił straż, która na czele z naczelnikiem OSP Karolem Teresińskim błyskawicznie przybyła na miejsce i pożar ugasiła w zarodku. Dochodzenie Teresińskiego wskazało podpalenie. Obiekt ubezpieczony był na ogromną kwotę 68 tysięcy złotych i prawdopodobnie pożar i zniszczenia miały wyegzekwować tę kwotę od ubezpieczalni. Śledztwo prowadził sam komendant miejscowej policji Mantaj. Troje robotników osadzono w więzieniu w Strzelnie, zaś Zbigniewa Huberta w Inowrocławiu. Jaki finał miała sprawa, nie udało mi się ustalić, dlatego, może ktoś dopowie tę historię z czytelników. Po dwóch latach od pożaru burmistrz Radomski poślubił Klementynę Hubert.  

620. urodziny miasta Mogilna

17 maja 1398 r. przebywający w Inowrocławiu król Władysław Jagiełło nadał benedyktyńskiej osadzie Mogilno magdeburskie prawa miejskie. I tak od 620 lat, uroczo położone nad jeziorem, które swą nazwę przejęło od miasta i rzeką - o równie uroczym brzmieniu - Panna, początkowo niewielkie miasteczko urosło się do rangi stolicy powiatu. Dzisiaj stanowi ono chlubę mogilnian, a jego rozwijająca się z roku na rok infrastruktura budzi zachwyt sąsiadów z pogranicza Kujaw i Wielkopolski.

Samo Mogilno i ogromna część terenów gminy to historyczna Wielkopolska, to najpierw województwo kaliskie i staropolski powiat gnieźnieński, a od 1768 r. nowo powstałe województwo i powiat gnieźnieński. Zaborca pruski po pierwszym rozbiorze Polski w marcu 1774 r. zagarnął te tereny i przyłączył do obwodu nadnoteckiego, sankcjonując tę grabież 22 sierpnia 1776 r. polsko-pruską konwencją graniczną. Od tego też czasu miasto znalazło się w granicach powiatu inowrocławskiego i zaczęło nabierać nowych kształtów. W jego murach zaczęli osiedlać się Niemcy i Żydzi, rozpoczynając blisko 170-letnią wspólną i przenikającą się wzajemnie egzystencję trzech jakże różnych narodów.

1 stycznia 1818 r. Mogilno stało się stolicą nowo powstałego powiatu. Rozpoczął się stopniowy rozkwit, który szczególnego blasku i przyśpieszenia nabrał na przełomie XIX i XX w. I trwa ta hossa - z niewielkimi historycznymi wahnięciami - po dzień dzisiejszy. Przemiany ustrojowe 1989 r. zapoczątkowały nową erę w życiu miasta. To okres, który postrzegany jest jako czas szans, z których władze i mieszkańcy skorzystali w sposób niemalże maksymalny. Wielu, którzy stąd wyjechali, po latach wracając od nowa poznaje swoje miasto. Zmieniło się ono bardzo korzystnie i w swoim rozwoju nabiera blasku miasta XXI w. Obserwuję te przemiany od lat i mam je do czego porównać, mieszkając na co dzień w Strzelnie.

Z okazji tak znakomitego jubileuszu samorząd mogileński docenił mój wkład w promocję miasta i powiatu, w życie kulturalne i na niwie utrwalania przeszłości na kartach moich licznych książek i dziesiątek artykułów historycznych. 17 maja 2018 r. w Mogilnie podczas uroczystej, okolicznościowej sesji Rady Miejskiej, w pięknych i nowoczesnych wnętrzach Miejskiej Biblioteki Publicznej odebrałem z rąk przewodniczącej Rady Miejskiej Teresy Kujawa i burmistrza Leszka Duszyńskiego tytuł Zasłużonego Dla Gminy Mogilno. Ja Marian Przybylski prezes Towarzystwa Miłośników Miasta Strzelna, w trzecim pokoleniu strzelnianin zostałem doceniony przez mogilnian - dziękuję!

Przemysław Majcherkiewicz odbiera z rąk burmistrza Leszka Duszyńskiego tytuł Zasłużony Dla Gminy Mogilno

Prof. dr hab. Danuta Konieczka-Śliwińska.

 Wraz ze mną ten tytuł odebrał także mój przyjaciel Przemysław Majcherkiewicz, rodowity mogilnianin, wieloletni wiceburmistrz Mogilna, człowiek, który swoje serce oddał temu miastu oraz ośmioro innych znakomitych mogilnian. Również w trakcie tej sesji prof. dr hab. Danuta Konieczka-Śliwińska, rodowita mogilnianka odebrała tytuł Honorowego Obywatela Miasta Mogilna - moje gratulacje!

Niezwykle uroczysty był dzień następny. Do Mogilna zjechali goście z różnych zakątków kraju, m.in. z miejscowości o tej samej nazwie z Mogilna Małego i Mogilna Dużego w gminie Dobroń oraz z Mogilna w gminie Warta. Te trzy miejscowości położone są na ziemi łódzkiej i od lat zaprzyjaźnione z naszym Mogilnem. Przybyli również goście zagraniczni, a mianowicie z niemieckiego Engelskirchen, położonego w Nadrenii oraz z ukraińskich Brodów (dawny Lubicz) w okręgu lwowskim - miast partnerskich. Goście z Niemiec uczestniczyli w uroczystym odsłonięciu nazwy ronda Engelskirchen u zbiegu ulic Dworcowej i Gen. Józefa Hallera.

Podczas uroczystej akademii, z okazji 620. rocznicy nadania praw miejskich Mogilnu, która miała miejsce w przepięknie odnowionej sali kina Wawrzyn, burmistrz Leszek Duszyński mówił o dziejach Mogilna i dniu dzisiejszym, szczególnie o zmianach jakie na przestrzeni ostatnich lat zaszły w przestrzeni miejskiej. Licznie przybyli goście: parlamentarzyści, samorządowcy z zaprzyjaźnionych miast i gmin, duchowieństwo, honorowi obywatele miasta Mogilna, wicemarszałek, przedstawiciel wojewody, ludzie biznesu i mieszkańcy poza oficjalnymi wystąpieniami mogli wysłuchać koncertu mogileńskiego Chóru Hemantus oraz obejrzeć wspaniałą historyczną inscenizację w reżyserii dyr. Hieronima Rumianowskiego o nadaniu praw miejskich Mogilnu.

W kuluarach pytano nas strzelnian o nieobecność przedstawicieli strzeleńskich władz samorządowych w tej dostojnej uroczystości - nie potrafiliśmy znaleźć odpowiedzi, co było tego przyczyną?

Foto: Heliodor Ruciński