Spacerkiem po Strzelnie - cz. 20 Rynek - cz. 17

Od kilku dni mamy jesień. Piękne słoneczne dni z odczuwalnym chłodem i temperaturą oscylującą wokół 17 stopni C. Nic tylko spacerować, jeździć rowerem i podziwiać okolicę, która o każdej porze roku pięknie maluje się paletą barw. Grzybów w lesie nie ma, potrzeba deszczów i ciepłych nocy. Zatem, zapraszam na kolejny spacer po Rynku. Dzisiaj dwie kolejne kamienice, o których pisałem 9 lat temu. Potraktowałem je wówczas troszkę po macoszemu. Mniemam, że dzisiaj będzie więcej.

Przechodząc na stronę pierzei wschodniej widzimy kolejnych 6 kamieniczek. Pierwsza z nich, obecny nr 8, należała dawniej do Carla Marquardta. W czasie zaborów oznakowana był numerem policyjnym „jeden" i od tej posesji zaczynała się cała numeracja posesji miejskich. Dom-kamienica został wystawiony pod koniec XIX w. (1890 r. o czym informuje data roczna na tympanonie zwieńczenia kamienicy). Była to budowla piętrowa z mieszkaniem właściciela na piętrze oraz z dwoma lokalami użytkowymi, prawdopodobnie z funkcjami usługowymi. Współczesna elewacja frontowa uległa w części parterowej zmianie. Drzwi do lokali użytkowych zostały zastąpione oknami - w części dolnej zamurowane. Cała kamienica jest obecnie czynszową. Od strony wschodniej, w tzw. podwórzu znajdowały się dwie niewielkie oficyny, będące zapleczem dla mieszkań na parterze oraz budynki gospodarcze. Od północy do granicy parceli przylega ul. Piekarska, jedyna brukowana ulica w centrum miasta, wymagająca natychmiastowego remontu - można by ją odtworzyć w oryginale.  

Marquardtowie byli Niemcami wyznania ewangelickiego. Carl miał jeszcze drugie imię August i w księdze adresowej opisano go jako Hausbesitzer, czyli posiadacz domu. W 1859 r. zawarł on związek małżeński z Norbertą Konoską - być może Polką, do której należała ta parcela przy Rynku. W Strzelnie mieszkał również jego młodszy brat Johan Carl Marquardt, który w 1868 r. poślubił Niemkę Ewę Bauer. Rodzina Carla liczył 4 osoby. Małżonkowie mieli syna i córkę.

W domu tym w latach międzywojennych i podczas okupacji mieszkali moi dziadkowie Marcin i Marianna z Jagodzińskich Przybylscy wraz z dziećmi, wówczas już dorosłymi: wujem Leonem, moim ojcem Ignacym, wujem Kazimierzem - od 1938 r. żonatym oraz ciocią Stefanią - moją matką chrzestną. To tutaj jeden z lokali użytkowych wynajmował dziadek i prowadził w nim zakład szewski. Po wojnie, jako mienie poniemieckie kamienica została wciągnięta do zasobów mieszkaniowych Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki komunalnej i Mieszkaniowej. Obecnie budynek administrowany jest przez gminę.

Zdjęcie górne współczesne, dolne wykonane przed kilku laty.

Z kolei następna kamienica należała do kupca Leopolda Eilenberga. Był on Żydem i znajdował się w grupie najbogatszych strzelnian, czyli tych, którzy zaliczani byli do pierwszej kategorii wyborczej. Prawdopodobnie kamienica wcześniej należała do rodziców jego żony, Żydów Davida i Rozalii Jacobshonów. Późniejszy jej właściciel Leopold urodził się w 1853 r. prawdopodobnie w Pleszewie, skąd przybył później do Strzelna. Był synem Salomona i Pauliny z domu Stich. Miał on dwóch braci, Israela ur. w 1840 r. zamieszkałego w Poznaniu i Moritza ur. w 1855 r., późniejszego mieszkańca Wągrowca oraz siostrę Rosinę ur. w 1859 r., zamężną Friede z Pleszewa. W 1885 r. Leopold zawarł w Strzelnie związek małżeński z o rok starszą Adeliną Jacobsohn córką Davida i Rozalii z domu Lichtenstein. Małżonkowie, niestety nie mieli potomka po linii męskiej. Jedna z ich trzech córek, Adela wyszła za mąż za właściciela hotelu i destylarni, kupca Maxa Kochmanna. Młodzi mieszkali w Zabrzu i mieli córkę Lise Dorothe.

