O. Jan Nawrat Dzieje Częstochowy Kujawskiej - cz. 3

III

Budowę dzisiejszej świątyni markowickiej po raz drugi podjął w roku 1710 ojciec Maurycy Gierzkowski, przeor markowicki, pod prowincjałatem ojca Fulgencjusza Miedzińskiego. Na razie ukończono tylko część zachodnią z głównym ołtarzem. Na dzień 2-go lipca 1710 r., w samą uroczystość Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny zapowiedziane zostało uroczyste przeniesienie cudownego obrazu do nowej świątyni. Na skutek tego zebrały się w Markowicach nie zliczone tłumy ludu i duchowieństwa z całej okolicy. W przeddzień uroczystości przybył także X. biskup Albert Ignacy z Bardzin Bardziński i cała kapituła kruszwicka. Pogoda była najświetniejsza.

Kronikarz wspomina, że same ciała niebieskie przyłączyły się do licznie zebranych dostojników ziemskich, by niebieskiej swej Królowej złożyć hołd najniższy. Księżyc, władca nocy, wraz z poddanymi sobie gwiazd miliardami, mile się uśmiechał wśród jasnej nocy, radując się Tej, której niegdyś był symbolem. Słonce zaś, najdostojniejszy pan dnia i dawca światłości, od rana do wieczora płomiennymi promieniami przyświecał o uroczystości. Cudowną figurę w nocy przeniesiono w cichości do głównej nawy kościelnej, gdzie została pod namiotem aż do rana. Z ukazaniem się zorzy zagrzmiały moździerze, ozwały się trąby muzykantów. Na ten znak wszystko ze snu się zerwało. Przywdziany w szaty odświętne X. biskup rozpoczął uroczystą benedykcję nowej świątyni. Jako główną patronkę dano jej Najświętszą Pannę pod wezwaniem  Nawiedzenia u św. Elżbiety. Jako dalszych patronów tytularnych przyłączono św. Krzyż, św. Michała, św. Józefa i wszystkich Świętych. Po dokonanym obrzędzie X. biskup zszedł do głównej nawy, gdzie pierwsze kazanie na cześć Matki Boskiej wygłosił X. kanonik Jan Ciński, proboszcz pakoski. Po kazaniu księża kanonicy i Ojcowie Karmelici wnieśli na osobno zbudowanym feretronie obraz cudowny do samego prezbiterium i umieścili go nad głównym ołtarzem, gdzie do dnia dzisiejszego się znajduje. Na stąpiła uroczysta suma pontyfikalna, podczas której X. Augustianin, Franciszek Ochman, wygłosił porywające kazanie.

Andrzej Bardzki, mąż Heleny z Markowskich.

 Wzniosła uroczystość przysporzyła nowych gorliwych czcicieli Matce Boskiej i Jej cudownemu obrazowi, którzy hojnymi ofiarami przyśpieszyli ukończenie świątyni. W roku 1714 prace już tak dalece postąpiły, że dnia 7 października odbyć się mogła uroczysta konsekracja kościoła. Obrzędu tego dokonał X. biskup Bardzin-Bardziński w asyście kapituły kruszwickiej i licznie zebranych księży. Opis tej uroczystości zaginął i zachowało się tylko kazanie, które w sam dzień konsekracji wygłosił X. Karol Strachocki, Reformat z Pakości. Wyszło bowiem drukiem w drukarni kolegium OO. Jezuitów w Kaliszu, roku 1714-go. Aż do końca osiemnastego wieku pracowali Ojcowie nad upiększeniem świątyni. Świadczą o tym liczne kontrakty, do dziś dnia w archiwum przechowywane. W roku 1754 rozpoczęto budowę wieży. Prace szły zwolna, bo 1758 r. jeszcze nie były ukończone. Ostatnie większe prace koło kościoła wykonano w roku 1794. Miejscami fundamenty musiały być wzmocnione. Do ścian przybudowano silne filary. Od tego czasu zaczyna się ingerencja rządu pruskiego, która zakończyła się kasatą klasztoru w roku 1825. W roku 1819 władze pruskie sporządziły dokładny spis inwentarzowy kościoła i klasztoru. Wynika z niego, że wszystkie budynki były wzorowo utrzymane. Sam kościół był bogato zaopatrzony w naczynia święte i liczne cenne ornaty. Mobilar klasztorny był więcej niż ubogi. Po kasacie klasztoru kościół markowicki stał się kościołem filialnym parafii ludziskiej aż do chwili, kiedy Jego Eminencja, X. kardynał Dalbor utworzył w roku 1921 samodzielną parafię markowicką, oddając ją w zarząd Zgromadzeniu OO. Oblatów.

FUNDACJA I FUNDATOROWIE KLASZTORU

Pierwszym kapłanem, pełniącym służbę przed cudownym obrazem w Markowicach, był znany nam już O. Michał Widzyński, z klasztoru OO. Bernardynów w Kaźmierzu. Przez dziewięć lat był kierownikiem duchownym Sióstr Norbertanek w Strzelnie, „usługiwał świątobliwie ich duszom, bardzo wygodnie, z ukontentowaniem w spowiedziach, ekshortacjach i medytacjach bardzo słodkich" (Anna Kretkowska, przeorysza strzelińska). Więcej jeszcze zawdzięczają mu Markowice: największy swój skarb, cudami słynącą figurę Matki Boskiej. Odkąd był świadkiem pierwszych cudownych wysłuchań, całkowicie oddany był Matce Boskiej i miejscu, które sobie obrała. Przez osiem lat pracował gorliwie w Markowicach, kierował budową pierwszego kościoła drewnianego, a kiedy miasto Strzelno żądało zwrotu figury, przed dwiema komisjami odpierał zwycięsko te pretensje. W historii Markowic przeto słusznie mu się należy wdzięczne wspomnienie.

Tablica inskrypcyjna z dobrodziejami markowickimi z 1668 r.

W miarę jak mnożyły się cuda, wzrastał też napływ pobożnych pielgrzymów do Markowic. Pojedynczy kapłan nie był w stanie zaspokoić potrzeb duchownych coraz liczniejszych pątników. Prędko więc okazała się potrzeba założenia klasztoru księży dla dostatecznej obsługi cudownego miejsca. Znaleźli się wspaniałomyślni fundatorzy, którzy hojnymi darami powstanie tego dzieła umożliwili. W roku 1643 sprawa przyszła do skutku osiedleniem się w Markowicach OO. Karmelitów Trzewiczkowych starej, ścisłej obserwacji. Fundację tego klasztoru czytelnikom opowiem i podam wszystko, co ciekawego i budujące go o pobożnych fundatorach wyczytałem w starych, wyblakłych pergaminach naszego archiwum klasztornego. Szczerze ubolewam nad tym, że dotychczas nikt jeszcze o tym nie pisał. Wpływ klasztoru na życie religijne kraju zawsze był wielki, dla okolicy bliższej zaś był prawdziwym błogosławieństwem; ośrodkiem tak religijnym jak kulturalnym. Słuszną więc rzeczą, wydobyć ze starych akt imiona tych wszystkich, co do powstania tak pięknego dzieła się przyczynili. Dla czytelników „Piasta" nie podaję naukowej rozprawy, chociaż wszystko, co piszę, na pewnych danych historycznych opieram. Więcej mi na tym zależy, by poznali żywotną wiarę zgasłych już pokoleń i patrząc na ich przykład, do podobnej gorliwości się pobudzili.

Pierwszy dokument, dotyczący założenia tutejszego klasztoru, datowany jest z dnia 30 września 1642 r. i ma następujące podpisy: Mikołaj Wejher, wojewoda Malborski; Piotr z Bnina Opaliński, podstoli koronny; Marianna z Leszna Tuczyńska, Helena z Markowie Bardzka i Jakób Waganiecki, imieniem Andrzeja Bardzkiego. Z dalszej treści wynika, że małżonkowie Bardzcy byli głównymi fundatorami. Wobec przedstawiciela OO. Karmelitów, ojca przeora Mierczyńskiego z Bydgoszczy, taką składają ofiarę na cele fundacji oddając Ojcom:

1. kościół na gruntach swoich wybudowany, wraz z przylegającym klasztorkiem i wszelkimi kosztownościami, jakie posiadał;
2. grunt, trzy staje długi i szeroki obejmujący 360 zagonów, jako miejsce do zbudowania obszerniejszego kościoła i klasztoru;
3. jedną sadzawkę tuż przy klasztorze;
4. grunta "Dościrow" czyli "kupne" zwane, wielkości mniej więcej 150 mórg magdeburskich. Niedawno nabyte przez ojca fundatorki, Szymona Markowskiego, miały stanowić folwark klasztorny;
5. do tego dodali 15 000 złotych polskich w gotówce na cele budowy.

W zamian za to Ojcowie mieli przybudować do istniejącego klasztoru sześć nowych celek, by po św. Janie 1643 r. już się mogli do Markowic sprowadzić w liczbie dwunastu.