Leopold był wspólnikiem w interesach z wcześniej opisywanym Adalbertem Morawietzem. Obaj prowadzili sklep żelaza przy Rynku 3 (dawny policyjny 96). Poza spółką prowadził jeszcze skup płodów rolnych w magazynie na zapleczu parceli, od strony ul. Magazynowej. Z początkiem XX w. Eilenberg zmienił wygląd elewacji dodając z frontu, w części centralnej, podobnie jak wspólnik, balkon. Kamienica była budynkiem jednopiętrowym pokrytym dwuspadowym dachem ceramicznym i do dzisiaj prezentuje się dość okazale. Zachowała się karta pocztowa przedstawiająca kamienicę przed dostawieniem z frontu balkonu. Prawdopodobnie została ona wybudowana w II połowie XIX w. Na parterze znajdował się jeden lokal użytkowy z przestronnym oknem wystawowym. Poza właścicielami, którzy zajmowali piętro na parterze w 1910 r. mieszkali teście, a później szwagier Julius Jakobsohn oraz stolarz Aleksander Lampe. Jego rodzina liczyła 10 osób - miał 4 synów i 4 córki.  

Przed 1927 r. udziały Leopolda Eilenberga przejął zięć Teodor Segel, który te udziały odsprzedał synowi Morawietza, Albertowi Georgowi. W marcu 1927 r. znajdujemy anons prasowy, że kamienicę tę odkupił od Firmy Morawietz i Eilenberg zbożowiec Józef Grabias, który tutaj przeniósł swój interes zbożowy z ulicy Kościelnej.

Józef Grabias prowadził tutaj interes zbożowy, czyli skup płodów rolnych. W magazynie, od ul. Magazynowej, po wojnie skup zbóż prowadziła GS „SCh". Później „Herbapol" skupował zioła, a po nim PSS „Społem" miała magazyn meblowy. Dom ten do Grabiasów należał, aż do połowy lat 90-tych. Po śmierci ostatniej córki Grabiasa całość nabył Tadeusz Więzowski, emerytowany rolnik ze Strzelna Klasztornego. Przed kilku laty przywrócono dawną funkcję handlową części parterowej tejże kamieniczki. I tak, po mieszkaniu zajmowanym onegdaj przez rodziców mego szwagra, śp. Romka Pluskoty, uruchomiono sklep odzieżowy, a później salonik „Ruchu" - punkt prasowy. Zaś po mieszkaniu Franciszka Bociańskiego powstała kolektura „Totalizatora Sportowego" oraz punkt kasowy Banku Spółdzielczego. Obecnie prowadzony jest tutaj tylko salonik "Totalizatora Sportowego".

Foto. Heliodor Ruciński

CDN

V Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Markowicach

Niedzielne popołudnie spędziliśmy z małżonką w bazylice mniejszej w Markowicach, w naszym kujawskim sanktuarium Matki Bożej Markowickiej Królowej Miłości i Pokoju Pani Kujaw. Okazją do przybycia w to najpiękniejsze i miłością przepojone miejsce był III Koncert trwającego tutaj od dwóch tygodni V Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej. Ławy świątyni wypełnili nie tylko melomani i to z różnych zakątków Kujaw, począwszy od strzeleńskiego pogranicza, poprzez Inowrocław, aż po Bydgoszcz. Gościem szczególnym festiwalu był jego patron Prymas Polski, Metropolita Gnieźnieński abp Wojciech Polak, którego w ciepłych słowach powitał kustosz i proboszcz tutejszy ks. prałat Jacek Dziel.

W oczekiwaniu za pierwszymi tonami muzyki, w skupieniu, szepcząc słowa modlitwy dziękowałem Królowej Miłości za kolejną okazję bezpośredniej rozmowy z Nią - za to, że kierowane do Niej prośby podczas codziennych modlitw są wysłuchiwane... Nagle zaczęło się. Wprowadzenia dokonał dyrektor artystyczny festiwalu prof. Radosław Marzec. Za stołem gry zasiadł prof. Joxe Benantzi Bilbao Riguero, Hiszpan. Od chóru, z za pięknego prospektu organowego, z schowanych za nim piszczałek zaczęły płynąć, rozchodząc się po pięknym wnętrzu dźwięki muzyki baroku. Jego koncert zatytułowany został Ave Maria Dominus Tecum i zaprazentowanych zostało w nim 8 utworów takich mistrzów jak: Vincente Rodriguez, Francisco Correa de Arauxo, Girolamo Frescobaldi, Peter Cornet, Piotr Drusinski, Pierre du Mage, Johann Sebastian Bach oraz Joseph de Torres.

W rytm przepięknej muzyki organowej doby baroku przewijać zaczęły się w moich myślach obrazy związane z dziejami kultu Maryjnego w Markowicach. U jego początku był pierwszy dom naszej cudownej Pani Kujaw klasztor trzebnicki. To z jego murów trafiła do Strzelna na Kujawach piękna rzeźba szafkowa i zamieszkała w jednej z cel klasztornych sióstr norbertanek. Nie oddawano jej czci zbiorowej. Codziennie toczyła z nią rozmowy odziana w biały habit siostra od św. Norberta. Minęły lata i kiedy Strzelno i okolicę dotknęła zaraza wyjechała Matuchna wyrzeźbiona w drewnie lipowym z szukającymi schronienia siostrami do dworu w Markowicach. Tu świątobliwe panie zaznały gościny, a wspólnie odmawiane modły do Pana Najwyższego, za pośrednictwem i wstawiennictwem moc posiadającej Matuchny przenajświętszej w obrazie rzeźby lipowej, sprawiły, że córka właścicieli Markowic, Marianna Bardzka zdrowie odzyskała. I tak oto zaczęło się panowanie Pani Kujaw w tym pięknym i ośpiewanym głosami ptactwa miejscu. Zamieszkała początkowo w kaplicy dworskiej, później w drewnianej świątyni, murowany kościele - sanktuarium i wreszcie dzisiaj w bazylice mniejszej, do której nieprzerwanie ciągną rzesze pielgrzymów.

- Zapraszamy wszystkich, nie tylko melomanów, do udziału w tym wyjątkowym przedsięwzięciu. Perła baroku na Kujawach, jaką jest markowickie sanktuarium, stanie się w tych dniach przestrzenią wypełnioną niezwykłymi dźwiękami muzyki barokowej i wspaniałej muzyki innych okresów - zachęca ks. Jacek Dziel, markowicki kustosz. Najbliższe koncerty IV i V w przyszłą i kolejną niedzielę: 7 października i 14 października o godz. 15:00. Warto tam być i połączyć szepty modlitwy z wsłuchaniem się w piękną muzykę.   