Układ z roku 1642 był oczywiście tymczasowy tylko. Odnowiono go bowiem dnia 9-go grudnia 1652 roku, dołączając do niego dokładny spis mszy św., które odtąd wiecznymi czasy w klasztorze markowickim miały się odprawiać w intencji fundatorów. Z dawniejszych fundatorów Andrzej Bardzki już nie żył; brak też pod układem podpisu wojewody Malborskiego. W imieniu OO. Karmelitów podpisał go ich prowincjał. O. Mikołaj Dąbrowski. Dnia 10-go grudnia 1652 r. umowę sądownie zapisano w księgach grodzkich gnieźnieńskich. Zapisano ją także w Kruszwicy roku 1730 i w Inowrocławiu roku 1658, 1659 i 1731. Po Bożym Narodzeniu 1659 roku kilku dobrodziejów złożyło na klasztor w Markowicach 12 000 złotych a pan Piotr Opaliński 5 000 zł. Cała suma, tj. 17 000 zapisana została na gruntach dziedzicznych w Łuszczanowie (Akta grodzkie w Wschowie, rok 1659).

Błogosławiony Karmelita Angelo Agostini Mazzinghi na feretronie markowickim.

 Założenie klasztoru jednak przychodzi do skutku dopiero w chwili, gdy go biskup powagą swą zatwierdzi. Nazywa się to erekcją kanoniczną. Biskup włocławski dopiero po dokładnym zbadaniu wszystkich warunków na to się zgodził. Do Markowic wysłał w roku 1658 delegację w osobach X. biskupa sufragana Stanisława Jacka Święcickiego i X. dziekana Wojciecha Szachoriusa z Bydgoszczy. Zbadali na miejscu położenie klasztoru, warunki też utrzymania, unormowali stosunek Ojców do proboszcza w Ludzisku, w którego parafii klasztor się znajdował i zażądali sądowych zapisów na wszelkie darowizny, uczynione klasztorowi. Gdy wszystkie te papiery były gotowe, nastąpiła kanoniczna erekcja przez X. biskupa włocławskiego, księcia Kazimierza Floriana Czartoryskiego, dnia23 sierpnia 1660 roku. Aktu tego dokonał na zamku swoim w Raciążku w obecności X. biskupa Święcickiego, członków kapituły i większego grona duchowieństwa. Obecni też byli O. przeor z Markowic, Jacek Marczewicz i przeor bydgoski, O. Franciszek Powsiński, obaj w zastępstwie prowincjała, O. Andrzeja Kaliszkowskiego.

CDN

O. Jan Nawrat Dzieje Częstochowy Kujawskiej - cz. 2

Markowice 1934 r.

Przypomnę, że jest to tekst, który wyszedł spod pióra Ojca Jana Nawrata Oblata Maryi Niepokalanej, pierwszego proboszcza markowickiego w latach 1921-1929 i został opublikowany w "Piaście" w 1934 r.

II

W poprzedniej części omówiłem pokrótce dzieje Markowic i historię cudownej figury Matki Boskiej Markowickiej. Teraz zobaczymy, co mówi:

HISTORIA KOŚCIOŁA KLASZTORNEGO

Wielce łaskawa okazała się Najświętsza Maryja Panna dla Markowic i całych Kujaw, hojnie darząc łaskami tych wszystkich, co do Jej cudownego obrazu się uciekali. Lud okoliczny zaś odpłacał się Jej coraz tkliwszym nabożeństwem i iście dziecięcą ufnością. Nie szczędził też darów i ofiar, kiedy zabrano się do budowy godnej i przystojnej świątyni Matki Boskiej na tym cudownym miejscu. Kto dziś zwiedza Kujawy, z daleka spostrzega ten pomnik ich ofiarności. Wysmukła wieża, unosząc się nad równiną kujawską, samą postawą swoją głosi chwałę swych twórców i zapewne przez wieki jeszcze opowiadać będzie przyszłym pokoleniom o żywej wierze naszych przodków. Widziany z bliska, kościół markowicki przedstawia się jako staruszek zgrzybiały, na którym lata przeżyte wyraźnie wypisały swe znaki: wieża nieznacznie pochylona, ściany obdarte z tynku, po części popękane i wspierane z boków szpecącymi filarami. Kto nie zna jego dziejów, gotów wyczytać w tych rażących śladach zniszczenia ostry zarzut dla ostatnich pokoleń Kujawiaków, że ich stać nie było na to by utrzymać i zachować, co ofiarność przodków zbudowała. Ku ich obronie jednak muszę zaznaczyć już na samym wstępie, że rozbiór i upadek Polski jak kraj i naród ciężkie nawiedziły cierpieniem, tak też i na tych zabytkach markowickich jako klęska się zapisały. Pokolenie Zmartwychwstałej Polski powinno zatem dawniejszą świetność im przywrócić. Nie taję się też z myślą, że pisząc historię tego kościoła, chciałbym przemówić do sumień żyjącego pokolenia i przypomnieć mu jego obowiązek wobec przyszłości.

Helena Bardzka, fundatorka markowicka.

W akcie fundacyjnym tutejszego klasztoru pisze jego założycielka, Helena Bardzka, że pod budowę przyszłego kościoła i klasztoru daruje grunt, na którym stoi kapliczka, przez przodków jej wystawiona. Zamiar wybudowania tamże kościółka obszerniejszego powziął jej ojciec, Szymon Markowski, właściciel Markowic. Pamięci jego kronikarz z roku 1635 tak piękne poświęca słowa, że ku zbudowaniu czytelników w całości je przytaczam. Oto co pisze:

Boski Zbawiciel nigdy nie przestał się troszczyć o rozszerzenie i podniesienie czci do Boskiej Swej Matki. Albowiem jak w niemal wszystkich częściach świata pewne miejsca szczególniejszymi łaskami wyróżnił, tak też i w tych czasach, nie bez cudownych upomnień poprzedzających, nakłonił pewnego dostojnego i zacnego męża pana Szymona Markowskiego, by z dochodów, jakich mu Bóg udzielił, wystawił na dobrach swoich kościół na cześć Najświętszej Panny. Posłuszny temu wezwaniu, niezwłocznie zabrał się do dzieła, zaczął gromadzić fundusze i zwozić drewno na budowę. Z swym zamiarem zwierzył się swemu spowiednikowi. Zasięgnął też rady najprzewielebniejszego X. biskupa włocławskiego i prosił go o pozwolenie na budowę. Bóg jednak, chcąc tym wyraźniej ludziom pokazać Swą moc, sprawił, że dla ciężkiej choroby zamiaru swego nie mógł wykonać. Kiedy zwolna nadchodziła godzina, w której go czekał wspólny nam los, ułożył testament, zwołał córki swoje do siebie i na Przenajświętszy Sakrament je zobowiązał do zbudowania kościoła. Po takim zarządzeniu bogobojny starzec z życiem się pożegnał.

Dobra markowickie odziedziczyła po nim jego najmłodsza córka Helena, zaślubiona Andrzejowi Bardzkiemu. Ta zaś, niepomna na testament ojca i jego ostatnią wolę, niewiele myślała o budowie Kościoła. To jej nie uszło bezkarnie. Około roku 1630 zaniemogła ciężko jedyna jej córka Marianna. Środki ludzkie okazały się bezskuteczne. Nic nie pomogły pielgrzymki do Częstochowy, na Kalwarię i inne miejsca cudowne.

W tymże czasie O. Michał Widzyński przyniósł do Markowic cudowną figurę Matki Boskiej. Stroskani rodzice zobowiązali się ślubem do budowy kościoła, a córka natychmiast wyzdrowiała. Barscy jednak niezbyt gorliwie się brali do spełnienia ślubu. Ponowną chorobą córki za to ich Bóg ukarał. Zdrowie jej wróciło, kiedy rodzice odnowili swój ślub.

Po takich doświadczeniach matka już nie miała spokoju i nalegała na męża, by budową się zajął. Ten jednak i teraz okazał się opieszały. Za to jego samego nawiedziła ciężka choroba. Przypomniał sobie ślub uczyniony, przyrzekł ponownie jego wykonanie i w nagrodę odzyskał zdrowie.

Teraz już nie zwlekali ze spełnieniem ślubu. Zwołano do Markowic starsze siostry Heleny Bardzkiej wraz z ich mężami, by wspólnie radzić nad wykonaniem ostatniej woli zmarłego ojca. One jednak o tym ani słyszeć nie chciały. Bóg je za to ukarał różnymi chorobami, z których wyzdrowiały, kiedy do Matki Boskiej się uciekły i budowę kościoła ślubowały. Jedna z nich, która najbardziej była oporna, umarła. Tym przerażone wszystkie siostry gorliwie zajęły się sprawą. Pobudził je do tego także rozgłos cudów, jakie się działy przed cudownym obrazem, wciąż jeszcze przechowywanym w jednym pokoju pałacu, na kapliczkę zamienionym. Budową gorliwie się zajął O. Michał Widzyński, który osiem lat spędził w Marklowicach. Poświęcenia kościoła dokonał Aleksander Sokołowski, biskup kijowski, który też przeniósł cudowny obraz do nowego kościoła pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny roku 1636. Pozwolenia na poświęcenie udzielił X. biskup Lipski z Włocławka. W dniu poświęcenia pięć osób cudownie zostało uzdrowionych.

Epitafium na wieczne czasy pamięci fundatorki Heleny Bardzkiej.

 Kronikarz podaje jeszcze trzy fakty, którymi niebo samo wskazało miejsce dla nowej świątyni. Helena Bardzka zeznała przed komisją biskupią, że dnia pewnego modląc się na grobli, gdzie stała dawniejsza kapliczka, usłyszała jakieś cudowne śpiewy, nie wiedząc, skąd pochodziły. Zwołała siostry i szwagrów, bawiących w Markowicach. Lecz oni nic nie słyszeli.