Ks. kan. Otton Szymków honorowym obywatelem miasta Strzelna

Wczoraj 28 września 2018 r. w Strzelnie miała miejsce uroczysta Sesja Rady Miejskiej, podczas której nadano proboszczowi strzeleńskiemu ks. kan. Ottonowi Szymków, dziekanowi strzeleńskiemu, kanonikowi gremialnemu kapituły kruszwickiej, diecezjalnemu duszpasterzowi rolników i kapelanowi Rodziny Katyńskiej Ziemi Mogileńskiej, podporucznikowi Wojska Polskiego tytuł Honorowego Obywatela Miasta Strzelna. Po przedstawieniu laudacji na cześć nominata przez radnego Ryszarda Chudzińskiego Rada Miejska w Strzelnie jednogłośnie podjęła stosowną uchwałę. Tytuł ks. kan. Ottonowi Szymków wręczyli, przewodniczący Rady Miejskiej Piotr Pieszak i burmistrz Strzelna Ewaryst Matczak. Zabierając głos ks. kanonik podziękował wszystkim, którzy przez 21 lat jego proboszczowania w Strzelnie wspierali i wspierają go w wielkim dziele kapłańskim i dziele przywracania świetności Wzgórzu św. Wojciecha z jego perłami sztuki romańskiej. W swoim wystąpieniu nie pominął nikogo, a lista ta była tak długa jak lata sprawowanej tutaj przez niego posługi.

Było również wiele wystąpień zaproszonych na sesję gości, dziesiątki wiązanek kwiatów, gratulacji i życzeń. Wśród gości liczną grupę stanowiła rodzina honorowego obywatela, honorowi obywatele naszego miast Kazimierz Chudziński i Jan Harasimowicz, doradca Wojewody Kujawsko-Pomorskiego Jacek Tarczewski, była silna grupa reprezentująca Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z samym szefem Samborem Gawińskim, wicestarosta Krzysztof Szarzyński z radnymi powiatowymi, Zarząd TMMS i PTTK, nadleśniczy Nadleśnictwa Miradz Janusz Kaczmarek oraz emerytowany nadleśniczy Andrzej Kaczmarek z małżonką, prezes Sanplastu Wymysłowice Wiesław Podraza wraz z Zarządem Wood Glass Team, prezesi firm: Mur-Man - Wojciech Rutkowski oraz "Elchem" - Leon Zienowicz, kapłani z dekanatu strzeleńskiego, sołtysi, harcerze z Drużyny Nieprzetartego Szlaku z OSW przy Parkowej, dyrektorzy szkół i firm, Rada Parafialna, pracownicy Parafii p.w. św. Trójcy w Strzelnie, a nade wszystko Chór "Harmonia" pod dyrekcją Eweliny Boesche-Kopczyńskiej i Orkiestra Dęta pod batutą Piotra Barczaka, które ubogaciły swymi występami uroczystość, dedykując prezentowane utwory Honorowemu Obywatelowi Miasta Strzelna.  

Ks. kan. Otton Szymków rozpoczął posługę w parafii Świętej Trójcy w Strzelnie 1 lipca 1997 r. Wcześniej, bo od 1994 r. był proboszczem w parafii p.w. św. Mikołaja w Powidzu, a jeszcze wcześniej w parafii p.w. św. Barbary w Rechcie. To wówczas poznałem kapłana, który przy pięknym, starym, drewnianym kościółku wystawił murowaną plebanię. Gorliwy duszpasterz, który swoją posługą obejmuje całą rodzinę parafialną codziennie głosząc Słowo Boże i sprawując święte Sakramenty. Znakomity kaznodzieja, którego kazania poruszają wiernych, a mowy pogrzebowa płynące z głębi serca otwierają - zdałby się powiedzieć - przed zbłąkanymi duszami podwoje Domu Pana. Ze szczególną troską zadbał o miejsca spoczynku Strzelnian, przeprowadzając liczne prace porządkowe i remontowe na miejscowych cmentarzach. Przyczynił się do odbudowy i postawienia licznych znaków wiary - kapliczek, figur i krzyży przydrożnych (Miradz, Strzelno, Młyny, Starczewo). Z wielką estymą darzy opieką kaplice w szpitalu strzeleńskim i we wsi Łąkie. Głosi Słowo Boże wśród chorych odwiedzając ich w domach i szpitalu.  

Ks. Otton Szymków jest Kresowiakiem, synem ziemi podolskiej oderwanej od odrodzonej przed 100 laty Ojczyzny - Rzeczypospolitej Polskiej. Tam, kiedy Polska została zniewolona przez okupanta sowieckiego, a później niemieckiego, przyszedł na świat 20 stycznia 1942 r. w miejscowości Lisowce w województwie tarnopolskim jako syn rolników Antoniego i Zuzanny z domu Nawrocka. Po zagarnięciu tych ziem przez Związek Radziecki, wraz z rodzicami i dwiema siostrami został repatriowany do Polski. Szymkowie obrali sobie za miejsce osiedlenia Wielkopolskę. Zamieszkali w miejscowości Łopienno w gminie Mieleszyn w powiecie wągrowieckim, prowadząc tu gospodarstwo rolne. Otton po ukończeniu Technikum Rolniczego początkowo gospodarzył na ojcowiźnie. Później, bo w 1967 r. rozpoczął studia teologiczne w Prymasowskim Seminarium Duchownym w Gnieźnie, przerwane na odbycie służby wojskowej i wyjazd do Kanady. Po powrocie w latach 1982-1983 kontynuował studia kapłańskie w Wyższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim, które ukończył w 1983 r. Święcenia kapłańskie przyjął z rąk ks. bpa Romana Andrzejewskiego, późniejszego krajowego duszpasterza rolników, w kościele klasztornym p.w. św. Jana Chrzciciela i Pięciu Braci Męczenników w Kazimierzu Biskupim.

Pierwszą misją kapłańska ks. Ottona Szymków było Kłecko, gdzie sprawował posługę w latach 1983-1986 jako wikariusz w parafii p.w. Świętego Jerzego i Świętej Jadwigi. Stąd na rok czasu przeszedł do Powidza do parafii p.w. św. Mikołaja. W 1987 r. objął w administrację parafię p.w. św. Barbary w Rechcie niedaleko Strzelna, gdzie proboszczował do 1994 r. Na trzy lata powrócił na probostwo w Powidzu. Zdolności organizacyjne i zdobyta praktyka budowlana - plebania w Rechcie i kaplica w Powidzu i remont świątyni - sprawiły, że ks. abp Henryk Muszyński, Metropolita Gnieźnieński skierował ks. Ottona Szymków do Strzelna. Poza duszpasterzowaniem otrzymał zadanie doprowadzenia do "blasku" strzeleńskie perły sztuki romańskiej. Po prostu miał ogarnąć administracyjnie, gospodarczo i finansowo to wielkie "domostwo" jakim była parafia p.w. św. Trójcy, której świątynie i całe otoczenie wymagały pilnych remontów renowacyjnych, rewitalizacyjnych i rekonstrukcyjnych.

Dziś z perspektywy minionego czasu możemy powiedzieć, że podołał temu zadaniu znakomicie. Wzgórze św. Wojciecha, na którym stoją strzeleńskie świątynie tak pięknie jak widzimy to dzisiaj w swoich dziejach jeszcze nigdy nie wyglądało. Pamiętam jak to wszystko się zaczęło wraz z przyjściem nowego proboszcza. Gdzieś z boku uczestniczyłem w tych zakrojonych na wielką skalę przedsięwzięciach konserwatorsko-remontowych. A wszystko zaczęło się od wizyty na wzgórzu przedstawicieli Sejmu i Senatu RP. Ta wizyta zainicjowała przedsięwzięcie na miarę wszechczasów, noszącym tytuł „Polonia Romanica". Był to program, nad którym patronat objął Sejm i Senat RP oraz głowa Kościoła gnieźnieńskiego, abp Henryk Muszyński. Programem tym objęto kompleksową rewitalizację wzgórza klasztornego z perłami naszymi, zabytkami sztuki romańskiej. Prace finalizujące, ostatnio poszerzonego przedsięwzięcia konserwatorskiego o nowe elementy prowadzone są po dzień dzisiejszy. W tym dziele nasz proboszcz ks. kan. Otton Szymków osiągnął tak wiele, że możemy go porównać do takich tytanów pracy jak wielcy budowniczowie prepozyci strzeleńscy; Paweł Wolski, Mikołaj Łukowski, czy Józef Łuczycki.