Pewien pięćdziesięcioletni szlachcic, mąż o szczerej pobożności, p. Albert Goliszewski ze Strzałkowa, widział na tymże miejscu dwie palące się pochodnie, po wybudowaniu zaś kościoła nad nim dwanaście świec, które mimo burzy i wiatru nie zgasły. Przyjaciel X. proboszcza Sierakowskiego ze Strzelna, X. Pabiański, wikariusz generalny włocławski, przybył do Markowic, by z rodziną Bardzkich plan budowy omówić. Jak tylko przybył, nic nie wiedząc o zajściach przeszłych, jakby z wyższego natchnienia, na to samo miejsce wskazał.

Przytaczam te fakty za kronikarzem, chociaż czytelnik krytyczny naszych dni nie przypisze im wielkiej wagi. Ale one są dowodem, że dla ludu wierzącego przypadek nie istnieje; w drobnych nawet szczegółach widzi działanie boskie.

Z dotychczasowego opowiadania i to jeszcze wynika, że Bóg przyjął ślub pobożnego Szymona Markowskiego i doprowadził do jego wykonania, mimo przejściowego oporu własnych dzieci. Ileż razy zaś chciwość i obojętność spadkobierców niweczy najpiękniejsze zamiary pobożnych przodków?!

Kościółek w Markowicach zbudowany z takim trudem, okazał się wnet za szczupły, by pomieścić napływające rzesze pątników. Wykonany z drzewa nie był też dość okazały dla licznych czcicieli Matki Boskiej Markowickiej. Czasy jednak były trudne. Najazdy nieprzyjacielskie i ciągłe wojny, nieurodzaje i zaraźliwe choroby nawiedzały Polskę i Kujawy. Toteż po osiemdziesięciu latach dopiero można było przenieść cudowny obraz do nowej, dzisiejszej świątyni.

Budowę jej rozpoczęto z końcem siedemnastego wieku. Roku 1700 mury stanęły aż do samych gzymsów. Dla różnych zamieszek w kraju musiano jednak budowy zaniechać.

CDN

Wojewoda Mikołaj Bogdanowicz o obwodnicy Strzelna i rondach

W przeszłości strzelnianie usłyszeli tyle słów wypowiedzianych przez polityków o budowie obwodnicy Strzelna, że gdyby je przywołać, przemierzyć i przeliczyć, to opletlibyśmy tą niewielką - bądź co bądź - obwodnicą całą gminę i część powiatu. Przypomnę, że temat ten został wywołany przed blisko 50-laty i co wybory, co zmiana władz jest wałkowany. Prześmiewcy uważają, że jest to już swoisty produkt lokalny, kiełbacha wyborcza, którą tak często się serwuje, iż należałoby ją wpisać na listę miejscowego dziedzictwa kulturowego - obwodnica Strzelna.

Ostatnio przekonał się o pilnej budowie tego układu drogowego sam Wojewoda Kujawsko-Pomorskiego Mikołaj Bogdanowicz, który w związku z ogromnym korkiem drogowym spowodowanym awarią ciągnika rolniczego w centrum miasta, musiał na pieszo pokonać kilka kilometrów, by zdążyć na spotkanie z mieszkańcami zapomnianego przez władze grodu. Po ubiegłorocznych wyborach zawiązała się w naszym mieście grupa mieszkańców, która podjęła się walki o obwodnicę. Są to młodzi ludzie, którzy w swej naturze mają zakodowaną skuteczność. Widomym efektem ich poczynań była sobotnia piękna manifestacja pokojowa w obronie skweru z kasztanowcami, na który swój żarłoczny apetyt szykowały sobie bliźniacze ronda.

Skutkiem działania strony społecznej i burmistrza Dariusza Chudzińskiego przy wsparciu członka miejscowych struktur PIS Romana Szydzika było wczorajsze spotkanie z wojewodą Mikołajem Bogdanowiczem. Tuż przed nim Wojewoda powiedział:

Obwodnica Strzelna jest jedną z pięciu obwodnic w województwie kujawsko-pomorskim bardzo istotnych i ważnych i koniecznych do zrealizowania. Ktokolwiek ją będzie realizował jest o tym przekonany.

W tej chwili zadania wzrosły w Polsce o 100 procent, czyli za zadania które jeszcze kilka lat temu żeśmy realizowali, w tej chwili musimy zapłacić dwa razy więcej, a niekiedy nawet jeszcze więcej niż dwukrotnie, o czym przekonaliśmy się inwestując na drogach wojewódzkich, gminnych i powiatowych. Jest to teraz jedna wielka bolączka samorządów, wzrost kosztów budowy dróg.

Nie przekreśla to oczywiście szans budowy obwodnicy Strzelna a jedynie ją utrudnia. Trwają w tej chwili prace koncepcyjne. Ta koncepcja i projekt inwestycyjny będą złożone do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad do Warszawy, przez tutejszy oddział GDDKiA. Projekt, przygotowany przez oddział tutaj w Bydgoszczy, na pewno przybliży inwestycję obwodnicy Strzelna. Ona nie powstanie oczywiście w roku 2019, czy w 2020, ale jest na pewno priorytetem tutaj w województwie kujawsko-pomorskim, a mam nadzieję, że będziemy mogli - umieli przekonać ministra infrastruktury do tego aby ta obwodnica została umieszczona na liście projektów krajowych.

Mamy dobry moment, negocjujemy w tej chwili nową perspektywę finansową i nowe możliwości na budowę dróg w nowej unijnej perspektywie finansowej, w której one się znajdą. Dobrze by było, żeby tam znalazła się obwodnica Strzelna.

W zakresie rond, dziś spotkanie ze stroną społeczną i panem burmistrzem i generalną dyrekcją. Myślę, że wsłuchujemy się w głosy społeczeństwa. Niestety na etapie konsultacji tego projektu, ten głos był chyba niewystarczający. Dzisiaj mówimy o zmianie tej koncepcji i rzeczywiście podchodzimy z generalną dyrekcją z pełnym uznaniem racji strony społecznej.

Czekamy na wynik odwołań które złożyli pan burmistrz i właściciele gruntów do Ministerstwa Infrastruktury, Zobaczymy jaki będzie efekt końcowy. Nikt nie chce realizować inwestycji, które na pewno będą mieszkańcom szkodzić. Dziś ruch jest bardzo duży przez Strzelno i te ronda które mam nadzieję będą miały w przyszłości efekt oczekiwany przez społeczeństwo na pewno zwiększą bezpieczeństwo i poprawia ruch w samym Strzelnie.

Pełni nadziei powrócili strzelnianie ze spotkania, mówiąc, że będzie dobrze! A nas, jak to w naturze doświadczonych bywa znowu nachodzą pytania: Na ile słowa Pana Wojewody są, czy wręcz będą prawdziwe i skuteczne? Czy aby nie jest to znowu ów produkt lokalny?

Osobiście uważam, że nie ma wyboru, trzeba zaufać decydentom i ich słowom.

Zdjęcia pochodzą ze strony StrzelnoOnline.

O. Jan Nawrat, Dzieje Częstochowy Kujawskiej - cz. 1

Minęło 11 lat od napisania i wydania książki o Markowicach, na kartach której opisałem dzieje sanktuarium i wsi. Często wracałem i nadal wracam do tego miejsca, a to za sprawą modlitwy, pisania artykułów o Markowicach, fizycznego pobytu w murach i w obrębie sanktuarium oraz, co rusz to nowych odkryć dziejów tej miejscowości. Dzisiaj przybliżę czytelnikowi pierwszą, a jest ich sześć części Dziejów Częstochowy Kujawskiej, które wyszły spod pióra pierwszego proboszcza markowickiego, Oblata Maryi Niepokalanej ojca Jana Nawrata (1921-1929). Dość powiedzieć, że historię tę świątobliwy oblat opublikował w 1934 r. na łamach dodatku do "Dziennika Kujawskiego", a mianowicie w "Piaście" w 1934 r. Wówczas już go nie było w Markowicach. Przebywał w tym czasie w Obrze, gdzie jako profesor Wyższego Seminarium Duchownego Oblatów Maryi Niepokalanej przygotowywał młodzież do pełnienia misji kapłańskich.

Na początek krótki biogram autora cyklu artykułów o Dziejach Częstochowy Kujawskiej. Ojciec Jan Nawrat był pierwszym proboszczem markowickim. Posługę tę sprawował w nowo erygowanej parafii p.w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny od objęcia tegoż beneficjum 11 listopada 1921 r. i sprawował ją do 1929 r. Był szczególnie oddanym dla tego świętego, obranego przez Maryję miejsca, jak i tutejszego kujawskiego ludu.

Ojciec Jan Nawrat OMI, proboszcz markowicki w latch 1921-1929

Urodził się na Śląsku 26 kwietnia 1883 r. Juniorat odbył w Valkenburgu w latach 1897-1903, a następnie nowicjat w St-Gerlach i 17 września 1904 r. złożył pierwsze śluby zakonne. Dalej kontynuował studia filozoficzno-teologiczne w Hüfeld, i tam 25 kwietnia 1909 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Po nich pracował w grupie misyjnej zajmującej się polskimi emigrantami w Westfalii, a od 1919 r. powierzona została mu funkcja ekonoma domu polskiego w Höntrop.