Proboszcz Szymków przez czas swego proboszczowania z wielkimi sukcesami realizuje trud renowacji i rewitalizacji zabytków w kompleksie ponorbertańskim w Strzelnie, w skład którego wchodzą romańska rotunda św. Prokopa – jeden z najcenniejszych zabytków tej epoki w Polsce, bazylika Świętej Trójcy – romańska świątynia przebudowywana kilkakrotnie w stylu gotyckim i barokowym, klasztor ponorbertański, dwór prepozyta oraz ogrody norbertańskie. Dzięki staraniom księdza Ottona Szymków pozyskane zostały liczne fundusze na konserwację całego zespołu, z uwzględnieniem wnętrza bazyliki Świętej Trójcy i rotundy św. Prokopa. Odrestaurowano również elementy wyposażania, kamieniarkę, dachy ceramiczne, zrewitalizowano wzgórze poklasztorne, nadano nowy wymiar i funkcję ogrodom norbertańskim.

Oprócz aktywnej pracy duszpasterskiej angażuje się w działalność charytatywną, edukacyjną, teatralno-ewangelizacyjną oraz organizację znaczących wydarzeń kulturalnych i turystycznych w ramach powołanego jego staraniami a działającego przy parafii Muzeum - Romańskiego Ośrodka Kultury Ottona i Bolesława. To za jego przyczyną na trwałe do kalendarza wydarzeń kulturalnych regionu wpisały się: Orszak Trzech Króli, Misterium Męki Pańskiej, Konkurs Palm Wielkanocnych, Dni Norbertańskie, Noc Świętych, plenery malarsko-rzeźbiarskie, warsztaty plastyczne i historyczne dla młodzieży, warsztaty rękodzielnictwa artystycznego, spotkania z historią, widowiska historyczne, festyny, dożynki, wystawy, koncerty i rocznice patriotyczne.

Pamiętamy cieszące się wielką popularnością wykłady na Prymasowskim Uniwersytecie Ludowym - historycznym PULSIE, których kontynuacją są jesienno-zimowe spotkania ze światem nauki w Klubie Dobrego Rolnika, obejmującego swą działalnością całe Kujawy Zachodnie. Silnie angażował się w działalność Towarzystwa Czytelni Ludowych, prowadząc przy tym ożywioną współpracę z naszymi placówkami oświatowymi. To dobry ojciec naszej parafii patronujący Parafialnemu Zespołowi Caritas. Swoją opieką objął najuboższych i najbardziej potrzebujących, przygarniając bezdomnych i uzależnionych. Zainicjował przy parafii działalność Klubu Anonimowych Alkoholików. Dał schronienie i przysłowiowy dach nad głową wyręczając w tym zadaniu samorząd.

16 października 2016 r. został wyróżniony najwyższym marszałkowskim odznaczeniem, medalem Unitas Durat Palatinatus Cuiaviano-Pomeranensis. Tegorocznym sukcesem ks. kanonika było odebranie 20 kwietnia z rąk Prezydenta RP Andrzeja Dudy rozporządzenia, w którym uznano Strzelno - zespół dawnego klasztoru Norbertanek za Pomnik Historii. W uzasadnieniu nadania tego prestiżowego tytułu czytamy, że zespół dawnego klasztoru Norbertanek w Strzelnie, z kościołem p.w. św. Prokopa, kościołem p.w. Świętej Trójcy, klasztorem oraz dworem prepozytów (obecną plebanią), stanowi unikatowy w skali ogólnopolskiej zespół zabytkowy o wyjątkowej wartości artystycznej i historycznej. 

Dobry człowiek, to zbyt mało powiedziane. Znakomity kapłan, to już więcej. Wspaniały ojciec, ojciec naszej rodziny parafialnej, opiekun, to są te słowa, które cechują ks. kan. Ottona Szymków. Czy można więcej w dobrych słowach o Nim powiedzieć...

Foto.: Heliodor Ruciński