W 1920 r. został ekonomem w Krotoszynie, zaś w 1921 r. przełożonym i ekonomem domu markowickiego oraz proboszczem erygowanej tamże parafii. Oprócz pracy duszpasterskiej poświęcił się działalności społecznej, szczególnie na niwie rolniczej. W 1923 r. był inicjatorem powstania Kółka Rolniczego Markowice - Krusza Duchowna, po utworzeniu, którego stanął na jego czele jako prezes. Kierował tą organizacją do czasu przeniesienia go do Obry, tj. do 1929 r.

Po przejściu na nową placówkę był tam profesorem w Wyższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Oblatów M.N. Jednocześnie pełnił funkcję proboszcza i superiora. W 1931 r. został mianowany prowincjałem. Nadal był profesorem w Obrze, a przy tym głosił misje i rekolekcje. Po czterech latach sprawowania tej funkcji ciężko zachorował. Od kwietnia 1936 r., po mianowaniu prowincjałem ojca Bronisława Wilkowskiego, pełnił funkcję członka rady prowincjonalnej. W czasie wojny do 1940 r. przebywał w Markowicach, a potem na Śląsku. Po wojnie powrócił do profesury w Obrze i tam zmarł 18 grudnia 1960 r.

Ojciec Leon Głowacki OMI tak wspominał swojego profesora w WSD w Obrze: - Ojciec Jan Nawrat OMI, naj­starszy z grona, zbliżający się do biblijnej pełni wieku ("lat 70"), po­stać przesympatyczna. Pełen uroku w swojej prostocie. W nim nic nie było na pokaz, a wszystko godne uwagi - jednoznaczne i mądre mą­drością Bożą. Profesor teologii moralnej i homiletyki na modlitwie jak dziecko. Miał swój notes z wy­pisanymi modlitwami. W Dzień Zaduszny niestrudzony w zyskiwa­niu odpustów, zgodnie z ówczesną wykładnią Kościoła.

I

Daleko słyną z cudownej figury Najświętszej Maryi Panny nasze urocze Markowice, zwane powszechnie Częstochową Kujaw. W Markowicach przyszedł na świat literat, poeta i bojownik o wolność Polski Gustaw Zieliński (1809-1881), autor „Kirgiza" (1842) i „Stepów". W Markowicach urodził się też światowej sławy uczony, wybitny znawca literatury greckiej i rzymskiej, prof. Ulrich von Wilamowitz-Mdllendorf, Niemiec, którego pradziadowie zwali się Wilamowiczami, pochodzili z Litwy i pieczętowali się herbem Drogosław. Lecz nie o tych mężach będę mówił. Przedstawię dzieje Markowic, klasztoru markowickiego i cudownej figury Matki Boskiej.

Z PRZESZŁOŚCI MARKOWIC

Markowice są małą wioską kujawską, położoną w równej niemal odległości od Kruszwicy, Inowrocławia i Strzelna. Okolica od dawien dawna słynie żyznością ziemi. Tutaj były pierwsze zawiązki państwa polskiego. Kruszwica, Gopło i Mysia Wieża znane są każdemu dziecku polskiemu. Najstarsza wiadomość o Markowicach pochodzi z roku 1420, w którym stanęła ugodą pomiędzy proboszczem z Rękawczyna, (powiat mogileński) a Krystynem, panem Smolska i Markowic, w sprawie dziesięcin. Lecz już roku 1464 Jan, biskup kujawski, te dziesięciny darował klasztorowi Norbertanek w Strzelnie.

Z początkiem siedemnastego wieku pobierał je proboszcz z Ludziska, do którego parafii Markowice należały. Słynne na całą okolicę stały się Markowice w pierwszej połowie siedemnastego wieku z chwilą, kiedy sprowadzono dotąd cudami słynącą figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus. Dla obsługi świętego miejsca założono klasztor OO. Karmelitów. Staraniem zakonników zaś stanęła dzisiejsza świątynia markowicka.

HISTORJA CUDOWNEGO OBRAZU M.B. MARKOWICKIEJ

Cudowna figura M.B. Markowickiej jest popiersiem, rzeźbionym z drzewa, o wysokości 50 cm. Ustawiona jest na drewnianej podstawce nad głównym ołtarzem. Szata z blachy srebrnej zastawia ją z przodku i nadaje całości zewnętrzny wygląd postaci stojącej. Głowy, okryte włosem naturalnym, zdobią srebrne korony.

Według wiarogodnych zapisków w archiwum klasztornym - figura sama pochodzi z klasztoru w Trzebnicy, skąd się dostała do klasztoru Norbertanek w Strzelnie. Około roku 1630-go przechowywała ją w swej celi Siostra Teofila Tomicka. W tymże czasie morowe powietrze nawiedziło całą okolicę. Chroniąc się przed zarazą, Siostry strzelińskie rozjechały się do swoich rodzin lub do dworów okolicznych. Przy tej sposobności Siostra Teofila zamierzała zabrać figurę ze sobą, by ją krewnym podarować. Widział to Ojciec Bernardyn, Michał Widzyński, ówczesny spowiednik Sióstr i uprosił figurę dla siebie.

Jak pisze ówczesna przeorysza, Siostra Anna Kretkowska, figura była uszkodzona i miała utrąconą rękę. O. Michał kazał ją naprawić. Wkrótce potem sam wyjechał ze Strzelna do Markowie, szukając u tutejszego dziedzica, Andrzeja Bardzkiego, schronienia. Z wiedzą Sióstr i za wyraźnym zezwoleniem proboszcza strzelińskiego, Samuela Sierakowskiego, zabrał figurę Matki Boskiej ze sobą.

W samym przybyciu do Markowic okazała się cudowna moc obrazu. Jako pierwsza doznała jej na sobie Marianna, córka Bardzkich, i dwie inne osoby, cudownie uzdrowione za wezwaniem Matki Boskiej. Wieść o tym zdarzeniu szybko rozeszła się po całej okolicy. Kto tylko do tego obrazu się uciekał w zaraźliwej chorobie, wnet powracał do zdrowia. Cuda i łaski tak były liczne, że dla ich zbadania osobna komisja z polecenia biskupa włocławskiego, Macieja Lubieńskiego, do Markowic przybyła. Dnia 31 marca1631 r. odbyło się na miejscu przesłuchanie świadków. W rezultacie w trzydziestudwóch wypadkach uznano wysłuchanie za cudowne. Podobna komisja bawiła w Markowicach w roku 1648 z polecenia nuncjusza papieskiego, Jana de Jorres. Przesłuchani byli przez nią: O. Michał Widzyński i przeorysza Anna Kretkowska, którzy zeznali, że figura Matki Boskiej dobrowolnie i na wieczne czasy była podarowana do Markowic. Widocznie domagano się zwrotu figury w Strzelnie. Po takim zeznaniu komisja stanęła po stronie Markowic. Kronikarz od siebie dodaje, że liczne łaski, jakie lud wierny na tym św. miejscu odbierał, były dowodem, że Najświętsza Panna sama to właśnie miejsce sobie obrała. Stwierdziła to ponownie owa komisja. Wynikiem dochodzeń było orędzie nuncjusza papieskiego zdnia31maja 1649 r., zawierające orzeczenie oficjalne, że nabożeństwo do Matki Boskiej Markowickiej wszystkim wiernym jest dozwolone.

W roku 1816 drukowana była w Bydgoszczy książeczka, zawierająca nabożeństwo do M.B. Markowickiej, oraz streszczenie cudów i łask, których od roku 1639 do 1706 wylicza się 86. Były pomiędzy nimi niektóre bardzo znamienne. W chorobach, za nieuleczalne uznanych, zupełne następowało wyzdrowienie. Najczęściej samo polecenie się Matce Boskie przywracało zdrowie. Wyleczeni licznie przychodzili do Markowic z podziękowaniem Matce Najświętszej i publicznie wielbiąc dobroć Marii, własnoręcznie spisywali odebrane łaski. Inni na miejscu zostali uzdrowieni wobec licznych świadków. Osoby porażone, że członkami ruszać nie mogły, o własnych siłach zupełnie zdrowe wracały do domu. Trzy osoby Odzyskały wzrok, dwie słuch. Złośliwe febry, ból głowy, padaczka, koklusz, nadwyrężenie członków, złamanie ręki tu doznały łaski uzdrowienia. Pewien szlachcic dziękuje Marii, że go wyratowała z wody, w której przeszło godzinę walczył ze śmiercią. Biskup Lubieński z Włocławka osobiście zapisał w księdze w Markowicach, że jego pałac i inne budynki cudownie ocalały z pożaru, gdy tylko pomocy Matki Boskiej Markowickiej zawezwał. W Tucznie murarze nieostrożni podkopali fundament wieży, która się pochyliła i nie było sposobu jej ratować. Nadszedł patron kościoła i w trosce o cenne dzwony, jakie były tam zawieszone, uczynił ślub, że każe odprawić siedem mszy św. przed cudownym obrazem i sam odprawi pielgrzymkę do Markowic. Wieża runęła, ale z siedmiu dzwonów ani jeden nie został uszkodzony.

Inni jeszcze wdzięcznie wychwalają Najświętszą Pannę, że im przywróciła spokój sumienia i w przeróżnych kłopotach przyniosła ratunek niespodziewany. Pewna pani z lekceważeniem mówiła o tych, co do cudownej Matki pielgrzymkę odprawiali, twierdząc, że te same łaski w każdym kościele można otrzymać. Wkrótce po tym zaniemówiła. Przez pół roku daremnie się leczyła. Odzyskała zaś mowę zupełnie, kiedy z namowy spowiednika sama przybyła do Markowic. Nie podobna wyliczyć wszystkich wysłuchań z osobna. Niemożna jednak za takie ich nie uznać. Zapisali je bowiem świadkowie najwiarygodniejsi: biskupi* księża świeccy i zakonni, liczni przedstawiciele szlachty i wysocy dostojnicy państwa.

Czytając te świadectwa, słusznie domyślać się można, że o wiele liczniejsze były łaski, jakie odebrały masy wiernego ludu na tym miejscu. O niektórych tylko się dowiadujemy, które ks. proboszcz strzeliński, Ojciec Michał, a później Ojcowie Karmelici nam przekazali. Potwierdza to także wielki napływ pątników z całych Kujaw i dalszej nawet okolicy, o których wspomina kronika. Dowodem tego także liczne wota, jakie tu ofiarowano. Tylko mała ich część przechowała się do dnia dzisiejszego. Cenniejsze wota, po zniesieniu klasztoru przez rząd pruski, zostały sprzedane.

W roku 1747 miasto Pakość złożyło tu wotum z takim napisem:

„Tu Matki Boskiej sława nigdy nie ustaje,

Więc Jej się miasto Pakość w opiekę oddaje".

Inne wotum nosi napis: „Na pamiątkę cholery panującej w Strzelnie w roku 1849".

Istnieje też miedzioryt Matki Boskiej Markowickiej z końca siedemnastego wieku, dzieło gdańszczanina Samuela Donneta. Pod nim widnieje ten napis:

„Szczyć się Karmelu, oraz szczyć się Polska cała,

Gdy ziemi, nieba Pani, tuć się w moc dostała!

Śpieszcie tu wszyscy ludzie, tu Matka w obrazie

W Markowicach i Kujawach w złym da pomoc razie.“

Po rozbiorach Polski i wypędzeniu zakonników z klasztoru, napływ pątników znacznie się zmniejszył. Lud okoliczny jednak do dziś dnia ma wielkie zaufanie i nabożeństwo do Matki Boskiej Markowickiej. Odpust M.B Szkaplerznej zawsze cieszył się liczną frekwencją pielgrzymów. Liczba ich z każdym rokiem się zwiększa. Objąwszy to miejsce cudowne po OO. Karmelitach, za główne zadanie poczytują sobie Oblaci krzewić cześć i nabożeństwo do Najświętszej Panny. Poczuwają się do tego jako jej Oblaci tj. ofiarowani. W miarę jak się podniesie ufność do Matki Niebieskiej, nie tylko wznowią się łaski i cuda w dolegliwościach tego życia, lecz zakwitnie tak że wiara i obyczaj ludu. Nie ma lepszej rękojmi zbawienia nad tkliwe nabożeństwo do Przenajświętszej Matki Zbawiciela. Krzewiąc Jej cześć i chwałę, żywią Ojcowie także tę mocną nadzieję, że pod Jej macierzyńską opieką wyrobią i uświęcą się liczne zastępy gorliwych misjonarzy.

CDN

Manifestacja w obronie skweru

W najbliższą sobotę, 6 kwietnia w samo południe, bo o godzinie 12:00 w Strzelnie odbędzie się pokojowa manifestacja w obronie skweru kasztanowców. Skwer i drzewa mają zniknąć z krajobrazu miejskiego z chwilą rozpoczęcia budowy rond bliźniaczych w Strzelnie. Przy tej okazji strzelnianie wyrażą dezaprobatę dla swoistej fabryki spalin, która funkcjonuje tuż pod nosem przedszkola, miejsca, które powinno podlegać w tym względzie ochronie szczególnej. Wybudowanie rond spotęguje produkcję spalin i spotęguje zagrożenie zdrowia i życia naszych najmłodszych mieszkańców.

Celem manifestacji jest wyrażenie przez mieszkańców Strzelna i regionu sprzeciwu w sprawie budowy dwóch rond w centrum miasta. Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy wydał już stosowne zezwolenie, by Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Bydgoszczy mogła rozpocząć tę inwestycję. Ponadto mieszkańcy naszego pięknego i zabytkowego grodu przypomną po raz kolejny, że domagają się, a czynią to od wielu lat, budowy obwodnicy Strzelna jako głównego celu krajowych przedsięwzięć drogowych w regionie.

GDDKiA wodzona uporem poprzedniej władzy miejskiej - burmistrza i radnych, zdecydowała, że skoro tutejsi decydenci nie chcieli przekazać innych terenów (budynki pomiędzy ulicami, Raj i Sportowa) o likwidacji skweru u zbiegu ulic, Kolejowej i Michelsona. Wraz z taką decyzją rosnące tam drzewa zostaną wycięte. W obronie skweru z kasztanowcami, walce z rosnącą emisją spalin i o obwodnicę Strzelna przygotowywana jest również petycja i ankieta. Wstępne wyniki ankiety obrazują, że większość mieszkańców jest przeciwna budowie rond.

I już na zakończenie dodam, że budowa bliźniaczych rond to przesunięcie w czasie budowy obwodnicy Strzelna. Przecież nikt nie wyda tak ogromnej kwoty li tylko po to, by w jakimś tam stopniu usprawnić, czy sprawić by ruch w centrum Strzelna był bardziej płynny. Pamiętać należy, że poza ruchem kołowym w obrębie istniejących skrzyżowań odbywa się potężny ruch pieszych i to młodzieży i dzieci szkolnych, przedszkolnych oraz ludności korzystającej ze zlokalizowanych w pobliżu marketów, sklepów, przychodni i punktów usługowych, w tym i bankowych. Po prostu, priorytetem od niemal półwieku jest budowa obwodnicy Strzelna i basta!

Spacerkiem po Strzelnie - cz. 36 Rynek - cz. 33

Największy pod względem kubatury i wysokości dom w Rynku to modernistyczna z elementami eklektyzmu, narożnikowa kamienica, zlokalizowana pod numerem 19, u zbiegu z ulicą Świętego Ducha. Wystawiona na dwóch parcelach ok. 1910 r. przez żydowską rodzinę Lewinów nazywana jest popularnie Biblioteką, a to za sprawą znajdującej się w jej pomieszczeniach Miejskiej Biblioteki Publicznej. Jeszcze do niedawna "zapuszczona" z sypiącymi się tynkami i spadającymi dachówkami, dziś prezentuje się niemniej pysznie, co jej sąsiadka spod numeru 18. Staraniem władz, pod koniec 2014 r. przystąpiono do jej remontu kamienicy. Prace zakończono w 2015 r., realizując je w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionu z uwzględnieniem osi priorytetowej wspierającej przemiany w miastach i w obszarach wymagających odnowy - rewitalizacja zdegradowanych dzielnic miast, przy udziale środków własnych.

Przed 1910 r. w miejscu tym stały typowe dla zabudowy tej części miasta dwa parterowe domy prawdopodobnie wystawione tutaj na przełomie XVIII i XIX w. Oznaczone były kolejnymi numerami policyjnymi 25 i 26. Domostwa te szczytami zwrócone były do Rynku i do połowy XIX w. posiadały jeszcze podcienia wspierające się na trzech filarach. O tym, że onegdaj niemal wszystkie domy w mieście miały podcienia, wspominał mi przed laty pan Edmund Konkiewicz, który z kolei dowiedział się o tym sposobie budowania miejskich domostw od swojego dziadka.

Domy te należały do Polaków. Właścicielem tego pod numerem 25 był prowadzący interes skórzano-szewski niejaki Walenty Nawrocki, a po nim Matuszak do ok. 1910 roku. To po Nawrockim zachowała się łyżka do butów z wygrawerowanym, m.in. napisem: W. Nawrocki Schuh & Stidfellager Lederhandlung Strelno - co w wolnym tłumaczeni z języka niemieckiego znaczy, iż szewc W. Nawrocki wykonuje buty na miarę i prowadzi wszelki handel skórzany w Strzelnie. Na szyldach reklamowych zawieszonych na budynku, a utrwalonych na fotografii z 1898 r. możemy rozczytać pełne imię i nazwisko Walentego Nawrockiego i odnaleźć owe rysunki obuwia z łyżki, a także fragment treści z reklamowej łyżki do butów. Zapewne właściciel owego interesu, odświętnie ubrany wyglądał z okna na poddaszu, przyglądając się uroczystościom związanym z odsłonięciem pomnika cesarza nienieckiego Wilhelma I. Jego domostwo zdobią rozwieszone na szczycie girlandy, zieleń wyciętych w lesie brzózek i pruskie flagi (biała z czarnymi na górze i dole pasami).

Dom pod numerem 26 w II połowie XIX w. przeszedł z rąk polskich w ręce niemieckie i na początku XX w. stał się własnością rodziny Lewinów. Jednym z jej przedstawicieli był członek rady miejskiej, kupiec Zadek Lewin. Ale tym, który wystawił tę wielką kamienicę był kupiec Louis (Ludwik) Lewin urodzony w 1856 r. syn Moritza i Lotte z domu Henoch. Louis w 1884 r. poślubił w Strzelnie 25-letnią Johanne Hirschberg córkę Samuela i Friederiki z domu Cohn. Rodzina Lewinów składał się z siedmiu osób. Rodzice mieli trzech synów i dwie córki. Syn Samuel urodzony 2 stycznia 1888 r. w Strzelnie poślubił 10 czerwca 1912 r. w Środzie (Wielkopolskiej) Hanchen Mendel. Z początkiem XX w. Lewin kupił od sąsiada Nowickiego posesję przylegającą do jego domostwa i mógł wówczas wystawić nową okazałą kamienicę. Stało to się około 1910 r. Kamienica wystawiona została w epoce, określanej w sztuce, jako epoka nowożytna, w stylu zawierającym elementy modernistyczne, wymieszane z elementami różnych stylów schyłku historyzmu i secesji [ozdoby roślinne w kształcie girland na szczycie - a przed remontem również na balkonach - w kształcie pseudo tympanonu wieńczącego czwartą kondygnację (poddasze), wokół eliptycznego okienka]. Dwuskrzydłowa bryła kamienicy, frontalnie ustawiona do Rynku i ulicy Świętego Ducha, ma elewację główną skierowaną ku Rynkowi i posiada parter użytkowy, dwa piętra mieszkalne, z których część pierwszego piętra jest również użytkowa.

Nieco skromniejszą jest elewacja od strony ul. Świętego Ducha - zachodnia, która posiada ogromny leciutko wysunięty ryzalit urozmaicający całą elewację. Zwieńczony on jest trójkątnie z czterema większymi na trzeciej kondygnacji i dwoma mniejszymi strychowymi oknami. Cały parter obu elewacji zajmują wielkie okna wystawowe. Do 1939 r. podobne okna były na w części handlowej pierwszego piętra. Część poddasza pełni również funkcje mieszkalne. Natomiast funkcje użytkowe, to w pierwotnym przeznaczeniu, na parterze część gastronomiczna w postaci kawiarni oraz część handlowa. Wielki, jak na owe czasy, market zajmował dwie kondygnacje skomunikowane ze sobą wewnętrznymi schodami. Do 1939 r. był to w mieście jeden z największych sklepów handlu detalicznego.

Elewację główną zdobią dwa balkony betonowo ceglane niegdyś z ornamentem secesyjnym oraz cztery pseudo pilastry z tynkiem gładkim (przed remontem żłobionym w kształcie podłużnych rowków), w części parteru i piętra boniowane. Po stronie zachodniej fasady frontowej znajduje się na wysokości parteru ścięty narożnik z umieszczoną w nim wtórnie w 1963 r. marmurową tablicą pamiątkową poświęconą nobliście ze Strzelna, Albertowi Abrahamowi Michelsonowi urodzonemu 19 grudnia 1852 r. w Strzelnie. Ufundowało ją w 1965 r. Polskie Towarzystwo Fizyczne. Nad ściętym narożnikiem parteru trzy kondygnacje zajmuje pięcioboczna wieżyczka z oknami, po trzy na każdym piętrze, stwarzająca wrażenie jakby była przypiętą do ścian bocznych budowli - wykusz z wieżyczką. Nakryta jest hełmem zakończonym kulą ze szpicą. Niegdyś hełm pokryty był cynkowymi dachówkami w kształcie rybiej łuski, obecnie zdeformowany i zeszpecony poprzez nakrycie go zwykłą ocynkowaną blachą. Dachy na kamienicy są dwuspadowe, nieregularne pokryte ceramiczną dachówką zwaną karpiówką. Do czasu remontu była to oryginalna, z czasów budowy, ceramiczna, ciemnogranatowa dachówka. Od Rynku w połaci dachowej, po stronie wschodniej znajduje się niewielka, nieco przebudowana po remoncie lukarna.

W 2017 r. Miejska Biblioteka Publiczna obchodziła 70-lecie powstania. Z tej to okazji z inicjatywy członków Towarzystwa Miłośników Miasta Strzelna przy wejściu głównym do miejskiej książnicy ufundowana została tablica pamiątkowa. Poświęcona ona została założycielowi tej instytucji kultury Filipowi Klemińskiemu (1903-1969).

Pysznie musiał prezentować się korytarz i klatka schodowa tejże kamienicy. W parterowej części korytarza znajdujemy silnie zabrudzone malowidło przedstawiające sielski obrazek. Z opowiadań najstarszych mieszkańców Strzelna podobne obrazy znajdowały się na ścianach klatki schodowej, jak również duże kryształowe lustra. Autorem zachowanego obrazu jest Henryk Meyer. Był strzeleńskim rzemieślnikiem i poza rzemiosłem malarskim, malował również obrazy i to zarówno akwarele, jak i obrazy olejne. Wykonywał również dekoracje do sztuk teatralnych wystawianych przez liczne miejscowe stowarzyszenia. Zachowany do dziś obraz z kamienicy Lewinów przedstawia park ze stawem i pływającą po nim parę łabędzi. W tle dwie tulące, całujące i tańczące nimfy. Na wskroś sielankowy zawiera w sobie powiew jarmarcznego kiczu, choć wykonany został w miarę poprawnie. Zapewne obraz ten niósł przesłanie, iż w domu tym znajdują się na wydaniu młode dziewczyny. Przypomnę, że Lewin poza dwoma synami miał również trzy córki.

Pozostałościami dawnej symboliki nawiązującej do wyznania pierwszego jej właściciela, Judaizmu, w tejże kamienicy są ornamenty na jednych z drzwi wewnętrznych, upodobnione do kamiennych tablicy Mojżeszowych. Po remoncie zachowano je i dzisiaj stanowią widomy obraz wyznania mojżeszowego dawnych właścicieli tego budynku.

Niestety nie udało mi się ustalić, kiedy Lewinowie sprzedali kamienicę i wyprowadzili się ze Strzelna. W każdym bądź razie stało się to w latach 30. minionego stulecia, gdy kamienicę nabył od Lewinowej stolarz Stanisław Silski. W 1933 r. uruchomił po markecie odzieżowym skład mebli i trumien.

CDN

Strzelno - Uratujmy nasz skwer!

Generalnie, to brakuje mi czasu na przeglądanie kont facebookowych, gdyż w wolnych chwilach od pisania - chichot przed monitorem - piszę artykuły na bloga i wstawiam różne ciekawostki na fejsa, bu nieco go urozmaicić. Dzisiaj stało się inaczej, gdyż na Messengerze odebrałem wiadomość od Martyny Gradowskiej, która przesłała mi link do apelu Uratujmy nasz skwer, który został zamieszczony na facebookowym koncie "Strzelno Online". Z jego treści dowiadujemy się, że właścicielom zielonego skweru przy kamienicy - bloku z Rossmannem i Bankiem PKO zależy na zachowaniu tego pięknego kawałka zieleni miejskiej, izolującego mieszkańców od hałasu i spalin, a także ułatwiającego komunikację wzdłuż kamienicy. Po prostu, chcą by mieszkańcy i korzystający z usług strzelnianie doznawali komfortu z mieszkań i sieci placówek usługowo-handlowych. I brawo dla ich postawy. Ze swej strony dodam, że przodkom Państwa Gradowskich władze komunistyczne zabrały bez odszkodowania całe zachodnie podwórze i w 1950 r. rozebrały budynki oraz urządziły skwer - park nadając mu imię "1 Maja". Widać, że dzisiaj kontynuowana będzie "grabież". W czyim imieniu?    

Jak czytamy dalej w apelu: Gmina z Panem Dariuszem Chudzińskim na czele chce oddać „lepiankę” za darmo, a nie jak chciał Pan Matczak za 3,5 mln, na co GDDKIA nie mogła się zgodzić. Właściciele kamienicy Państwo Piaseccy zapewnili nas że jeśli GDDKIA wykupi za odpowiednią kwotę ich nieruchomość, to nie będą robić problemu, bo i tak tam już nie można spokojnie żyć. Dodatkowo teraz dostali pismo, że GDDKIA zabiera im ogródek przed domem i będą mieli tam chodnik. (…)

URATUJMY SKWER !!!

Czy jesteście za uratowaniem skweru?
Czy podpiszecie ewentualną petycje do wojewody o uratowanie skweru?
Musimy działać szybko. Czy jeśli się nie uda formalnie zablokować zniszczenia skweru przyjdziecie na blokadę sprzętu ciężkiego?

O budowie obwodnicy Strzelna zaczęto mówić już od 1973 r., czyli 46 lata temu. Przecież to jest już prawie pół wieku! Temat ten jest przysłowiowym kotletem schabowym odgrzewanym przed każdymi wyborami - idą kolejne. Jeżeli już ronda mają być, a budowę obwodnicy przesuwa się o następne dziesiątki lat - chichot, chichot, po stokroć chichot!!! - to obowiązkiem władz jest uczynienie wszystkiego, co zadowoli większość - demokracja! - mieszkańców. Pozwólcie, że za Waszym pośrednictwem skieruję pod adresem władz, decydentów i mniemam ludzi myślących swoje przemyślenia:

Człowiek i natura to jedna wielka przestrzeń wypełniona dziełami tego pierwszego i cudami tego drugiego, za którymi kryje się nie kto inny jak Bóg. Pan Bóg tworząc świat ożywiony dał pierwszeństwo roślinom i zwierzętom, dopiero później zauważył, że czegoś w tym wszystkim brakuje. Tym brakiem, tą niedoróbką był i jest człowiek, istota żywa, do tego myśląca, a że myśląca to i psująca.

Często spotykamy się po jakichś nieszczęściach, katastrofach i tragediach ze stwierdzeniem: a ja myślałem, że jak to zrobię tak, to mi się uda i będzie dobrze. A gówno prawda - z góralskiej teorii trzech prawd - właśnie takie myślenie innych zawsze odczuwamy najboleśniej, zaś inni mają podobne odczucia względem naszych pomysłów. Zatem, co z tym myśleniem, wymyślaniem, pomysłami?

Jak już na wstępie zauważyłem, człowiek jest największym bublem, niedoróbką w Boskim dziele stworzenia świata. Mało tego, przez zadaną możliwość myślenia już od Raju zawodzi swego Stwórcę i pomimo wielu nauczek, nadal myśląc, czyni sobie z reszty tego wszystkiego, co Bóg stworzył część podległą swojej woli. Konkludując, czy warto myśleć i przez to psuć wszystko, co nas otacza?

Na przykład, budowa dwóch rond w Strzelnie zamiast obwodnicy?! A jeżeli już ma do tego dojść - ronda - to nie kosztem ludzkiego dorobku oraz komfortu życia mieszkańców.

Kuźwa, warto pomyśleć, bo co będzie gdy...?

Myślę, więc jestem!

Z Walnego Zgromadzenia Członków TMMS

W czwartek 28 marca 2019 r. członkowie Towarzystwa Miłośników Miasta Strzelna obradowali w murach książnicy miejskiej, odbywając coroczne walne zgromadzenie. Swoją obecnością zaszczycił społeczników działających na rzecz małej ojczyzny wicestarosta Marian Mikołajczak. Obecny był również członek honorowy TMMS Przemysław Majcherkiewicz - wiceprezes Mogileńskiego Towarzystwa Kulturalnego i przyjaciel Strzelna. Niestety, zabrakło przedstawiciela władz miejskich, a szkoda, by była niepowtarzalna okazja spotkania się, porozmawiania o naszym mieście i gminie z doświadczonymi chociażby wiekiem mieszkańcami oraz...

Na samym wstępie obrad podziękowaliśmy naszemu członkowi Leonowi Zienowiczowi za wieloletnie wspieranie Towarzystwa i działalność na niwie samorządowo-społecznej z okazji 70. urodzin. Niewielu już pamięta, że Pan Leon przed 30 laty współtworzył miejscowy Komitet Obywatelski, którego był wiceprzewodniczącym. Swymi działaniami przyczynił się do zainicjowania w naszej małej ojczyźnie przemian ustrojowych po 1989 r. Prezes TMMS-u wygłosił pod adresem Jubilata laudację i wręczył mu grawerton z bukietem kwiatów. Dziękujemy Leonie, że jesteś z nami!

Po przeprowadzeniu procedur programowych i zapoznaniu zebranych ze sprawozdaniami zarządu, skarbnika i komisji rewizyjnej, Walne Zgromadzenie jednogłośnie udzieliło Zarządowi TMMS absolutorium. Dla zobrazowania działalności Towarzystwa za 2018 r. warto przywołać fragmenty sprawozdania zarządu z działalności statutowej:

TMMS jest stowarzyszeniem na trwałe wpisanym w krajobraz organicznikowskiego działania miejscowej społeczności. Członkowie TMMS mają ponad 30. letnie doświadczenie w działalności organizacji pozarządowych, wypełniających obszary nieobjęte działalnością organów samorządowych i państwowych. W swych zadaniach szczególnie realizujemy się na polu szeroko pojętej małej ojczyzny, ochronie dziedzictwa kulturowego i narodowego i związanym z tym niesieniem wsparcia edukacyjnego. Propagując idee małej ojczyzny udostępniamy o niej wszelkie informacje, szczególnie w formie informacji internetowych, publikacji prasowych i prelekcji.

TMMS zarejestrowane zostało 19 czerwca 2008 r. w Krajowym Rejestrze Sądowym i realizowało zadania wytyczone na ubiegłorocznym Walnym Zebraniu Członków. Obecne Towarzystwo jest spadkobiercą chlubnych tradycji i dzieckiem TMMS-u działającego wcześniej jako Oddziału KPTK (Kujawsko Pomorskiego Towarzystwa Kulturalnego). Na koniec minionego 2018 r. TMMS liczyło 31 członków, w tym członków 2 honorowych. W grupie założycielskiej nowego stowarzyszenia pozostało nas z tego starego 19. W czasie ubiegłorocznego okresu sprawozdawczego, tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. przeprowadziliśmy szereg przedsięwzięć, które wcześniej zaplanowane zostały przez Zarząd. Były to:

W formie partnerskiej z Parafią p.w. św. Trójcy w Strzelnie dokonaliśmy wielkiego dzieła upamiętnienia 100. lecia Odzyskania Niepodległości i 100. lecia Powstania Wielkopolskiego. Parafia otrzymała z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dofinansowanie na renowację Pomnika Powstańców Wielkopolskich, co ze środkami własnymi TMMS-u w kwocie 20 600 zł pozwoliło przeprowadzić renowację Pomnika i wydanie publikacji. W tym miejscu, szczególne podziękowania kierujemy pod adresem ks. kam. Ottona Szymków za podjęcie inicjatywy i sprawowanie patronatu nad realizacją tego zadania oraz Danielowi Konowalikowi za sporządzenie projektu, którego efektem było pozyskanie środków zewnętrznych i sfinalizowanie dzieła odnowy i renowacji pomnika. Oddzielne podziękowania składamy na ręce szefostwa Firmy MUR-MAN, Wojciecha i Mikołaja Rutkowskich oraz Pawła Trzeckiego za fachowe przeprowadzenie prac renowacyjnych.

W kwestii wydawniczej i publicystycznej, wspólnie z Parafią p.w. św. Trójcy w Strzelnie wydaliśmy książkę "Strzelnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym" w nakładzie 700 egz. Książka jest do nabycia w Biurze Parafialnym Parafii p.w. św. Trójcy w Strzelbie. Przy wydawaniu książek ściśle współpracowali z autorem i wydawcami: Heliodor Ruciński, Irena Rymaszewska i Jan Szarek.

Nasza działalność na niwie promocyjno-edukacyjnej w 2018 r. związana była z wieloma przedsięwzięciami, ale szczególnie skupiła się na obchodach 100. lecia Odzyskania Niepodległości i 100. lecia Powstania Wielkopolskiego i to zarówno w Strzelnie jak i w Mogilnie. Oto szczegóły:

• 2 stycznia 2018 r. zawarliśmy umowę partnerską z Parafią Rzymsko-Katolicką w Strzelnie celem wspólnego przygotowania obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości, a szczególnie remontu Pomnika Powstańców Wielkopolskich i wydania książki "Strzelnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym".
• 8 lutego 2018 r. po wieloletnich zabiegach udało się utworzyć w Strzelnie Komitet Obchodów 100-lecia Odzyskania Niepodległości i 100-lecia Powstania Wielkopolskiego. W jego składzie znaleźli się m.in.: Zarząd TMMS oraz nasz członek i prezes PTTK Zbigniew Domański. Prezesem KO został nasz członek, wiceprezes TMMS Jan Szarek.
• 15 lutego 2018 r. w Muzeum Ziemi Mogileńskiej w Chabsku miało miejsce ważne wydarzenie z bogatego kalendarza obchodów 100-lecia Odzyskania Niepodległości i 100-lecia Powstania Wielkopolskiego na Ziemi Mogileńskiej. W ramach programu prezes TMMS wygłosił wykład zatytułowany "Mogilnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym", będący niejako streszczeniem książki jego autorstwa o tym samym tytule.
• 8 marca 2018 r. we Wronowach gmina Strzelno miała miejsce uroczystość inaugurująca gminne obchody 100. lecia Odzyskania Niepodległości Polski i 100 lecia Powstania Wielkopolskiego, z poświeceniem okolicznościowej tablicy pamiątkowej.
• 28 marca 2018 r. odbyliśmy w Bibliotece Miejskiej w Strzelnie coroczne Walne Zgromadzenie Członków TMMS.
• 31 marca 2018 r., w Wielką Sobotę przypadło 170 lat od dnia, w którym śmierć poniósł z rąk barbarzyńskich Prusaków uczestnik tamtego zrywu, dzierżawca probostwa w Stodołach Piotr Bracki. Z tej to okazji członkowie TMMS Krzysztof Rymaszewski i Heliodor Ruciński - jeszcze przed święconką - udali się pod kościół św. Wojciecha w Stodołach i tam u grobu bohatera z 1848 r. złożyli wieniec i zapalili znicze o kolorach narodowych.
• 12 kwietnia 2018 r. dla uczczenia i na pamiątkę obchodów 100-lecia Odzyskania Niepodległości przez Polskę w Nadleśnictwie Miradz odbyła się uroczystość posadzenia dębów, cisów i jarzębów brekini zwanych brzękami. Inauguracją uroczystości był odczyt z pokazem multimedialnym o wyzwoleniu Strzelna i okolic przygotowane przez M. Przybylskiego i H. Rucińskiego. Licznie uczestniczyli oficjele z obszaru terytorialnego Nadleśnictwa Miradz i regionu, m.in.: dyrekcji RDLP w Toruniu, przedstawicieli władz lokalnych, oświaty, straży i służb, organizacji pozarządowych oraz mediów.
• 27 kwietnia 2018 r. członkowie Zarządu TMMS M. Przybylski, J. Szarek, H. Ruciński oraz Józef Drzazgowski prezes Stowarzyszenia Ekologicznego Eko-Przyjezierze uczestniczyliśmy w konferencji Grobowce w Górach na Europejskim Szlaku Megalitów. Co dalej z zabytkowym cmentarzyskiem.
• 11 maja 2018 r. nastąpiło otwarcie wystawy "Strzelnian droga do wolności. W 100-lecie odzyskania niepodległości i 100-lecie Powstania Wielkopolskiego". Patronat nad nią sprawował Społeczny Komitet Obchodów 100-Lecia Odzyskania Niepodległości i 100-Lecia Powstania Wielkopolskiego. Została ona przygotowana w całości przez Towarzystwo Miłośników Miasta Strzelna w pomieszczeniach Muzeum Ottona i Bolesława w Strzelnie.
• 25 lipca 2018 r. M. Przybylski i H. Ruciński przeprowadzili wizytację wykopalisk na grodzisku w Kołudzie Wielkiej podczas obozu naukowego pracowników, doktorantów i studentów UMK w Toruniu z Wydziału Nauk Historycznych.
• 1 września 2018 r. członkowie Zarządu TMMS brali udział w uroczystości z okazji 79. rocznicy wybuchu II wojny światowej, pod pomnikiem ofiar II wojny światowej w Strzelnie.
• 7 września 2018 r. w sali widowiskowej Domu Kultury w Strzelnie odbyła się uroczysta nadzwyczajna sesja Rady Miejskiej w Strzelnie. Uczestniczyli w niej potomkowie powstańców wielkopolskich z 1918-1919 r., młodzież szkolna, mieszkańcy miasta i gminy, zaproszeni goście oraz delegacja TMMS.
• 28 września 2018 r. delegacja TMMS uczestniczyła w uroczystej Sesji Rady Miejskiej, podczas której nadano proboszczowi strzeleńskiemu ks. kan. Ottonowi Szymków tytuł Honorowego Obywatela Miasta Strzelna.
• 5 października 2018 r. miejscowość Wronowy z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości delegacja TMMS uczestniczyła w odsłonięciu obelisku przed Szkołą Podstawową im. Marii Konopnickiej i uroczystościach okolicznościowych.
• W dniach od 30 października do 1 listopada 2018 r. przeprowadzono XIX Kwestę cmentarną. Zebrano rekordową kwotę 5 052,06 zł, na renowację Pomnika Powstańców Wielkopolskich.
• 9 listopada 2018 r. odbyły się gminne uroczystości 100. lecia Odzyskania Niepodległości przez Polskę, z żywą lekcją historii i akademią okolicznościową. Udział w uroczystościach wzięło kilkuset mieszkańców miasta i gminy.
• 11 listopada 2018 r. dokonano poświęcenia po renowacji Pomnika Powstańców Wielkopolskich na starym cmentarzu w Strzelnie. Była to wielka i patriotyczna uroczystość z udziałem kilkuset mieszkańców i gości.
• 2 grudnia 2018 r. trzyosobowa grupa strzelnian (M. Przybylski, H. Ruciński i wicestarosta M. Mikołajczak) uczestniczyła w wielkim wydarzeniu, wielkim święcie miasta Poznania, jakim był Pochód Polski. Sto lat temu w stolicy Wielkopolski obradował Sejm Dzielnicowy, na który zjechali przedstawiciele Polaków mieszkających na ziemiach pozostających w granicach Niemiec. To na pamiątkę tego wydarzenia w grudniową niedzielę przez Poznań przeszedł Pochód Polski, nad którym patronat objął Marszałek Sejmu RP.
• 6 grudnia 2018 r. delegacja TMMS wzięła udział w uroczystości wmurowania aktu erekcyjnego pod budowę pomnika Powstańca Wielkopolskiego w Mogilnie. Powstał on dla uczczenia pamięci wszystkich mieszkańców ziemi mogileńskiej, którzy wzięli udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919.

Rozpoczęta pod koniec 2016 r. akcja ratowania megalitów, grobowców sprzed 5 tys. lat, w związku z planami rozbudowy kopalni węgla brunatnego o element Ościsłowo nabrała tępa. Megality te znajdują się w miejscowości Marianowo k. m. Góry w gminie Wilczyn i TMMS wystąpił do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu w celu wpisania obiektów do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego. 9 lutego 2018 r. WUOZ wydał pozytywną decyzją administracyjną o wpisaniu obiektów do rejestru, lecz Towarzystwo Samorządowe z Konina odwołało się od niej i sprawa została skierowana do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pomimo kolejnej pozytywnej decyzji Ministerstwa i odwołaniu się TS do NSA sprawa nadal się toczy.

           

Współpracowaliśmy z instytucjami kultury Strzelna, stowarzyszeniami i organizacjami pozarządowymi, a szczególnie z WTG „Gniazdo” z Gniezna, Stowarzyszeniem Przyjaciół Muzeum Ziemi Mogileńskiej z siedzibą w Chabsku, Polskim Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym w Strzelnie, Mogileńskim Domem Kultury, Romańskim Ośrodkiem Kultury im. Ottona i Bolesława, Związkiem Kombatantów RP i BWP oraz portalami internetowymi. Trwa permanentna współpraca z nadleśnictwami w Miradzu i Gołąbkach oraz Stowarzyszeniem Ekologicznym „EKO Przyjezierze”. Współpracujemy z miesięcznikiem „Rozmaitości Mogileńskie” zamieszczając w nim artykuły historyczne.

Współpracowaliśmy z osobami prywatnymi, naukowcami i pisarzami w kraju i poza granicami, dziennikarzami oraz wydawnictwami we wspólnym promowaniu Strzelna i pogranicza kujawsko-wielkopolskiego. Współpracowaliśmy z urzędami miejskimi w Strzelnie i Mogilnie oraz z organami przedstawicielskimi obu Gmin; Domem Kultury i Biblioteką Publiczną - instytucjami wiodącymi w zakresie kultury w Strzelnie.

Dodam, że członkowie nasi poza pracą statutową również dokumentują wszystkie ważniejsze wydarzenia w Strzelnie i okolicy, uczestniczą w różnych programach i audycjach, spotkaniach, komitetach, grupach eksperckich. Członkowie zarządu są konsultantami wielu przedsięwzięć, a ich opinie są znaczącymi w podejmowaniu różnych decyzji.

Szereg zadań, które zostały zrealizowane w okresie sprawozdawczym zostały wykonane przy pełnej współpracy i pomocy z ks. kan. Ottonem Szymków, organów samorządowych, szczególnie Burmistrza Strzelna i Starosty Mogileńskiego, przy ogromnym wsparciu strzeleńskiego biznesu: Wojciecha Rutkowskiego, Ryszarda Jaroszewskiego, Leona Zienowicza, Tomasza Gajewskiego i wielu innych, którym tą drogą serdecznie dziękujemy. Oddzielne podziękowanie kieruję pod adresem wszystkich wolontariuszy, którzy wspierają naszą akcję ratowania dziedzictwa kulturowego i uczestniczą w kwestach cmentarnych.

Ale nie byłoby tych wszystkich działań, gdyby nie członkowie. Pozwólcie, że podziękuję: Gwidonowi Trzeckiemu, Małgorzacie Ciabach, Janowi Szarkowi, Heliodorowi Rucińskiemu, Krzysztofowi i Irenie Rymaszewskim, Janowi Harasimowiczowi, Piotrowi Płócienniczakowi, Mirosławowi Trzeckiemu i jeszcze raz Ryszardowi Jaroszewskiemu, Leonowi Zienowiczowi oraz Wam drodzy członkowie, którzy wspieracie nas duchem i finansami w naszych przedsięwzięciach. Oddzielne podziękowania kieruję pod adresem tych, którzy wpłacili na subkonto ratowania pomnika nagrobnego powstańców wielkopolskich.

Zdjęcia wykonał Heliodor Ruciński

Może nieco skromniej, ale równie ambitnie zaplanowane zostały działania w roku bieżącym, które w głównych punktach obejmą m.in.:

1. Uruchomienie i zrealizowanie we współpracy ze środowiskiem parafii Książ projektu upamiętnienia bł. ks. Stanisława Kubskiego we wsi Książ.
2. Kontynuację prac związanych z obchodami 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę.
3. Uczczenie 4 czerwca 1989 r. w 30. rocznicę I tury wyborów czerwcowych - uroczysta sesja RP z udziałem uczestników tamtych wydarzeń.
4. Uczczenie 16 sierpnia 1919 r. w 100. rocznica wybuchu I powstania śląskiego - Rok 2019 Rokiem Powstań Śląskich - strzelnian, powstańców walczących o Śląsk.
5. Uczczenie 1 września 1939 r. w 80. rocznica napaści Niemiec na Polskę (pierwsze wielkie rozstrzelania strzelnian: Kopce, Ciencisko, Jeziorki, Kurzebiela) - uroczysta sesja RM.
6. Zorganizowanie kolejnej XV Kwesty Cmentarnej.